Ajo qė na ēudit me njeriun e lashtė, por qė ende
lėngon brėnda secilit prej nesh, ėshtė aftėsia e jashtėzakonshme pėr tė
jetuar nė simbiozė me kozmosin, duke i njohur plotėsisht shqisat e tij e
duke ditur ti kontrollonte e ti orientonte kah e nė mes tė pafundėsisė.
Rreth kėsaj aftėsie tė jashtėzakonshme, njeriu i zakonshėm nuk di sesi tė
pėrfitojė mė, i mėsuar siē ėshtė pėr tė derdhur nė teknologji funksionet
natyrale tė shqisave tė tij, duke harruar kėsisoj rėndshėm pėrmasėn e tij
shpirtėrore. Nė origjinėn e dijes e tė kulturės sė ēdo etnie njerėzore, ka
njė element qė vjen para elementėve alkimikė apo themelorė, uji, toka, ajri,
zjarri, hapėsira
ėshtė tingulli.
Gjoni, nė prologun e Ungjillit simbas atij vetė,
thotė: Nė fillim ishte Ai qė ėshtė Fjala. Ai ishte me Zotin; Ai ishte
Zot. Ai ishte nė fillim me Zotin. Pėrmes tij Zoti ka krijuar gjithēka
Zanafilla thotė: Zoti tha
e u bė.
Nė themel tė filozofisė mė tė lashtė greke ishte
marrėdhėnia: mendim-fjalė-realitet. Por filozofia greke ka marrė nga ajo e
Egjiptit.
E nė fakt zanafilla egjiptiane e Menfit thotė: Ptah,
i madhi, ėshtė zemra (truri) dhe gjuha (fjala) e Enneade-s sė zotave, ai
krijoi zotat, lindi nė zemėr dhe lindi nė gjuhė diēka nė formėn e Atum..
Tashti, Atum ėshtė krijuesi, por kuptohet se ai ėshtė i krijuar, falė
zemrės (fronit tė mendimit, simbas egjiptianėve) e falė zėrit (gjuhės).
Edhe Egjiptianėt kanė marrė nga filozofia e
Lindjes sė Afėrme, e kėshtu me radhė derisa arrijmė atje ku adresohet
filozofia mė e lashtė: India. Brahma ėshtė Gjithēkaja, ėshtė Zot, shpirt
universal.
Nė themelin e zanafillės Indu, e kotė ta themi,
ėshtė tingulli.
Tingulli i heshtur i Spiritualitetit. Kushdo qė
ka njohje rreth doktrinave shpirtėrore indiane, do tė ketė dėgjuar pėr
Mantra-n. Ėshtė njė disiplinė meditative e cila nėpėrmjet shqiptimit zėulėt
tė rrokjeve tė shenjta sanskrite, mundėson tė dėrguarėt-pėr ta thėnė me
terma profane- nė rikumbim tė mėndjes e cila ėshtė armikja mė e betuar e
Atman, Unit, shpirtit individual qė duhet tė realizohet pėr tu kthyer e
bėrė pjesė nė Gjithēkanė. Mėndja prihet ta largojė individin nga pafundėsia,
duke i dhėnė iluzionin e tė qėnit i vetėmjaftueshėm e duke e shtyrė kah
egoizmi. Vetėm duke arritur tė asgjėsosh e tė kontrollosh mėndjen, Atman
ngjitet nė perceptimin mė tė lartė prej ku ndjehet pėrkatėsia nė Gjithēkanė
qė ėshtė Shpirt hyjnor
Ajo qė njeriu ka harruar pėrgjatė udhėtimit tė
tij tė pasigurtė historik, ėshtė pikėrisht fakti i tė qėnit njeri, njė zot i
rrėzuar qė ėndėrron tė vezullojė prej dritės hyjnore.
Big Bang-u nė mitet egjiptiane tė Krijimit
Mes miteve egjiptiane tė krijimit, ka ngjallur
shumė interes ai i pėrpunuar nė Hermopoli. Qyteti quhet sot El-Ashmuneim,
qė nė egjiptianshen e lashtė ėshtė Khmun, numri tetė, qė i korrespondon
hyjnisė sė Ogdoad, egzistenca e tė cilit i paraprin hyjnisė Ra. Nė lashtėsi,
qyteti qe qendra e kultit Thot, zotit tė urtėsisė e mbrojtėsit tė skribėve,
qė ėshtė Hermes pėr Grekėt. Nė epokėn greko-romake Thot adhurohej si Hermet
Trismegjisti, pra, tre herė i madhi, dhe atij i atribuohej i ashtuquajturi
Trup Hermetik, pra njė bashkėsi shkrimesh me interpretim tė errėt dhe me
karakter mistik. Miti hermopolit nuk shmanget shumė nga ai heliopolitan, dhe
pse nė ca veēanėsi trazuese
Kumti i teorisė sė Big Bang na duket mė se i
justifikuar, ndonėse nuk e pranojmė njė liri tė tillė pėr tė arnuar nė
rrobat e hipotezave tona njė teori shkencore. Gjithsesi, nėse egjiptianėt do
tė kishin dashur tė na e hiqnin ēdo dyshim mbi faktin se kishin pėrpunuar
njė teori shkencore-religjioze (kujtojmė se nė ato kohėra tė gjitha shkencat
ishin tė shenjta) tė ngjashme me Bib Bang-un tonė miti do tė thoshte pak a
shumė kėshtu:
dhe forcat qė ushtroheshin mbi lėndėn
hyjnore zanafillore u shkrinė mes tyre e i dhanė jetė njė shpėrthimi tė
papėrshkrueshėm e me njė fuqi tė padėgjuar, prej tė cilit shpirti krijues
hyjnor u shburgos e i dha rrugė krijimit tė tė gjitha gjėrave, tė qiejve e
tė tokės.
