Sakras Art Gallery

Sekuenca filmike

RTK

TOP CHANNEL

RTV 21

ALSAT

TV KLAN

KLAN KOSOVA

BOTA.AL

ALBANIAPRESS

ALBINFO

EXPRESS

KOHA DITORE

ZËRI INFO

KOSOVA SOT

INSAJDERI

BOTA SOT

GAZETA METRO

GAZETA SINJALI

ALBANIAN POST

KALLXO COM

LAPSI.AL

ZEMRASHQIPTARE

KOSOVA PRESS

TELEGRAFI

EUROPA E LIRË

ZËRI I AMERIKËS

PSIKOLOGJIA

TRIBUNA SHQIPTARE

SHËNDETI

DITURIA

PRESHEVA.COM

GJUHA SHQIPE

KOSOVARJA

RADIOPROJEKT

VULLNET MATO

          Një ndër krijimtaritë më të lëvruara të letërsisë shqiptare, është edhe POEZIA. Gjini e letërsisë ku bota e brendshme, ndjenjat më sublime, frymëzimi hyjnor...  shprehen përmes shkronjave të cilat krijojnë vargje... vargjet, pastaj, shpalosin mendime, mendimet krijojnë energji, energjia ndez dritat e dijës, rrezet e artë të së cilës i japin ngrohtësi zemrës, mendjes dhe shpirtit, e me këtë, edhe kuptim dhuratës më të shtrenjtë, vetë  jetës.

            Që nga Lekë Matrënga e Pjetër Budi, kjo energji nuk u ndalë asnjëherë së hedhuri farën e dijës, duke e kultivuar atë me dashurinë më të çiltër në shpirtin e pastër e fisnik të popullit shqiptarë. Duke i mposhtur të gjitha sfidat e kohës, kjo frymë e shpirtit të popullit, xixat e saja të arta, si një pishtar i shpresës, u bartën gojë më gojë, mendje më mendje, zemër më zemër... brez pas brezi... nga kokat më të ndritura të kombit si: Naimi, Çajupi, Mjeda, Asdreni, Shiroka... për të vazhduar tek Fishta, Konica, Noli, Migjeni... e deri në kohën tonë, duke u kthyer ai pishtarë në flakadan të përhershëm që tashmë nuk ka forcë në botë që mund ta shuaj fuqinë e zjarrit të tij...

            Dua ta falënderoj nga zemra mikun tim dhe poetin e mirënjohur, ADEM ZAPLLUZHA, që me përkushtim të jashtëzakonshëm, vizitorëve të kësaj faqeje, por edhe më gjerë, do t’ua prezantoj disa nga poetët më të njohur të kohës sonë, e me këtë, do e plotësoj e pasuroj edhe mozaikun e mrekullueshëm të letërsisë shqiptare.

(www.sa-kra.ch)

