Sakras Art Gallery

Sekuenca filmike

RTK

TOP CHANNEL

RTV 21

ALSAT

TV KLAN

KLAN KOSOVA

BOTA.AL

ALBANIAPRESS

ALBINFO

EXPRESS

KOHA DITORE

ZËRI INFO

KOSOVA SOT

INSAJDERI

BOTA SOT

GAZETA METRO

GAZETA SINJALI

ALBANIAN POST

KALLXO COM

LAPSI.AL

ZEMRASHQIPTARE

KOSOVA PRESS

TELEGRAFI

EUROPA E LIRË

ZËRI I AMERIKËS

PSIKOLOGJIA

TRIBUNA SHQIPTARE

SHËNDETI

DITURIA

PRESHEVA.COM

GJUHA SHQIPE

KOSOVARJA

RADIOPROJEKT

Shkruan: Lindita ARAPI

http://forumi.parajsa.com

MBI QENËSINË I HUAJ

       Aty ku fillon shpërbërja, vdesin ëndrrat. E Huaja kthehet në një burg të mrekullueshëm dhe jeta në hapësirën e saj kthehet në luftë kundër shpërbërjes. Në përpjekjen e mundimshme të Unit për të rifituar veten, ti kërkon si nëpër errësirë të gjesh një pikë mbështetjeje, kërkon të rigjesh forcën t'i rezistosh shpërbërjes. Ndoshta kjo nuk është një pikë, ndoshta duhet të jetë shtyllë, por gjithsesi duhet kërkuar një aks që të të mbajë, të mos rrëzohesh.

            Ka kohë që përplasem me fjalën i huaj, - me fatin e zgjedhur apo aty ku je hedhur - të jesh i huaj. I huaj është Ai Tjetri, Ai që nuk është si ty, që del jashtë kufijve të asaj me të cilën ti je familjarizuar, të cilën ti e njeh, sepse është e jotja, është ai që del jashtë rregullit tënd, ose siç e emërton Husserli, jashtë kufijve të Sferës së të Satës. E Jotja dhe E Huaja u përkasin dy sferave që qëndrojnë përballë njëra-tjetrës, të panjohura. Ato janë gjithmonë në kontrast apo edhe në kundërti me njëra-tjetrën, ose siç na kanë treguar përvojat njerëzore, ato qëndrojnë edhe në armiqësi apo e luftojnë njëra-tjetrën. Por memecëria e këtyre dy botëve duhet mundur! Kështu, vijmë tek koncepti mirëdashës dhe aq i përfolur në mediat evropiane, ai multikulturor, që predikon krijimin e urës së komunikimit si bazë për mirëkuptim mes kulturave. Për të ndërtuar një urë komunikimi mes këtyre dy sferave, së pari duhet që njëra nga palët të flasë gjuhen e tjetrës. Normalisht, gjuhen e flet ajo palë që del nga bota e ngrohtë dhe e sigurt e së Njohurës, dhe shkel kufijtë e Tjetrës, të së panjohurës.

          Koha kaloi. Unë komunikoj në gjuhen e së Huajës, jetoj aty, ia njoh historinë, traditat, letërsinë, kinemanë, deri edhe banalitetet. Për këtë arsye, E Huaja m'i hapi dyert, më dha strehë, shkollim, më lejoi të njihja skutat e saj, më la liri, por më tregoi edhe kufijtë, gjë që do të thoshte se unë nuk jam i Saji, nuk u përkas rrënjëve të saj. E Huaja, nga e cila unë kisha frikë, kishte frikë prej meje. Por as unë vetë nuk doja të kthehesha në pjesë e së Huajës. Kështu, edhe pas vitesh të jetës sime aty, kufijtë e botës sime dhe të së Huajës, nuk janë shkrirë. Unë gëzoj anonimitetin e të qënurit i huaj dhe nuk i cenoj kufijtë mes nesh. Ura është ndërtuar, por është urë që lidh kufijtë tanë të brendshëm, të pacenueshëm, tepër të ndjeshëm. Deri këtu, marrëveshje e heshtur, marrëdhënie korrekte. Problemi i të qënurit i Huaj fillon aty kur ti bëhesh i vetëdijshëm apo ke ndjesinë se po jeton mbi urë, ose se jeton në kufij, në kufijtë mes Tëndes dhe të Huajës. Po çfarë nuk shkon me të jetuarit mbi urë? Aty vështrimi yt hapet nga dy anë, nga një hapësirë e re, veç asaj që ti njeh! A nuk do të ishte pasurim i ri, të jetosh në kufij, të marrësh nga te dyja botët? Apo mos jeta në kufij është fillim i humbjes, i humbjes së identitetit, dhe po që së është kështu, cili do të ishte identiteti yt i ri, qytetar i dy botëve?

         Le të shkojmë më tej. Po pranoj se jam qytetar i dy botëve, i timës dhe asaj të huajës. Po çfarë t'i bej gjendjes së mungesës që më bren, dhe më sinjalizon se diçka nuk shkon? Dikur, dikush më tha se pas shkuarjes jashtë, të gjithë jemi si një mollë e ndarë. Kur je andej, të mungon gjysma e këtushme, kur je këtej, të mungon ajo gjysma e atjeshme. Atëherë, sipas mikut tim, të jesh qytetar i dy botëve, nuk përben identitet të plotë, por konstruim dy gjysmash, që qëndrojnë pranë njëra-tjetrës, por nuk shkrihen asnjëherë në një tërësi. Megjithë pasurinë e fituar, nuk je më i plotë, pra je i ndarë. Edhe ajo hapësira e padukshme mes dy gjysmave të botëve të lartpërmendura, krijon mungesën. Në hapësirën e së Huajës, ti ke drita e ujë, ke rregull e infrastrukturë që ta lehtëson përditshmërinë, parqe të mrekullueshme, mundësi argëtimi e kënaqësira të pafund kic, të gjitha mundësitë edhe për ty si i huaj, ta pasurosh jetën. Por të jesh i Huaj, do të thotë edhe vetmi kur je mes njerëzish, do të thotë të të rrethoje komoditeti i të qënurit i vogël, më keq, vetëdija e të qënurit i panevojshëm, apo akoma më keq, vuajtja e të qënurit i tepërt.