Nė Egjipt, ashtu siē po dėshmon edhe vetė
arkeologjia me zbulimet e veta, janė varrosur tradita mistiko-religjioze qė
tashmė ėshtė moralisht dhe shkencėrisht e padrejtė tė trajtohen si frut i
njė populli qė simbas oligarkisė ortodokse arkeologjike, fill i sapodalė nga
barbaria prehistorike, qe nė gjendje ti lartėsonte zotit tė qiellit
madhėshtinė e Piramidave, mrekulli tė njerėzimit tė frymėzuar nė mėnyrė
hyjnore.
Tė dėbuar nga Edeni
Miliarda vite mė parė, nė njė pikė tė panjohur
tė hiēit zanafillor, shpėrtheu procesi evolutiv qė ka arritur deri nė ditėt
tona. Por Toka fsheh prej ngahera shumė sekrete aq sa janė dhe galaktikat qė
vėrtiten nėpėr Univers. Shumė prej tyre sfidojnė mendjen njerėzore duke
lėshuar sinjale nga prania e tyre e heshtur
Tė tjera prehen tė
pashqetėsuara nė pafundėsinė e padukshme qė na rrethon dhe kushtėzojnė
egzistencėn tonė me forca tė pakonceptueshme e tė stėrmėdha. Kur do tė na
mundėsohet vetėdija pėr origjinėn tonė? Qysh nga origjinat e tij tė largėta,
njeriu nuk u mjaftua me tė jetuarėt, por ndjeu nevojėn qė tė kthehej pėr tė
bėrė pjesė nė projektin e pafundėm prej tė cilit ishte i bindur se e kishin
dėbuar. Po pėrse kaq siguri? Nė tė gjitha kulturat qė kanė gjalluar nė kėtė
planet, egziston ideja e njė atdheu tė largėt, e njė Parajse Tokėsore nė tė
cilėn njeriu ishte gjithēka, e gjithēka lėvrinte nė tė. Nuk kishte nevojė tė
dėshironte asgjė, e prapė kėrkonte mė shumė, e guxoi ti afrohej sė
vėrtetės, dijes, frutit tė ndaluar. Qe ai ēasti kur Zoti ndėshkoi etjen pėr
ambicje tė njeriut dhe e dėnoi atė me njė jetė mundimesh dhe vuajtjesh, nė
njė botė tė egėr e tė panjohur. Ēėshtė njeriu? Ēfarė fshihet nė 95% tė
trurit tė tij, funksionet e tė cilit mbeten ende tė fshehta?
Prej ngahera njeriu ėshtė vėnė nė kėrkim tė
diēkaje qė e ka pasur shumė afėr e qė mandej e ka humbur. A mos ndoshta
ėshtė kjo zbulesa e vėrtetė e njė shpirti hyjnor qė rri fshehur brėnda nesh?
Nė tė gjitha mitet e lashtėsisė nuk egziston ideja e shpėrblimit; tema e
pėrhershme ėshtė ndėshkimi. Nėse jemi njerėz, duhet tė konsiderohet ende njė
ndėshkim? Simbas Krishterimit, jeta e vėshtirė ėshtė njė mjet pėr tė
mbėrritur plotninė nė shndėrrimin final, kur njeriu do shohė Zotin dhe do
jetė sėrish brėnda Tij. Ėshtė bindja ime qė njeriu ėshtė me tė vėrtetė
mikrokozmos, ose tė paktėn ka qenė. Mitet sjanė gjė tjetėr veēse realitete
shkencore tė treguara ndėr shekuj pėr njerėzit e thjeshtė, nėn petkun e
rrėfimeve. Kjo qė sapo pėrshkrova nuk ėshtė njė ēelės i mundshėm i rileximit
tė historisė, parė nėpėrmjet syrit mitologjik, nė pėrpjekjen pėr tė hequr
perden e Maya-ve qė akoma na mbėshtjell e na dėnon me egzistencėn e tė qėnit
tė dėbuar nga Edeni.
|