       Përgatiti: Adem ZAPLLUZHA

ANTOLOGJI E POEZISË MODERNE SHQIPE

VULLNET MATO

             Hyrje

          Vullnet Mato poet dhe prozator, lindi në Sarandë në vitin 1937. Mësimet e para i mori në qytetin e lindjes. Mbaroi Liceun Artistik të Tiranës për pikturë dhe studimet e larta në Fakultetin Histori-Filologji të Universitetit të Tiranës në degën gjuhë-letërsi shqipe. Filloi te shkruaj ne vitin 1965. U pranua anëtar i Lidhjes së Shkrimtarëve dhe Artistëve të Shqipërisë në vitin 1970. Botoi publicistikë dhe letërsi artistike në disa organe të shtypit. Bëri disa skenarë filmash dokumentarë dhe kronika të TVSH. Mori pjesë në festivalet kombëtare të Radiotelevizionit shqiptar, ku fitoi disa çmime për tekstet. Dy tregime të tij u botuan në frëngjisht. Disa cikle me poezi u inskenuan, të recituara nga aktorë të Tetarit Kombëtar. Romani i tij “Lakmia” U nderua me çmim në konkursin e Ndërmarrjes Botuese “Gjon Buzuku” të Kosovës. I janë përkthyer jashtë shtetit tregime dhe poezi të ndryshme. Disa nga romanet e tij janë tërhequr nga bibliotekat e mëdha të shteteve të huaj. Ka punuar mësues letërsie në Gjimnaz, redaktor në ish revistën “Ylli”, dhe shef në drejtori arsimore. Disa kohë ishte kryeredaktor i gazetës periodike “Domosdova” dhe më pas kryeredaktor i revistës “Obelisk”. Aktualisht redakton libra të autoreve shqiptarë nga vende të ndryshme të botës, duke arritur të t’u botojë atyre deri tani mbi 345 tituj, në disa shtypshkronja të Tiranës. Është autor i vëllimeve poetike: “Tinguj malesh” (1969), “Krahët e erës” (1972), “Ninullat e hekurit” (1984), “Dritaret e prillit” (1994), vëllimit me poema “Katër plagë të Shqipërisë” (1999) poemës “Nënëmadhe Fterra” (2007), vëllimit me “Poezi të zgjedhura” (2010). Ka botuar vëllimet me tregime “E fshehta tronditëse”(1999) “Klithmat e mishit të bardhë” (2006). “Herbare njerezore” (2013), Romanet: “Ujësinor” (1976), “Era e kësaj kohe” (1984), “Lakmia” (2000), “Maturantët” (2002), “Damkosja e engjëjve” (2004),”Vajza e Kyçur”(2007) “Marrëzia e madhe” (2008), “Matura e paharruar” (2009). Me rastin e 100 vjetorit të Shpalljes së Pavarësisë Kombëtare, iu dha titulli: “PERSONALITET I SHQUAR NË FUSHËN E LETËRSISË” dhe më pas Shoqata “Labëria” e nderoi me tutullin “NDERI I LABRISË”. Bashkësia e shqiptarëve të Rumanisë, e nderoi me “DIPLOMË EKSELENCE” (shkëlqesie) me motivacionin: “Poetit të famshëm shqiptar Vullnet Mato, për merita letrare dhe respekt ndaj Bashkësisë kulturore të Rumanisë. Konkursi i bordit drejtues të “Galaktikës poetike “Atunis” në Bruksel, i dha çmimin e parë, me medaljen “FRANG BARDHI” për vitin 2017.  

BUKUROSHJA IME

(Monument poetik për të gjitha nënat)

Bukuroshja që më lindi në vjeshtën e tretë,

pasi më ushqeu me gjakun e bardhë të gjirit,

më dha edhe bardhësinë e shpirtit të vet

dhe më ruajti si dritën e bardhë të syrit.

Nëna më mbajti plot dy vjet në sisë,

të ma mbushte zemrën me dashuri të madhe.

Më deshi si djalin e parë të shtëpisë,

ndonëse i dha vatrës gjashtë djem radhe.

Kur gjarpri më goditi me pickim të shpejt,

nëna ma thithi helmin e tmerrshëm me gojë,

pranoi pa asnjë mëdyshje vdekjen e vet,

që nga vdekja e sigurt të më shpëtojë.

Edhe kur gjashtë vjeç, më mori lumi

dhe në gjeratoren e thellë mu fundos jeta,

nëna u hodh e më rrëmbeu nga uji,

siç vërsulet shqiponja me kthetrat e veta.

Nëna më mësoi t’i kushtohem punës,

me pasionin që më kishin ngjitur në emër.

Të mos gëzohem, kur njeriu vuan dhunën

ndërsa dhimbjen e tjetrit ta ndjej në zemër.

Të urrej fuqishëm tundimin për të vjedhur,

që i ka thonjtë e gishtave të zgjatur te burgu.

Dhe të mos përvetësoj kurrë sendin e gjetur,

se mbetet pa gjumë personi që e ka humbur.

Të mos vras zogjtë që këndojnë pemëve,

as të mos shkel gjallesat ndanë udhe,

se edhe ata kanë shpirtra si të njerëzve

dhe i qajnë nënat e tyre me lot e me kuje.

