Sakras Art Gallery

Sekuenca filmike

RTK

TOP CHANNEL

RTV 21

ALSAT

TV KLAN

KLAN KOSOVA

BOTA.AL

ALBANIAPRESS

ALBINFO

EXPRESS

KOHA DITORE

ZËRI INFO

KOSOVA SOT

INSAJDERI

BOTA SOT

GAZETA METRO

GAZETA SINJALI

ALBANIAN POST

KALLXO COM

LAPSI.AL

ZEMRASHQIPTARE

KOSOVA PRESS

TELEGRAFI

EUROPA E LIRË

ZËRI I AMERIKËS

PSIKOLOGJIA

TRIBUNA SHQIPTARE

SHËNDETI

DITURIA

PRESHEVA.COM

GJUHA SHQIPE

KOSOVARJA

RADIOPROJEKT

Shkruan: Sabir KRASNIQI

FËMIJËT DHE FATI I TYRE NE DIASPORË!

      Sipas psikologjisë së personalitetit, perioda e fëmijërisë është perioda më e rëndësishme e zhvillimit psikofizik tek fëmijët, ku nën ndikimin e faktorëve të ndryshëm si: prindi, familja, rrethi, shkolla, shoqëria etj. varet edhe zhvillimi i mëtejmë i vetive të pjekura e të qëndrueshme të personalitetit, si karakteristikë kryesore e pasqyrimit të tij në të gjitha shtresimet e mëvonshme të proceseve jetësore.

            Derisa po e lexoja shkrimin e mikut tim V. Fetahu, “Frika racionale dhe irracionale tek fëmijët”, m’u kujtua një artikull i ime që e kisha botuar para më së 14 vitesh ne një revistë shqiptare që botohej asokohe në perëndim, gjegjësisht në Zvicër.  E kërkova artikullin dhe e gjeta. E rilexova një herë, dy herë... dhe për çudi nuk vërejta ndonjë ndryshim të theksuar nga aktualiteti i sotëm! Edhe sot, kur kemi shtetin tonë të ëndërruar me shekuj e të formuar me sakrificat më të dhimbshme, kjo fushë shumë e ndjeshme shoqërore e kombëtare, ka mbetur po aq pak e lëvruar, pra është punuar e investuar fare pakë, qoftë individualisht qoftë institucionalisht, sikurse edhe para 14 vitesh kur ishim nën okupim klasik, dhe kam frikë se rendimentet përfundimtare nga  ky investimi minimal do të jenë shumë të ulëta por edhe tejet të vonshme!...

            Duke i ndjerë shpirtërisht dhembjet e kësaj plage ende të hapur në perëndim, duke e pasur parasysh peshën që bartin gjeneratat e reja në proceset e përgjithshme globale, duke qenë i vetëdijshëm se këto gjenerata janë ambasadorët tanë më të denjë, se këto gjenerata janë perspektiva e kombit tonë, por edhe thesari më i madh i tij, e pash të udhës ta (ri)aktualizoj sërish këtë artikull, kuptohem me disa modifikime të vogla. Jo për të apeluar... sepse as që mund t'i dëgjojnë veshët e shurdhër ato, por, thjesht, si një (ri)pasqyrim të kësaj gjendjeje të mjerueshme.

            Ndikimi i faktorëve politikë, psikologjikë, ekonomikë etj. në situata abioze, siç kanë mbretëruar një kohë të gjatë edhe në trojet tona të okupuara, bëri që një pjesë e madhe e bashkëkombësve të marrin rrugën e mërgimit. Disa përkohësisht e disa përjetësisht!

            Pre e këtij fati atavik e tragjik u bë edhe brezi ynë më i ri (që është edhe objekt i këtij shkrimi), i cili nën ndikimin e rrethanave adventive, moshës së re, indolencës sonë etj. ka humbur në labirintin e pafund të diasporës.

            Fëmijët, siç dihet, janë një ndër treguesit, pasqyruesit, trashëguesit më të denjë të ardhmërisë dhe perspektivës së një populli, ata janë shpresa, pasuria, ardhmëria e tij. Prandaj edhe çdo shoqëri rëndësi prioritare i kushton çështjes së zhvillimit dhe brumosjes të kësaj moshe në një frymë sa më të shëndoshë edukativo-arsimore.

