Sakras Art Gallery

Sekuenca filmike

RTK

TOP CHANNEL

RTV 21

ALSAT

TV KLAN

KLAN KOSOVA

BOTA.AL

ALBANIAPRESS

ALBINFO

EXPRESS

KOHA DITORE

ZËRI INFO

KOSOVA SOT

INSAJDERI

BOTA SOT

GAZETA METRO

GAZETA SINJALI

ALBANIAN POST

KALLXO COM

LAPSI.AL

ZEMRASHQIPTARE

KOSOVA PRESS

TELEGRAFI

EUROPA E LIRË

ZËRI I AMERIKËS

PSIKOLOGJIA

TRIBUNA SHQIPTARE

SHËNDETI

DITURIA

PRESHEVA.COM

GJUHA SHQIPE

KOSOVARJA

RADIOPROJEKT

P. D. OUSPENSKY

Shqipëroi: Hasan HAMËZBALA

Ligjërata e pestë (2)

PSIKOLOGJIA E EVOLUCIONIT TË MUNDSHËM TË  NJERËZIMIT

( Hyrje në mësimet e Gurxhievit )

Nëse më pyesni se si kjo mund të argumentohet, do t’ju them se mund të argumentohet vetëm me studimin e vetëvetes dhe me vrojtim të mëtutje-shëm. Nëse konstatojmë se me studimin e sistemit më mirë mund ta kuptojmë vetveten dhe njerëzit tjerë, apo ta zëmë se më mirë mund t’i kuptojmë librat e caktuar, apo të themi idetë e caktuara, e veçanërisht nëse gjemë fakte konkrete të cilat tregojnë se ajo kuptueshmëri e re po zhvillohet, kjo do të jetë, nëse jo argument, atëherë së paku shenjë se ai argument është i mundshëm.

Duhet ta kemi parasysh se kuptuesh-mëria jonë, mu si edhe vetëdija jonë, nuk është përherë në të njëjtin nivel. Ai pandërprerë lëkundet.

Kjo do të thotë se në një moment kuptojmë më tepër, kurse në tjetrin më pak. Nëse e vrojtojmë në vetvete këtë dallim të kuptueshmërisë, do të mund të kuptojmë se njëherë ekziston mundësia që këso nivelesh të larta të kuptuesh-mërisë t’i mbajmë, e pastaj që ato t’i huqim.

Por, studimi teorik nuk është i mjaftueshëm. E domosdoshme është të punoni në qenien tuaj dhe në ndryshimin e saj.

Po qe se qëllimin tuaj e formuloni nga pikëpamja e dëshirës që t’i kuptoni njerëzit tjerë, duhet ta keni në mendje një parim shkollor tejet të rëndësishëm: Njerëzit tjerë mund t’i kuptoni vetëm në atë masë në të cilën jeni në gjendje ta kuptoni edhe vetveten, dhe vetëm në nivelin e qenies suaj personale. Kjo do të thotë se mund të gjykoni mbi nivelin e njohjes së dikujt, por jo edhe mbi nivelin e qenies së huaj. Në njerëzit tjerë mund të shihni vetëm aq sa keni në vetvete. Njerëzit, prandaj, përherë bëjnë gabim për aq sa mendojnë se janë në gjendje të gjykojnë (edhe) mbi qenien e huaj. Gjërat qëndrojnë ashtu që nëse dëshirojnë t’i takojnë e t’i kuptojnë njerëzit në shkallë më të lartë të zhvillimit sesa që janë ata vetë, duhet të punojnë me qëllim që ta ndryshojnë qenien e tyre personale.

Tani duhet të kthehemi në studimin e qendrave dhe në studimin e vëmendjes dhe të mbajturit mend të vetvetes, sepse këto janë shtigjet e vetme të cilat çojnë kah kuptueshmëria.

Krahas ndarjes në dy pjesë, pozitive e negative, e cila, siç kemi parë, nuk është e njëjtë për të gjitha qendrat, gjithsecila nga katër qendrat tona është e ndarë edhe në tri pjesë të tjera. Këto tri pjesë i përgjigjen definicionit të vetë qendrave. E para nga to është “mekanike” dhe në vete përfshin parimin motorik dhe instiktiv, me ç’rast njëri prej tyre mund të dominojë; e dyta është “emocionale”, kurse e treta “intelektuale”. Diagrami që pason e tregon pozitën e pjesëve të qendrës intelektuale. Kjo qendër është e ndarë në pjesën pozitive dhe negative. Kurse secila nga ato dy pjesë përsëri është e ndarë edhe në tri. Kështu që qendra intelektuale në të vërtetë përbëhet nga gjashtë pjesë.