Pa dashur nënën time, që më solli në botë,

me të gjithë fuqinë e shpirtit që zotëroj,

si mund të dua njerëzit që gjeta mbi tokë,

apo për frymorët e tjerë të sakrifikoj?!...

Sepse, kur nëna nisi për mua krijimin,

duke lidhur rruazat në mitër qelizë pas qelize,

lidhi fort edhe shpirtin e saj me timin,

për të gjithë kohën e përbashkët jetike.

Nëna ka qenë për mua dashuria e parë

dhe asnjë ndjenjë pasardhëse nuk e lëkundi.

Ndonëse mungon e s’e shoh të gjallë,

Nëna do mbetet edhe dashuria ime e fundit.

Se të gjitha mirësitë që më dhuroi nëna,

i pata hajmali, që më ndihën fatin në jetë.

Prandaj atë bukuroshe s’e ndaj nga zemra,

deri në çastin kur të shkoj pranë saj dhe vetë...

KU KE SHKUAR E ZEMËRUAR?

Ku shkove mbrëmë, ashtu e zemëruar,

moj mbretëresha ime, Afërditë?

Cilat hije nate

mbuluan fytyrën tënde diellore?

Në cilën parcelë mollësh

ishe përzier me kokrrat e kopshtit kozmik,

kur shkunda gjithë degët e mollëve qiellore?...

Pasi nuk të gjeta dot as mes gjetheve

të mjegullnajave purpurake,

nga trishtimi,

bëra skandalin më të madh të humbësit,

përmbysa gjithë arkat e mollëve yjore

të kësaj mesnate,

duke të kërkuar çmendurisht,

nëpër të gjithë Udhën e Qumështit.

Pastaj erdhi dita e sotme

dhe më gjeti përmbys duke lotuar.

Solla në imagjinatën e përfytyrimit,

çastet kur muzgu të mbështolli

me pelerinën e vet të kuqëluar

dhe të mbuloi

me çarçafët e zinj të perëndimit...

Atëherë klitha me britma rrufeje,

dhe thirra gjithë shirat e vjeshtës

të vajtonim humbjen tënde me përlotje.

E mori vesh qielli tejpërtej,

se pa ty nuk jetoj dot i vetëm,

në asnjë gravitet, apo hapësirë boshe.

Nga dhimbja, dërgova dy meteorë

goditën kambanën e hënës.

Ndoshta ke dëgjuar, jehonat e saj,

vazhduan deri në agimin e kësaj dite!

Ah, mos qoftë thënë nga orakujt e gjëmës,

të më vijnë stinët e tjera,

pa buzëqeshjen tënde kozmike...

Dil, të të shoh ku je futur,

moj mbretëresha ime, Afërditë,

mos më lër të fundosem

nëpër errësira funddetesh!

Dil, ku ke shkuar e zemëruar,

se më ke lënë të verbër, fare pa dritë?...

Të paktën më tund

një shami të bardhë komete!...

Ah, moj mbretëresha ime e bukur,

ta dish, sa thellë jam penduar!...

DIALOGU I ZOGJVE KËNGËTARË

M’u desh të mësoj

gjuhën e zogjve për disa vjet,

t’i jepja vargut poetik

ëmbëlsinë e bilbilit këngëtar.

Sot dëgjova si bisedonte

zogëza me zogun e vet,

teksa cicëronin duke plapuritur

krahët fluturimtarë:

“Çudi, tha ajo, këta njerëzit,

dashurohen marrëzisht,

por grinden shpejt

dhe ndahen si skifterë të egër.

Pasi kanë ndërtuar folenë

të dy bashkërisht,

lënë të vegjlit jetim

ende pa dalë nga vezët...

Ndoshta, tha ai, kanë marrë

zakonet e qyqeve vajtimtare,

për t’i lënë vezët

në fole të tjera, aty këtu…

Këndojnë, si ne bilbilat,

për dashuri familjare,

po s’jetojnë dot pa çuçuritur

si beqarë dru më dru...