            Sipas psikologjisë së personalitetit, perioda e fëmijërisë është perioda më e rëndësishme e zhvillimit psikofizik tek fëmijët, ku nën ndikimin e faktorëve të ndryshëm si: prindi, familja, rrethi, shkolla, shoqëria etj. varet edhe zhvillimi i mëtejmë i vetive të pjekura e të qëndrueshme të personalitetit, si karakteristikë kryesore e pasqyrimit të tij në të gjitha shtresimet e mëvonshme të proceseve jetësore.

            Fëmija ka nevojë dhe mundohet që të imitojë dikë në jetë. Si model më të afërt e më të ndjeshëm i ka prindërit. Prindi, për të, paraqet gjithçka... Por, lind pyetja: çfarë modeli mund të paraqesin prindërit në rrethanat si këto në diasporë? I ngarkuar me obligime të karaktereve të ndryshme, prindit (babait) i mbetet shumë pakë kohë për t'u marr me çështjet që e preokupojnë, e bëjnë kureshtar, e shqetësojnë apo edhe e mundojnë fëmijën e që janë shumë të nevojshme në atë moshë për formimin dhe kultivimin e një edukate të drejtë e të shëndoshë tek ai, edukatë që do ta karakterizoj në të ardhmen si personalitet. Kështu, në mungesë të kontakteve, të bisedave, të këshillave... të ngrohtësisë prindërore, natyrshëm favorizohet ose imponohet edhe reflektimi i ndjesisë së inferioritetit midis tyre. Ai e ndien mungesën e prindit, indolencën e tij, dhe kjo indolencë (e paqëllimshme) shkallëzohet gradualisht në kohë me përmasa negative. Kështu fëmija krijon paragjykime nga më të ndryshmet: e ndien veten si të braktisur nga prindërit; i duket vetja si i huaj në gjirin familjar; humbë mbështetjen e sigurisë etj. etj., që si pasoja kanë destabilizimin e zhvillimit të një personaliteti me edukatë të drejtë e të shëndoshë.

            Nënat (pa dashur ta lëndoj askënd, edhe pse këtu është fjala për gjeneratat e mëhershme), në të shumtën e rasteve, nën ndikimet arkaike, advente e patriarkale kanë mbetur në një stad shumë të ulët të ciklit arsimor, e disave prej tyre u mungonte edhe ky arsimim! Mungesa e ngritjes arsimore tek ato (pasi fëmija pjesën më të madhe të kohës e kalon pranë nënës), vetvetiu reflektohet edhe tek fëmijët, dhe në të shumtën e rasteve, si rezultat përfundimtarë, kemi nivelin e ulët të zhvillimit të inteligjencës, e me këtë edhe suksesin e dobët në procesin e shkollimit. Nuk thuhet kot: Një grua (nënë) e shkolluar - një familje e arsimuar dhe edukuar, një shoqëri e emancipuar dhe kulturuar."

            Edhe më i thellë bëhet hendeku i kësaj dukurie, kur te dy prindërit janë në marrëdhënie pune dhe fëmija lihet nën përkujdesje të dorës së tretë!...

            Përveç faktorit prind, faktor tjetër që ndikon në zhvillimin dhe edukimin e shëndosh të fëmijës, është edhe faktori social. Rrethi dhe shoqëria në të cilën rritet dhe zhvillohet fëmija në diasporë, kuptohet që është adventive. Shoqëritë e vendeve "mikpritëse" me metodat e tyre të përsosura e të sofistikuara (nga përvoja praktike me të huaj), duke e njohur psikologjinë e fëmijës, mundohen që me çdo kusht ta asimilojnë duke e mëkuar me mentalitetin e tyre për t'ju përshtatur sa më mirë rregullave dhe normave që disponon ajo shoqëri, që natyrisht, është në interes të saj për t'i integruar. Por, pavarësisht nga kjo, ata "tolerojnë" edhe vazhdimin e aktiviteteve me përmbajte kulturore e kombëtare, në përmasa të caktuara (varësisht nga shoqëria), duke mos cenuar interesin e vetë shoqërorë - kuptohet. Por çështja qëndron në atë, se sa arrin ta shfrytëzon komuniteti ynë ketë "tolerance" në lidhje me edukimin e gjeneratës së shpresës?!

