Sakras Art Gallery

Sekuenca filmike

RTK

TOP CHANNEL

RTV 21

ALSAT

TV KLAN

KLAN KOSOVA

BOTA.AL

ALBANIAPRESS

ALBINFO

EXPRESS

KOHA DITORE

ZËRI INFO

KOSOVA SOT

INSAJDERI

BOTA SOT

GAZETA METRO

GAZETA SINJALI

ALBANIAN POST

KALLXO COM

LAPSI.AL

ZEMRASHQIPTARE

KOSOVA PRESS

TELEGRAFI

EUROPA E LIRË

ZËRI I AMERIKËS

PSIKOLOGJIA

TRIBUNA SHQIPTARE

SHËNDETI

DITURIA

PRESHEVA.COM

GJUHA SHQIPE

KOSOVARJA

RADIOPROJEKT

Alfred ADLER

www.pashtriku.org

       TË KUPTOSH NATYRËN E NJERIUT (3)

       Sot e kësaj dite është vështirë të fshihet prej koke ndarja e njerëzve nga ata që shërbejnë dhe në ata që udhëheqin. Në një mentalitet të tillë është brumosur qysh nga botëkuptimi i vjetër se puna është gjë relativisht e ulët (madje e turpshme), ngase me të janë marrë skllevërit dhe se zotëriu s’bënte të ndotë dot duart me punë, ngaqë ai jo vetëm që jepte urdhëra, por se ishte edhe ai që në vete ngërthente të gjitha cilësitë e mira.

            MËNYRA E TË MENDUARIT DHE E TË SHPREHURIT

            Mënyra e të menduarit dhe e të shprehurit te disa njerëz le ndonjëherë aq përshtypje plastike saqë s’mund ta harojmë. Ata pandërprerë mendojnë dhe flasin sipas shablloneve të njohura, ashtu që njeriu paraprakisht e di se si do të shprehen ata. Ka njerët të cilët s’mund të çlirohen nga kjo mënyrë e të shprehurit.

            Shumë shpesh mund të hasim njerët të tillë, të cilët lënë përshtypje se si kanë ngecur në një pikë të zhvillimit të tyre dhe se si nuk mund të ngriten nga stadi i nxënësit. Kudo sillen si nxënës, përgjojnë me veshë… me sy, sikur duan të japin shenjë se duan të thonë diçka. I shohim se si mundohen të gjejnë shpejt përgjigje në ndonjë pyetje që bie ndokund në shoqëri, sikur duan ta tejkalojnë (ose arrijnë ndokend) dhe të tregojnë se edhe ata dinë diçka dhe për këtë presin që të tjerët t’i vlerësojnë mirë.

            NJERËZIT PEDANT

            Janë ata që synojnë që të gjitha dukuritë e jetës së t’i marrin sipas një parimi. Ata ua diktojnë të tjerëve ligjet e veprimit të tyre. i shoqëron gjithnjë një disponim ndaj vetes dhe mjedisit. Mund të gjenden vetem në vende, të cilat nuk provokojnë iniciativa të shumta.

            NËNSHTRUESHMËRIA

            Një lloj njerëzish ndjehen mirë vetëm aty ku ka ndonjë urdhër që ta kryejnë. Për ta ekzistojnë vetëm ligjet dhe rregullat.

            Sot e kësaj dite është vështirë të fshihet prej koke ndarja e njerëzve nga ata që shërbejnë dhe në ata që udhëheqin. Në një mentalitet të tillë është brumosur qysh nga botëkuptimi i vjetër se puna është gjë relativisht e ulët (madje e turpshme), ngase me të janë marrë skllevërit dhe se zotëriu s’bënte të ndotë dot duart me punë, ngaqë ai jo vetëm që jepte urdhëra, por se ishte edhe ai që në vete ngërthente të gjitha cilësitë e mira.

             Edhe Niçe kërkonte pushtetin për të mirët dhe nënshtrimin e të tjerëve. Megjithatë, një dukuri negative që vlen të potencohet është fakti se për femrën në disa qarqe mentalitetesh është formuar bindja se ajo duhet të jetë e nënshtruar ndaj burrit, se ajo duhet të punojë dhe vetëm të punojë. Ata këtë pozicion të saj e konsiderojnë si fat i kurdisur e që nënkuptohet. Për të qenë paradoksi në zenit ndonjëherë hasim edhe në aso femra, të cilat e bartin në vete frymën e nënshtrueshmërisë në atë masë sa kërkojnë mu aso meshkujsh që janë brutal dhe duan pushtetin (mbi të tjerët). Mirëpo jeta ndërmjet burrit dhe gruas duhet të jetë një shoqërim, një punë e përbashkët nga e cila askush nuk duhet të ndihet i nënshtruar.

