|
"Arti i transformimit!"
Që nga zanafilla e krijimit të tij, njeriu ka
qenë gjithnjë në kërkim të gjetjes së formave të mundshme transformuese, si
për shpirtëroren ashtu dhe për materialen, në kërkim të një mrekullie e cila
do t'i mundësonte atij jetë parajsore, jetë të amshueshme! Sado që duket
paradoksale, megjithatë, këto përpjekje nuk kanë reshtur deri në ditët e
sotme, dhe do të vazhdojnë, ndoshta me intensitet edhe më të shtura, derisa
të frymoj kjo specie e quajtur njeri.
Gjërat që dikur lidheshin me misticizmin, sot
janë bënë avangardë e shkencës së sofistikuar, e një ndër to është edhe
Alkimia.
Sa herë që lakohet ky nocion, zakonisht
ndërlidhet me ritualet e lashta okulte, në të cilat alkimisti, metalet e
zakonte arrinte t'i transformonte në metale të çmuara, gjegjësisht në ar, si
dhe me sekretin e eliksirit - pijes magjike, barit të mrekullueshëm,
substancës që dhuron jetën e amshuar!...
Por ç'është në fakt alkimia?
Alkimia është një veprimtari mjaft komplekse që
zanafillën e ka shumë shekuj para erës sonë. Veprimtari që merrej me
vëzhgimet, me fenomenet e natyrës dhe filozofisë, e cila ndërthurte në vete
elemente të disa fushave si:
kimisë,
fizikës,
astrologjisë,
artit,
metalurgjisë,
mjekësisë,
misticizmit,
fesë
etj., dhe nga e cila, në shekujt 17 dhe 18, u krijua kimia dhe farmakologjia
moderne. Pra, është shkëndija, brumi, burim fillestar i këtyre dy degëve
shumë të rëndësishme të shkencës së sotme.
Fjala alkimi rrjedh nga arabishtja - "al-ḫīmiyā"
(الخيمياء) ose "al-kīmiyā" (الكيمياء). Arabët, pas pushtimit të Egjiptit, i
morën këto njohuri duke i zhvilluar edhe më tej, dhe i dhanë emërtimin e
mësipërm. Supozohet se ky nocion, "kīmiyā" është bartur nga fjala greke "chymeia"
(χυμεία), që do të thotë, kimia. Megjithatë, interpretim ose zbërthimi i
domethënies së kësaj fjale, në fakt është aq i shumanshëm, sa edhe vet
alkimia. "Al" është një artikulim arab, ndërsa "Kemet" është një shprehej
egjiptiane për "të zezën", që ka kuptimin - "tokë e zezë", e që lidhet me
tokën e pëlleshme brigjeve të Nilit. "Toka e zezë" simbolizon edhe
bazamentin e veprimtarive të para të praktikuara në fushën e alkimisë, por,
po ashtu, "Toka e zezë" është edhe emërtimi i hershëm i Egjiptit të sotëm,
kështu që, alkimia edhe njihet si "Arti i egjiptianëve". Ndërsa nocioni grek
"chymeia", ka kuptimin e "shkrirjes, tretjes", dhe në këtë kontekst, alkimia
mund të quhet si "Doktrina e shkrirjes".
Si babi i alkimisë konsiderohet Hermesi. Hermesi
është emër i greqizuar i perëndisë egjiptiane, Thoti, i cili konsiderohet
pionier i shumë shkencave e shkathtësive të tjera, e në veçanti i alkimisë.
Edhe këtu kemi një shkrirje te dy zotave, atij grek - Hermesit, dhe atij
egjiptian - Thotit.
Teksti fillestar i alkimisë supozohet të jetë
tabela "Tabula Smaragdina" që paraqet edhe bazamentin e hermetizmit, e
quajtur ndryshe edhe si "Bibla e hermetizmit", e përpiluar nga Hermesi ose
Thoti. Kjo tabelë përmban 15 fjali (radhitje), nga e cila më njohura është
fjalia e dytë në të cilën thuhet: "Ajo që është poshtë, është e njëjtë me
atë që është lartë. Dhe ajo që është lartë, është e njëjtë me atë që është
poshtë, për t'i përmbushur veprat e mrekullueshme të një gjëje të vetme."