            Edhe pse në shumë shtete janë lejuar orë plotësuese për vazhdimin e mësimit në gjuhen amtare, rezultatet nuk premtojnë optimizëm. Pengesat janë të karaktereve të ndryshme:

            -Koordinimi i dobët mes partive, klubeve e shoqatave ekzistuese (që janë me bollëk!);

            - synimet e sëmura mamoniste të individëve;

            - karrierizmi;

            - joprofesionalizmi;

            - mungesa e përvojës;

            - shkalla e ulët e vetëdijes etj. etj., e që të gjitha, në instancat e fundit, sërish rezultojnë negativisht në zhvillimin e drejtë, të shëndosh dhe të qëndrueshëm të cilësive të personalitetit tek brezi i ri.

            Mungesa e literaturës adekuate për fëmijë, që është ushqimi dhe frymëzimi kryesor për ta, e ka burimin në neglizhencën e subjekteve përkatëse ndaj kësaj çështjeje, edhe në diasporë edhe në vendet amë. Përkundër disa çapitjeve individuale në këtë drejtim, dhe ato të mbuluara me vello kamufluese, studime serioze nuk janë ndërmarrë, që vetvetiu nënkupton edhe mungesën e rezultateve dhe dështimin e shumë paraleleve me mësim plotësues.

            Gjithashtu edhe në shtypin tonë ditor e periodik, trajtimi i temave për fëmijë figuron shumë pak (për të mos thënë aspak). Disa prej tyre, me pretendime "se merren me politikë të lartë", injorojnë zanafillën e kombit dhe në një mënyrë e margjinalizojnë atë; të dytët, faqe të tëra i stërmbushin me reklama komericale; të tretët, në mbi gjysmën e faqeve të revistës trajtojnë tema me përmbajtje imorale e kënde njoftimesh... e kështu me radhë... dhe qëllimi i tyre nuk do koment. D.m.th. dominon në përgjithësi një lloj letargjie për këtë çështje! Derisa në anën tjetër me patetizëm flasin për natalitetin në rritje, krenohen me popullin me një moshë më të re në Evropë, për ardhmërinë e tij etj. duke u bazuar pikërisht në këtë brez që vet e injorojnë, në këtë brez që më së paku i përkushtojnë kohë e hapësirë në faqet e mediave të tyre. Gjithashtu, nuk duhet përjashtuar as faktorët e tjerë që kanë ndikim të dyanshëm në këtë drejtim.

            Çfarë rezulton nga gjithë kjo?

            Një gjendje mizerabël në mesin e shoqërisë sonë, një regres kolektiv, një mospërgjegjësi ndaj ardhmërisë, ndaj brezit që po vije, ndaj atij brezi që mbështetet e krenohet çdo shoqëri... ndaj vetvetes! Andaj përgjegjësia për neglizhencë në këtë drejtim bie mbi të gjithë, pavarësisht nga roli që luajmë dhe pozita që kemi, qoftë si individ apo si kolektiv, sepse ky brez është pasqyra e ardhmërisë sonë, dinjitetit, tonë, është shpresa e kombit. Çfarëdo  justifikimi për këtë gjendje akatalepsie nuk qëndron. Duhet mobilizim i përgjithshëm, pa përjashtim, duke filluar nga individi (prindi) e deri te institucionet shoqërore e shtetërore, duke mënjanuar indiferencën dhe indolencën tonë dhe vëzhguar situatën vetëm si spektator pasiv. Duhet vepruar me përkushtim, me pietet të lartë ndaj brezit të ardhmërisë, në qoftë se dëshirojmë te kemi brez vital, të shëndoshë e inteligjent. Sasia nuk na mungon, por ajo nuk mjafton pa bazën themelore - cilësinë. E faktor përcaktues të cilësisë jemi vet ne, prandaj, t'i vëmë gishtin kokës sa është ajo akoma e shëndosh!