Sakras Art Gallery

Sekuenca filmike

Vegėza

RTK

TOP CHANNEL

RTV 21

ALSAT

TV KLAN

KLAN KOSOVA

BOTA.AL

ALBANIAPRESS

ALBINFO

EXPRESS

KOHA DITORE

ZĖRI INFO

KOSOVA SOT

INSAJDERI

BOTA SOT

GAZETA METRO

GAZETA SINJALI

ALBANIAN POST

KALLXO COM

LAPSI.AL

ZEMRASHQIPTARE

KOSOVA PRESS

TELEGRAFI

EUROPA E LIRĖ

ZĖRI I AMERIKĖS

PSIKOLOGJIA

TRIBUNA SHQIPTARE

SHĖNDETI

DITURIA

PRESHEVA.COM

GJUHA SHQIPE

KOSOVARJA

RADIOPROJEKT

Meditime 2 - TINGULLI I KRIJIMIT

Shkruan: Enrico GALIMBERTI

Pėrktheu: Shpėtim KELMENDI

www.mnvr.org

      

TINGULLI I KRIJIMIT

 

            Mėndja prihet ta largojė individin nga pafundėsia, duke i dhėnė iluzionin e tė qėnit i vetėmjaftueshėm e duke e shtyrė kah egoizmi. Vetėm duke arritur tė asgjėsosh e tė kontrollosh mėndjen, Atman ngjitet nė perceptimin mė tė lartė prej ku ndjehet pėrkatėsia nė Gjithēkanė qė ėshtė Shpirt hyjnor…

 

 

 

            Ajo qė na ēudit me njeriun e lashtė, por qė ende lėngon brėnda secilit prej nesh, ėshtė aftėsia e jashtėzakonshme pėr tė jetuar nė simbiozė me kozmosin, duke i njohur plotėsisht shqisat e tij e duke ditur t’i kontrollonte e t’i orientonte kah e nė mes tė pafundėsisė. Rreth kėsaj aftėsie tė jashtėzakonshme, njeriu i zakonshėm nuk di sesi tė pėrfitojė mė, i mėsuar siē ėshtė pėr tė derdhur nė teknologji funksionet natyrale tė shqisave tė tij, duke harruar kėsisoj rėndshėm pėrmasėn e tij shpirtėrore. Nė origjinėn e dijes e tė kulturės sė ēdo etnie njerėzore, ka njė element qė vjen para elementėve alkimikė apo themelorė, uji, toka, ajri, zjarri, hapėsira… ėshtė tingulli.

            Gjoni, nė prologun e Ungjillit simbas atij vetė, thotė: “Nė fillim ishte Ai qė ėshtė “Fjala”. Ai ishte me Zotin; Ai ishte Zot. Ai ishte nė fillim me Zotin. Pėrmes tij Zoti ka krijuar gjithēka…”

            Zanafilla thotė: “Zoti tha…e u bė.”

            Nė themel tė filozofisė mė tė lashtė greke ishte marrėdhėnia: mendim-fjalė-realitet. Por filozofia greke ka marrė nga ajo e Egjiptit.

            E nė fakt zanafilla egjiptiane e Menfit thotė: “Ptah, i madhi, ėshtė zemra (truri) dhe gjuha (fjala) e Enneade-s sė zotave, ai krijoi zotat, lindi nė zemėr dhe lindi nė gjuhė diēka nė formėn e Atum.”. Tashti, Atum ėshtė krijuesi, por kuptohet se ai ėshtė i krijuar, falė zemrės (fronit tė mendimit, simbas egjiptianėve) e falė zėrit (gjuhės).

            Edhe Egjiptianėt kanė marrė nga filozofia e Lindjes sė Afėrme, e kėshtu me radhė derisa arrijmė atje ku adresohet filozofia mė e lashtė: India. Brahma ėshtė Gjithēkaja, ėshtė Zot, shpirt universal.

            Nė themelin e zanafillės Indu, e kotė ta themi, ėshtė tingulli.

            Tingulli i heshtur i Spiritualitetit. Kushdo qė ka njohje rreth doktrinave shpirtėrore indiane, do tė ketė dėgjuar pėr Mantra-n. Ėshtė njė disiplinė meditative e cila nėpėrmjet shqiptimit zėulėt tė rrokjeve tė shenjta sanskrite, mundėson tė dėrguarėt-pėr ta thėnė me terma profane- nė “rikumbim” tė mėndjes e cila ėshtė armikja mė e betuar e Atman, Unit, shpirtit individual qė duhet tė realizohet pėr t’u kthyer e bėrė pjesė nė Gjithēkanė. Mėndja prihet ta largojė individin nga pafundėsia, duke i dhėnė iluzionin e tė qėnit i vetėmjaftueshėm e duke e shtyrė kah egoizmi. Vetėm duke arritur tė asgjėsosh e tė kontrollosh mėndjen, Atman ngjitet nė perceptimin mė tė lartė prej ku ndjehet pėrkatėsia nė Gjithēkanė qė ėshtė Shpirt hyjnor…

            Ajo qė njeriu ka harruar pėrgjatė udhėtimit tė tij tė pasigurtė historik, ėshtė pikėrisht fakti i tė qėnit njeri, njė zot i rrėzuar qė ėndėrron tė vezullojė prej dritės hyjnore.