|
 |
 |
|
Hermesi - Thoti |
Tabula Smaragdina - Ilustrim |
Një burim shumë i rëndësishëm, ndoshta ndër më
të rëndësishmit, për alkimistët deri më sot, është filozofia e natyrës
antike greke dhe mësimet për katër elementet themelor: ajrit, zjarrit, ujit
dhe tokës (dheut). Mësimet për këta katër element ose teoritë rreth këtyre
katër elementeve themelor, në fakt, së pari u përmendën nga filozofët:
Thales von Milet, Anaxsimenes dhe Herakliti, të cilët i përshkruan si
element të veçuar, më vonë u përpunuan nga Empedoklesi si dhe filozofët e
famshëm Platoni dhe Arsitoteli, ku iu shtua edhe elementi i pestë, ai eterik
(akasha). Besohej se të gjitha gjërat përmbajnë në vete këta katër përbërës
të përzier në përpjesëtime të ndryshme, dhe varësisht, prej ndryshimit të
përpjesëtimit të tyre mund të transformohen edhe të gjitha gjërat dhe të
marrin formë dhe përmbajtje tjetër.
Në alkimi, mësimet për këto elemente kanë kuptim
të dyfishtë, edhe pse, pothuajse gjithnjë, kur flitet për "Alkimi", mendohet
në elemente materiale. Në fakt, në planin fizik, këta element përbëhen nga
molekulat, kripërat, mineralet, gazrat, avulli, tymi, humusi, rëra, gurët
etj., dhe në këtë gjendje agregate, përdorej përzierja e tyre në
përpjesëtime të caktuar për arritjen e substancës së veçantë, lëndës së
dëshiruar ose "lëndës së parë" që ndryshe quhej edhe "Guri i dijes" ose
"Guri i Filozofit". Ky "gur" kishte fuqi që metalet e zakonta t'i shndërroj
në metale me vlerë, që zakonisht synim ishte ari, pasi ari konsiderohej si
produkti më me vlerë, në njërën anë, dhe në anën tjetër, ari me gjithë
shkëlqimin dhe pastërtinë e tij, pasqyronte përsosmërinë e Perëndisë. Po
ashtu, me anë të këtij "guri", nga këta katër element themelor: ajri,
zjarri, uji dhe toka, nga përzierja e tyre, mund të prodhohej edhe "bari i
përjetësisë" ose "eliksiri i jetës", i cili do t'i mundësonte përdoruesit që
të rinohet, ta "shtyjë" vdekjen ose, sipas disa burimeve, të arrij edhe
pavdekësinë. Megjithatë, në esencë, mjeshtëria kulminante e alkimisë, për të
cilën shumë pak flitet e shkruhet, ishte transformimi shpirtëror.
Në këtë planë, pra në planin shpirtëror, këto
katër elementet reale në tokë, që mbajnë të njëjtin emër, e humbin kuptimi
fizik. Këto elemente nuk janë më në gjendja agregate, ato kalojnë nga
gjendja inferiore në një gjendje më superiore, ato tashmë shfaqen si energji
e përgjithshme kozmike. Me energji kozmike nënkuptojmë mënyrën, në të cilën
shfaqet kjo energji hyjnore në universin dhe njeriun. Këto katër elemente
kozmike nuk janë forca kozmike, por mënyra të shfaqjes në universin e pafund
nga mijëra anë dhe përthyerja e tyre në dijen e njeriut, nga ana tjetër. Ato
janë dukuri me të cilat forcat kozmike paraqiten dhe ndryshojnë, duke kaluar
nga një gjendje në tjetrën.
Alkimia në planin fizik
Alkimistet konsiderohen hulumtuesit
(shkencëtarët) e parë në histori, të cilët eksploruan natyrën
sistematikisht. Ndryshe nga kimistët e sotëm, të cilët janë të përqendruar
vetëm në këtë profesion, alkimiste ishin edhe filozof, edhe astrolog, edhe
metalurg, edhe fizikan, edhe mjek, edhe artist por edhe magjistar dhe falë
njohurive të tyre, shumë nga ta, njihen si pionier të shkencave të sotme
moderne.
"Përfytyrimi ynë i gabuara për alkimistët si
kokëkrisur është një skandal. Këta shkencëtarë sot do të përbënin një
skuadër bartësish të "Çmimit Nobel"" - thotë historiani Bill Newman.