Secila nga këto gjashtë pjesë është përsëri e ndarë në tri pjesë: mekanike, emocionale dhe intelektuale. Mbi ndarjen e dytë, sakaq, do të flasim tek më vonë, me përjashtim të njërës pjesë, e ajo është pjesa mekanike e qendrës intelektuale, për të cilën do të flasim menjëherë.

Ndarja e qendrave në tri pjesë është tepër e thjeshtë. Pjesa mekanike punon pothuajse automatikisht; ajo nuk kër-kon kurrfarë vëmendjeje. Për këtë shkak, ndërkaq, nuk është në gjendje t’u përshtatet ndryshimeve të rrethanave, nuk është në gjendje “të mendojë” dhe vazhdon të punojë ashtu siç ka filluar, madje edhe po qe se rrethanat krejtësisht kanë ndryshuar.

Në qendrën intelektuale pjesa mekanike e kryen gjithë punën rreth regjistrimit të përshtypjeve, kujtimeve dhe asociacioneve. Kjo është krejt ajo që normalisht edhe do të duhej ta bënte po qe se pjesët tjera e kryejnë punën e vet. Ajo kurrë nuk u përgjigjet pyetjeve që i bëhen tërë qendrës, kurrë nuk do të duhej të provonte të zgjidhë problemet e gjithë qendrës dhe kurrë nuk do të duhej të vendoste asgjë.

Për fat të keq, kjo pjesë në të vërtetë është përherë gati për të sjellë lajme dhe përherë përgjigjet në pyetje gjithëfarëshe, në mënyrë shumë të ngushtë e të kufizuar, me fraza të gatshme, me shpre-hjet kolokfiale dhe slogane partiake. Të gjitha këto dhe shumë elemente tjera të reaksioneve tona të zakonshme paraqe-sin punën e pjesës mekanike të qendrës intelektuale.

Kjo pjesë ka emrin e vet të veçantë. Quhet “aparati i formatizuar” apo ngandonjëherë “qendra e formatizuar”. Shumë, e sidomos njerëzit nr. 1, përkatësisht pjesa e madhe e njerëzimit, e jetojnë jetën e vet vetëm me aparatin formativ, kurrë pa i prekur pjesët tjera të qendrës së vet intelektuale. Aparati formativ është krejtësisht i mjaftueshëm për nevojat imediate jetësore, për pranimin e ndikimeve A dhe për përgjigje ndaj tyre si dhe për shtrembërimin dhe refuzimin e ndikimeve C.

“Mendimi formativ” përherë mund të njihet. Qendra formative, për shembull, mund të numërojë vetëm deri në 2. Ajo të gjitha, pa ndërprerë, i ndanë në dy: “bolshevizëm dhe fashizëm”, “punëtorët dhe borgjezia”,  “proletarët dhe kapitalis-tët” e kështu me radhë. Shumicën e frazave bashkëkohore mund t’ia atribuojmë mendimit formativ, kurse rasti i njëjtë është edhe me shumicën e teorive popullore. Ndoshta do të mund të thuhej edhe se të gjitha teoritë e popullarizuara të të gjitha kohëve janë formative.

Pjesa emocionale e qendrës intelektu-ale përbëhet në radhë të parë prej asaj që quhet emocioni intelektual, do të thotë nga dëshira për të ditur, nga kënaqësitë që po di, pakënaqësitë që nuk po di, nga gëzimi për shkak të zbulimeve e të tjera... megjithëqë krejt kjo mund të manifest-tohet në nivele shumë të ndryshme.

Puna e pjesës emocionale kërkon vëmendje të plotë, por në këtë pjesë të qendrës vëmendja nuk kërkon kurr-farë përpjekjeje. Atë e tërheqë dhe e mban vetë objekti, shumë shpesh me ndihmën e identifikimit, i cili rëndom quhet “interesim”, gjegjësisht “entuzia-zëm”, “pasion” apo “përkushtim”.