LUFTA TROJANE BRENDA KOKËS

Mbrëmë, brenda mureve kockore

të kokës sime,

bëhej luftë si brenda mureve

të kështjellës trojane.

Akejtë e tërbuar të tregut

kishin qiellëzuar çmimet,

sapo kali i premtimeve

kapërceu portën qeveritare.

Hekuba ime u kthye e pikëlluar

nga pazari mesdhetar,

ku ca mikenas të babëzitur,

i kishin zbrazur kuletën krejt,

për pak barishte stine,

spinaq, presh e panxhar,

sikur të ishin desh me brirë,

kërcyer nga dheu përpjetë...

E frikësuar nga zemërimi im,

për atë boshatisje kulete,

ajo mendoi se unë Priami

do bëja sherr pse bleu karota.

Por ndonëse i thashë:

“Paratë na marrshin të keqen!”,

gjithë natën gjëmimet e luftës,

më shpërthyen tym nga koka...

I vrarë egërsisht nga kujtimet

jetike të rrogës së vjetër,

kundroja gruan me dhimbje,

tek sillej rreth kuzhinës mjerane,

se ditët e ardhshme, deri në

mini pensionin e muajit tjetër,

kështjella e kokës do më bëhej

gërmadhë e luftës trojane...

SHKOJ NË PYLL

Shkoj në pyll. Rruga e gjelbër

më thërret në përditshmërinë e heshtjes.

Pyllin e dua dhe më do si blerimin e tij.

Pse u vonove? Më pyesin gjethet me kureshtje,

duke më vështruar miqësisht, si mijëra sy.

Hapat e frymës sime,

më shpien aty vetvetiu,

si somnambul që del në orët e para të agimit,

me një fletore ylberore palosur pas shiut,

kur oksigjeni shushuritës

përhap aromën e blerimit.

Në njërën nga ditët e rinisë së parë,

ahu plak, i ngarkuar

me zogj dhe fole te krahët,

më pyeti:

Pse bie era det, more djalë i mbarë?

Vij nga viset Joniane!, thashë me zë të pakët.

Plaku mjekërgjelbër qeshi,

duke tundur degët nën tënd

dhe më shtroi hijen e freskut mbi barin veror.

Këtu do biesh era këngë, më tha hijerëndë.

Dëgjoi të gjitha ligjërimet e zogjve në kor,

kur i këndojnë stinës të gjithë bashkë,

pi cicërimat e ëmbla, si gllënjkat e burimit,

dehu me shushurimat e frymëzimit tim të lashtë

dhe këtu do bëhesh patjetër

poet i blerimit!...

Aty, mes klorofilit të gjetheve të dendura

dhe këngëve të zogjve bishttundës,

më gjeti Diana, e bukur, si vet perëndesha.

Ajo më deshi si e marrë

dhe si i çmendur e desha.

Nga puthjet e blerta,

çelnin gonxhe buzët tona aguridhe

dhe lidhnin kokrra të kuqe

lirishtat me luleshtrydhe...

Derisa në shtratin me gjethurina të thata,

u ngjiz fëmija

dhe lindi vajza e parë, poezia.

Pastaj flora vegjetative dhe ozoni pyjor,

mbushën me vargje tërë jetën time.

Dhe prapë shkoj në pyll,

të shtyj ditët e thinjura të trokut kohor.

Se aty nën gjethet e rëna nëpër vjeshta,

kam gjurmët e kujtimeve të rinisë nostalgjike,

arkeologjinë humusore me eshtra,

të fosilizuara nëpër vite frike...

O pylli im i shtrenjtë,

vetëm ti ma zbut e bleron shpirtin tim të trazuar!

Sepse ti më ke dashur si baba i vërtetë,

dhe më do me sinqeritet prindëror të kulluar

edhe tani kur jam bërë tri herë baba vetë,

dhe mësova qëndrimin vertikal përballë botës,

nga shembulli i mbijetesës tënde shekullore,

duke shtrirë rrënjët në thellësi të tokës

dhe zgjatur degët në kaltërsi qiellore...