Newmani, gjatë kërkimeve të veta në këtë fushë, zbulon se, jo vetëm
hulumtues të panjohur por edhe shkencëtar me famë janë marr intensivisht me
"artin e transformimit", e një ndër ta është edhe fizikani i njohur ose
"babai i fizikës", Isak Njutoni (Isaac Newton), i njohur për zbulimin e
teleskopit të parë me pasqyra - teleskopin reflektues i cili edhe sot është
në përdorim; zbulimin e llogaritjeve integrale (matematik)... por ndër
sukseset më të njohura të tij konsiderohet formulimi i ligjeve të lëvizjes
së trupave fizik dha ai i gravitacionin kozmik. Njutoni, deri në fund të
jetës së tij, ishte një hulumtues i pasionuar i fushës së alkimisë, por
zbulimet e tija në këtë drejtim i mbajti sekret! Jo nga frika se do të
akuzohet, as që do të përqeshet, por nga frika e keqpërdorimit të njohurive
të zbuluara prej tij. Në fakt, alkimia edhe konsiderohej dije sekrete!
Në vitin 1693, pas më se 24 vitesh punë të
lodhshme laboratorike, Njutoni në shënimet e tij thekson se kishte arritur
ta zbulonte "Gurin e dijës"! Ai shkruan se kishte zbuluar një lloj "zhive të
gjallë" e cila mundëson krijimin e arit. Megjithatë, mbetet enigmë, pse
Njutoni nuk eksperimentoi më kurrë në këtë drejtim dhe as që la ndonjë
shënim tjetër deri në fund të jetës së tij!
Athua përmbajnë ato fjalë të njutonit, bazuar në
eksperimentet praktike, një sekret që është duke e kërkuar edhe sot
njerëzimi?! "Tërë përpjekjet e shkencës nuk janë asgjë tjetër përpos
kërkime për jetën e amshuar, e gjithashtu edhe tërë përpjekjet e
religjioneve nuk janë asgjë tjetër përveç kërkim për jetën e amshuar" -
thoshte edhe filozofi i madh indian, Osho.
Në vitin 1968 hulumtuesja e fizikës bërthamore,
Judith Temperley, i bombardoi atomet e zhivës me energji të fuqishme
neutronesh, deri sa njëri prej atomeve e humb një proton. Dhe atëherë pasoi
ajo që ishte ëndërr e alkimistëve shekuj me radhë: një atom zhive u
shndërrua në atom ari! Ekzistuaka vërtet një shteg për prodhimin e arit?....
Kuptohet se alkimistët nuk kishin në
dispozicion mjete të sofistikuara me të cilat disponon shkenca moderne,
andaj edhe veprimtaria e tyre në fushën praktike ishte e kushtëzuar,
megjithatë, dija dhe pasioni i tyre ishte tepër e madh. Secili alkimist i
mirëfilltë njihte edhe gjuhën "enigmatike" të formulave të shkruara.
Formulat e shkruara të alkimistëve, jo vetëm që mbaheshin sekret, por edhe
po të bëhej publik një shkrim i tillë, ishte pothuajse e pamundur të
deshifrohej (kuptohej) përmbajtja e tij! Ja si e përshkruan formulën e
gjetjes së arit dhe pastrimit të tij, alkimisti Basilius Valentinus: "Merreni
një ujk koprrac, ngjyrë gri. I gjetur ndër lugina dhe male. Me një uri
përpirësi. Hidhe atë para trupit të një Mbreti. Pasi ta gëlltit Mbretin,
ndiz një zjarr të madhe dhe hidhe ujkun mbi të. Të digjet i tëri. Kështu
Mbreti do të lirohet sërish. Kur kjo të ndodh tre herë, luani ka mposhtur
ujkun. Dhe nuk do të mbetet aty më gjë për konsumim. Atëherë është trupi
ynë i përsosur tek fillimi i punës sonë."
Çfarë fshehët prapa kësaj formule? Studiuesit e
kësaj fushe tërheqin këtë paralele: nga shtimi i antimonsulfatit tek
aliazhi (përzierja) ari - argjend, përfitohet një legurë, ari-antimon. Gjatë
nxehjes në temperatura të larta, digjet antimoni dhe mbetet ari i pastër. Ky
proces përdoret edhe sot e kësaj dite për pastrimin e arit. Ta cekim se vet
ari i pastër prej 18 karatësh, ka një përbërje prej vetëm 50% të atomeve të
arit, ndërsa ari më i përhapur në botë, ai me siglën "333", vetëm 18%.
Vazhdon...
(2)
(3)
|