Pjesa intelektuale e qendrës intelektu-ale përfshin në vetvete aftësinë e krijimit, të konstruktimit, të të gjeturit dhe të zbulimit. Ajo nuk mund të punojë pa vëmendjen, por vëmendja në këtë pjesë të qendrës duhet të jetë e kontrolluar dhe mbajtur me anë të vullnetit dhe përpjekjes.

Ky është kriteriumi kryesor për studimin e pjesëve të qendrës. Nëse i vështrojmë nga pikëpamja e vëmendjes, menjëherë kemi për ta ditur se për ç’pjesë të qendrës është fjala. Kur s’ka vëmendje, apo kur ajo bredh, ndodhemi në pjesën mekanike; nëse vëmendjen e tërheq dhe e mban objekti i vrojtimit, pra i të menduarit, fjala është për pjesën emocionale; e po qe se vëmendjen e kontrollon dhe të lidhur me objektin e mban vullneti, në pyetje është pjesa intelektuale.

Metoda e njëjtë njëkohësisht tregon edhe sesi pjesa intelektuale e qendrës të vihet në punë. Me atë se e vrojtojmë vëmendjen dhe provojmë ta kontrollo-jmë, e detyrojmë vetveten të punojmë në pjesët intelektuale të qendrës, duke qenë se parimi i njëjtë vlen për të gjitha qendrat njësoj, megjithëse ne ndoshta nuk do ta kemi gjithaq lehtë të dallojmë pjesën intelektuale të qendrave tjera, si për shembull: pjesën intelektuale të qendrës instiktive, e cila punon pa kurrfarë vëmendjeje të cilën ne do të mund ta vërenim e ta kontrollonim.

Ta marrim qendrën emocionale. Momentalisht nuk do të flas mbi emocionet negative. Do të shohim vetëm ndarjen e kësaj qendre në tri pjesë: mekanike, emocionale dhe intelektuale.

Pjesa mekanike përbëhet nga lloji më së liri i paguar i humorit të gatshëm dhe i kuptimit të vrazhdë për qeshara-ken, nga prirjet për shqetësime, prirjet për shfaqje spektakulare, nga kënaqësia e shkëlqimit të jashtëm, sentimentalizmi, prirja për të qenë në turmë dhe pjesë e turmës, dhe prirjet për të gjitha format e ndjesisë së turmave dhe për humbje të plotë në ndjenjat e ulëta, gjysmështazore: në vrazhdësi, egoizëm, smirë, xhelozi, lakmi etj.

Pjesa emocionale mund të jetë shumë e ndryshme tek njerëz të ndry-shëm. Ajo mund ta përmbajë sensin për humor, gjegjësisht kuptimin për qeshara-ken, si dhe ndjenjën religjioze, ndjenjën estetike, ndjenjën morale dhe në atë rast mund të çojë te zgjimi i vetëdijes. Me identifikim, ndërkaq, mund të jetë krejtësisht tjetër ndryshe, mund të bëhet tejet ironike, sarkastike, e pagdhendur, kokëforte, e ligë dhe xheloze – vetëm se në mënyrë më pak primitive sesa pjesa mekanike.

Pjesa intelektuale e qendrës emocionale në vetvete e përmban mundësinë e krijimit artistik, e cila zhvillohet me ndihmën e pjesëve intelektuale të qendrës motorike dhe intelektuale. Në rastet kur pjesët intelektuale të qendrës motorike dhe intelektuale, që janë të domosdoshme për manifestimin e aftësive kreative, nuk janë mjaft të ushtruara apo për nga zhvillimi i vet nuk i përgjigjen kësaj pjese, ajo mund të manifestohet në ëndrra. Kjo i shpjegon ëndrrat e mrekullueshme dhe artistike, përndryshe të njerëzve me orientim aspak artistik.

Pjesa intelektuale e qendrës emocionale po ashtu paraqet edhe selinë kryesore të qendrës magnetike. Dua të them se qendra magnetike, nëse ekziston vetëm në qendrën intelektuale, ose vetëm në pjesën emocionale të qendrës emocionale, nuk mund të jetë mjaft e fortë për të qenë efikase dhe përherë u nënshtrohet gabimeve dhe mossuksesit. Pjesa intelektuale e qendrës emocionale, atëherë kur është plotësisht e zhvilluar dhe punon me tërë fuqinë, paraqet shtegun kah qendrat e larta.