 

 

            “Big Bang”-u nė mitet egjiptiane tė Krijimit

 

            Mes miteve egjiptiane tė krijimit, ka ngjallur shumė interes ai i “pėrpunuar” nė Hermopoli. Qyteti quhet sot El-Ashmuneim, qė nė egjiptianshen e lashtė ėshtė Khmun, numri tetė, qė i korrespondon hyjnisė sė Ogdoad, egzistenca e tė cilit i paraprin hyjnisė Ra. Nė lashtėsi, qyteti qe qendra e kultit Thot, zotit tė urtėsisė e mbrojtėsit tė skribėve, qė ėshtė Hermes pėr Grekėt. Nė epokėn greko-romake Thot adhurohej si Hermet Trismegjisti, pra, tre herė i madhi, dhe atij i atribuohej i ashtuquajturi Trup Hermetik, pra njė bashkėsi shkrimesh me interpretim tė errėt dhe me karakter mistik. Miti hermopolit nuk shmanget shumė nga ai heliopolitan, dhe pse nė ca veēanėsi trazuese…

            Kumti i teorisė sė Big Bang na duket mė se i justifikuar, ndonėse nuk e pranojmė njė liri tė tillė pėr tė arnuar nė rrobat e hipotezave tona njė teori shkencore. Gjithsesi, nėse egjiptianėt do tė kishin dashur tė na e hiqnin ēdo dyshim mbi faktin se kishin pėrpunuar njė teori shkencore-religjioze (kujtojmė se nė ato kohėra tė gjitha shkencat ishin tė shenjta) tė ngjashme me Bib Bang-un tonė miti do tė thoshte pak a shumė kėshtu:

            “dhe forcat qė ushtroheshin mbi lėndėn hyjnore zanafillore u shkrinė mes tyre e i dhanė jetė njė shpėrthimi tė papėrshkrueshėm e me njė fuqi tė padėgjuar, prej tė cilit shpirti krijues hyjnor u shburgos e i dha rrugė krijimit tė tė gjitha gjėrave, tė qiejve e tė tokės”.

            Nė Egjipt, ashtu siē po dėshmon edhe vetė arkeologjia me zbulimet e veta, janė varrosur tradita mistiko-religjioze qė tashmė ėshtė moralisht dhe shkencėrisht e padrejtė tė trajtohen si frut i njė populli qė simbas oligarkisė ortodokse arkeologjike, fill i sapodalė nga barbaria prehistorike, qe nė gjendje t’i lartėsonte zotit tė qiellit madhėshtinė e Piramidave, mrekulli tė njerėzimit tė frymėzuar nė mėnyrė hyjnore.

 

            Tė dėbuar nga Edeni

 

            Miliarda vite mė parė, nė njė pikė tė panjohur tė hiēit zanafillor, shpėrtheu procesi evolutiv qė ka arritur deri nė ditėt tona. Por Toka fsheh prej ngahera shumė sekrete aq sa janė dhe galaktikat qė vėrtiten nėpėr Univers. Shumė prej tyre sfidojnė mendjen njerėzore duke lėshuar sinjale nga prania e tyre e heshtur… Tė tjera prehen tė pashqetėsuara nė pafundėsinė e padukshme qė na rrethon dhe kushtėzojnė egzistencėn tonė me forca tė pakonceptueshme e tė stėrmėdha. Kur do tė na mundėsohet vetėdija pėr origjinėn tonė? Qysh nga origjinat e tij tė largėta, njeriu nuk u mjaftua me tė jetuarėt, por ndjeu nevojėn qė tė kthehej pėr tė bėrė pjesė nė projektin e pafundėm prej tė cilit ishte i bindur se e kishin dėbuar. Po pėrse kaq siguri? Nė tė gjitha kulturat qė kanė gjalluar nė kėtė planet, egziston ideja e njė atdheu tė largėt, e njė Parajse Tokėsore nė tė cilėn njeriu ishte gjithēka, e gjithēka lėvrinte nė tė. Nuk kishte nevojė tė dėshironte asgjė, e prapė kėrkonte mė shumė, e guxoi t’i afrohej sė vėrtetės, dijes, frutit tė ndaluar. Qe ai ēasti kur Zoti ndėshkoi etjen pėr ambicje tė njeriut dhe e dėnoi atė me njė jetė mundimesh dhe vuajtjesh, nė njė botė tė egėr e tė panjohur. Ē’ėshtė njeriu? Ēfarė fshihet nė 95% tė trurit tė tij, funksionet e tė cilit mbeten ende tė fshehta?

            Prej ngahera njeriu ėshtė vėnė nė kėrkim tė diēkaje qė e ka pasur shumė afėr e qė mandej e ka humbur. A mos ndoshta ėshtė kjo zbulesa e vėrtetė e njė shpirti hyjnor qė rri fshehur brėnda nesh? Nė tė gjitha mitet e lashtėsisė nuk egziston ideja e shpėrblimit; tema e pėrhershme ėshtė ndėshkimi. Nėse jemi njerėz, duhet tė konsiderohet ende njė ndėshkim? Simbas Krishterimit, jeta e vėshtirė ėshtė njė mjet pėr tė mbėrritur plotninė nė shndėrrimin final, kur njeriu do shohė Zotin dhe do jetė sėrish brėnda Tij. Ėshtė bindja ime qė njeriu ėshtė me tė vėrtetė mikrokozmos, ose tė paktėn ka qenė. Mitet s’janė gjė tjetėr veēse realitete shkencore tė treguara ndėr shekuj pėr njerėzit e thjeshtė, nėn petkun e rrėfimeve. Kjo qė sapo pėrshkrova nuk ėshtė njė ēelės i mundshėm i rileximit tė historisė, parė nėpėrmjet syrit mitologjik, nė pėrpjekjen pėr tė hequr perden e Maya-ve qė akoma na mbėshtjell e na dėnon me egzistencėn e tė qėnit tė dėbuar nga Edeni.