        Unë dal shpesh, shëtis në vendin për të cilin unë jam e huaj. Gjermania është e rregullt, aq e rregullt, sa të pushton mërzia e përkryerjes së gjerave, të vjen t'i hedhesh letrat nëpër ato rruge të pastra, të marrin pak jetë. Gjermania është e gjelbër, aq e gjelbër sa mua më bie ndërmend vetëm Shqipëria, e tharë në verë, sa herë dal e shëtis në parqet e këtushme, pafund. Ky është vendi i grisë, është tamam si një përrallë dimri e Hajnes. Gjermanët thonë se e kuptojnë që ka ardhur vera, ngaqë shiu behet më i ngrohtë. Këtu e mbysin trishtimin në birrë, dhe i ikin, i ikin grisë në vendet me diell. Në këtë vend, gjeta kohë të pafund për të qenë vetëm me veten, për të dëgjuar ata zëra të shqetësuar të brendshëm, të cilët, po të jesh në hapësirën tënde, nuk ekzistojnë, pasi molla akoma nuk është ndarë. Ndarja sjell paevitueshëm mungesën. Këtu nuk kam parasysh mungesën e familjes apo mallin për rrugicën e shkollës apo shoqet e lagjes, por atë komponentë, që mban ngrehinën e personalitetit njerëzor të mos shpërbehet, identitetin e përkatësinë, mungesa e tërësisë së të cilave të bjerr. Kam parasysh një mungesë më të thellë, atë që të shoqëron në mënyrë të vazhdueshme, diçka që mungon pa arsye e ti nuk kupton se çfarë të mungon. Di se të pushton një mungesë e përgjithshme e mall metafizik, të cilit nuk i shpëton, nuk i ikën dot. Ajo që nuk është, që mungon, dhemb. Dikur mungesa të bëhet e vetëdijshme, problem i personalitetit, të cilit ka kohë që i gërryhen themelet. E Jotja, nuk është më prezente, vetëm kujtimi përpiqet të mbaje koherent botën e së shkuarës dhe të Huajën. Ky boshllëk kërkon të mbushet. Disa e mbushin duke zbukuruar shtëpinë me flamurin kombëtar e simbole të tjera të traditës. Disa me kthim e rikthim të vazhdueshëm. Disa me përkushtimin ndaj së tashmes që i rrethon, pra me përkushtimin ndaj të Huajës. Disa thyhen përfundimisht e i lëshohen sentimentalitetit të mëmëdheut, nostalgjisë që i zbukuron gjerat nga larg. Treten nga malli e dyshimi mes kthimit aty ku balta është më e ëmbël se mjalta, apo qëndrimit, aty ku me mundim kanë ndërtuar botën e re pa rrënjë.

         Aty ku fillon ndarja, fillon të kërkojë përgjigje përkatësia. Për atë të dikurshmen, botën e së Satës, ti je i ikuri, apo i humburi, ngadalë, fillon bëhesh për të Tutë një i Huaj i ri. Për botën e së Huajës, mbetesh i Huaj. Si do të dukej jeta pas gjetjes së përgjigjes, që është edhe një lloj pakt paqeje me veten e dy botët që tërheqin e shtyjnë njëra-tjetrën? Nuk di të përshkruaj një pamje, të cilën as vetë nuk e kam të qartë, pasi vetë nuk e kam arritur Nirvanën e paqes, por përfytyroj me këtë moment paqeje, qartësinë e qetësinë me fatin e të qënurit i huaj dhe mosbjerrjen. Di se po nuk u gjet një përgjigje për mungesën gërryese, atëherë fillon shpërbërja. Humbet nga sytë qëllimi, nga horizonti zhduket perspektiva, e ardhmja nuk ekziston, ikën shpresa, ta konsumon energjinë boshësia. Aty ku fillon shpërbërja, vdesin ëndrrat. E Huaja kthehet në një burg të mrekullueshëm dhe jeta në hapësirën e saj kthehet në luftë kundër shpërbërjes. Në përpjekjen e mundimshme të Unit për të rifituar veten, ti kërkon si nëpër errësirë të gjesh një pikë mbështetjeje, kërkon të rigjesh forcën t'i rezistosh shpërbërjes. Ndoshta kjo nuk është një pikë, ndoshta duhet të jetë shtyllë, por gjithsesi duhet kërkuar një aks që të të mbajë, të mos rrëzohesh. E cili aks është më i fuqishëm në jetën e të huajit se sa mungesa?

      Tashmë unë jam e vetëdijshme se forca për të përballuar konfliktin e të qënurit i Huaj e rrezikun e përhershëm të shpërbërjes, qëndron pikërisht tek mungesa, shndërrimin e saj në aksin mbajtës, në force pozitive. Ndoshta do të ishte pikërisht ky rivlerësim i ri i mungesës, i ndarjes, që do të mënjanonte konstruktin e dy gjysmave, në emër të rikonstruimit të një identiteti të ri, për të cilin akoma nuk ekziston një emër.