Në qendrën motorike, pjesa meka-nike është automatike. Asaj i përkasin të gjitha lëvizjet automatike të cilët rëndom quhen “instiktive”, si dhe imitimi dhe aftësia imituese që në jetë luan rol aq të madh.

Pjesa emocionale e qendrës motorike në radhë të parë është e lidhur me kënaqësinë ndaj lëvizjes. Dashuria ndaj lojërave dhe sporteve normalisht se i përket kësaj pjese të qendrës motorike, porse kur me të përzihen identifikimi dhe emocionet tjera, ajo tepër rrallë ndodhet në atë vend, ashtu që dashuria për sportet në të shumtën e rasteve ndodhet në pjesën motorike të qendrës intelektuale apo emocionale.

Pjesa intelektuale e qendrës motorike është instrument shumë i rëndësishëm dhe tepër interesant. Gjithsecili që së paku ndonjëherë e ka bërë mirë ndonjë punë fizike, çfarëdo që të ketë qenë, e di se për çfarëdo lloj pune nevojiten shumë zbulime (shpikje, gjetje). Njeriu duhet t’i gjejë metodat e veta të vogla personale për çdo gjë që bën. Këto zbulime paraqesin punën e pjesës intelektuale të qendrës motorike, kurse puna e saj është po ashtu e nevojshme edhe për shumë shpikje tjera njerëzore. Aftësia e imitimit të vullnetshëm të zërit, të intonacionit dhe lëvizjes së njerëzve të tjerë, të tillë çfarë e posedojnë aktorët, gjithashtu i takon pjesës intelektuale të qendrës motorike. Për shkallë më të larta, gjegjësisht më kualitative të kësaj aftësie është e nevojshme, sakaq, edhe pjesë-marrja e pjesës intelektuale të qendrës emocionale.

Puna e qendrës instiktive është e fshehur tepër mirë prej nesh. Ne vërtet e njohim, gjegjësisht e ndjejmë dhe mund ta vrojtomë vetëm pjesën e saj shqisore dhe emocionale. Pjesa mekanike në vetvete përmban ndjesi të zakonshme, të cilat shumë shpesh fare nuk i vërejmë, por të cilat na shërbejnë si prapavijë për ndjesitë tjera. Aty janë, gjithashtu, edhe lëvizjet instiktive në kuptimin e vërtetë të kësaj fjale, do të thotë të gjitha lëvizjet e brendshme siç është qarkullimi i gjakut, lëvizja e ushqimit në organizëm si dhe reflekset e brendshme dhe të jashtme.

Pjesa intelektuale e qendrës instiktive është shumë e madhe dhe shumë e rëndësishme. Në gjendjen e vetëdijes për veten apo në gjendjen që është e afërt me të njeriu mund të vijë në kontakt me pjesën intelektuale të qendrës instiktive dhe prej saj mund të mësojë shumë kur është fjala për funksionimin e makinës njerëzore dhe mundësitë e saj. Pjesa intelektuale e qendrës instiktive është mendja e cila qëndron prapa punës së gjithëmbarshme të organizmit, dhe kjo është mendje krejtësisht e ndryshme nga mendja intelektuale.

Studimi e pjesëve të qendrave dhe i funksioneve të tyre speciale kërkon një shkallë të caktuar të mbajtjes mend të vetvetes. Ai i cili nuk e mban mend vetveten nuk është në gjendje të vrojtojë mjaft gjatë e as mjaft qartë për të ndjerë dhe kuptuar dallimin midis funksioneve të cilat u përkasin pjesëve të ndryshme të qendrave të ndryshme.

Studimi i vëmendjes vërteton pjesët e qendrave më mirë se çfarëdo qoftë tjetër, por edhe për këtë është e nevojshme një shkallë e caktuar e të mbajturit mend të vetvetes.

  Shumë shpejt do të kuptoni se puna juaj e gjithëmbarshme me vetveten është e lidhur me të mbajturit mend të vetvetes dhe se pa këtë nuk mund të zhvillohet suksesshëm. Kurse të mbajturit mend të vetvetes paraqet zgjim të pjesshëm, do të thotë fillim të zgjimit. E natyrshme është – dhe kjo duhet të jetë tepër e qartë – se kurrfarë pune nuk mund të zhvillohet në gjumë. 

            Fund i ligjëratës së pestë

(1)