            IMPONUESHMËRIA

            Një tip i njerëzve që ngriten, të cilët gjithnjë duan të luajnë rol të parë dhe të cilëve jeta nuk u paraqet çështje më të lartë sesa t’i nënshtrojnë të tjerët. Këta njerëz hasen zakonisht atje ku është e nevojshme ndonjë direktivë, ku kërkohet ndonjë pozitë urdhërdhënëse dhe ndonjë organizim. Në këto vende ata hudhen vetë. Këta janë ata të cilët qysh në shtëpi janë mësuar të komandojnë, që më parë nuk u ka pëlqyer asnjë rol në lojë, pos gjeneral, konduktor etj. Ata s’do të gjejnë rehati gjersa kudo që ndodhen të mos e demonstrojnë dominimin e tyre jo vetëm në gjëra të mëdha, por edhe në të imta.

            DISPONIMET NJERËZORE

            Është një tip njerëzish të cilët në çdo vështirësi jete fitojnë përshtypje se si ata janë pikërisht ata që do t’i godas e keqja: se si diçka e errët i përcjell vetëm ata, të cilët gjatë stuhisë mendojnë se stihia do t’i godas mu ata, në raste konfuziteti se hajnat do ta kidnapojnë mu atë etj.

            Këso teprimesh mund ta përshkojnë vetëm atë njeri që në ndonjë mënyrë e konsideron veten si epiqendër e ngjarjeve. Këta janë ata njerëz që gjithçka e marrin për masë serioze dhe e vlerësojnë me shikim pesimist.

            RELIGJIOZITETI

            Disa mendojnë së tepërmi se atë të cilën ata e respektojnë jashtëzakonisht dhe të cilët me aq ngul i luten qëndron pikërisht në shërbim të tyre, se për ta bartë përgjegjësi dhe që kjo duhet fituar përmes mjeteve siç janë lutjet e ngrohta.

            AFEKTET

            Një anë e afekteve është edhe ndjenja e vlerës së mangët, e pamjaftueshmërisë. Siç janë të lidhura njëri me tjetrin shpirti dhe trupi, ashtu edhe afektet janë të lidhura thellë me të gjitha ato që janë njerëzore. Dukuri përcjellëse fiziologjike të tyre janë: veprimet në enët e gjakut dhe në organet e frymëmarrjes, pulsi i rritur, skuqja, zverdhja etj.

            ZEMËRIMI

            Ka njerëz të cilët nga ky afekt krijojnë sistem dhe zakonisht sillen sipas tij, çka kurrsesi nuk dinë rrugë tjetër. Janë njerëz tejet të ndjeshëm, të cilët nuk e durojnë askë para dhe mbi vete. Rëndë i përshtaten rrethit dhe u druajnë çdo detyre serioze. Nëse privohen nga diçka në të cilën kanë pasur të drejtë bëhe agresivë, për shembull thejnë, dëmtojnë gjësende me vlerë. Më vonë përpiqen të arsyetohen, duke thënë se si nuk kanë ditur se çka bënin.

            Kështu njeriu i tillë për shkak të afektit të tij mund të ndeshet me rrethin e tij. Ky afekt tregon pothuajse shkatërrimin e tërësishëm të ndjenjës shoqërore. Krijon qëndrim armiqësor kundrejt tjerëve.

            Gjer në këtë shkallë s’mund të mbërrijë ai që është i vetëdijshëm për aftësitë e tij dhe që mbështetet qetë në forcat e veta.

            Ndër faktorët të cilët lehtësojnë zemërimin duhet cekur alkoolin. Te disa njerëz janë të mjaftueshme edhe sasitë e vogla. Njeriu i dehur me alkool, sillet ashtu sikur që kurrë të mos ketë jetuar në botën kulturore. Ai e humb pushtetin mbi veten e tij.

            Zemërimi shumë më tepër shfaqet te fëmijët sesa te të rriturit. Kjo rrjedhë si pasojë se tek ata është më e theksuar ndijesia e dobësisë. Zemërimi i skajshëm mund ta çojë njeriun deri në vetëvrasje.

            PIKËLLIMI

            Shfaqet te njeriu kur ai privohet nga diçka, kur i ndodhë ndonjë humbje për të cilën ai s’mund të ngushëllohet lehtë.

            Sado që pikëllimi në qenien njerëzore është fundamentuar nga natyra, ai prapëseprapë në tepërimin e tij ka diçka që ndaj rrethit ka karakter të ndjenjës armiqësore.

            Njeriu i pikëlluar në masë të madhe kudo kërkon nga rrethi që të interesohen për të. Edhe ky afekt tregon linjën që çon nga posht - lartë, që për qëllim ka të balancojë ndjenjën e dobësisë dhe pandihmesës në atë mënyrë që e tregon vetë njeriu. Përdorimi i afekteve automatikisht mund të bëhet shprehi dhe të zhvillohet deri në atë masë që më nuk ndjehet si normale.

            Zemërimi dhe pikëllimi janë afekte që nuk bashkojnë, por që shkaktojnë kundërthënie dhe ndarje, ndonëse në shikim të parë duket se pikëllimi bashkon.

            FRIKA

            Rëndësi kyqe në jetën e njeriut ka frika. Mekanizmi i frikës nuk paraqet dominim të drejtëpërdrejt mbi rrethin, por pikësëpari paraqet dështim: frikacaku ik nga ndonjë mbrojtje e situatës tjetër dhe synon që në këtë mënyrë të përforcojë pozicionin e tij duke fituar mbi rrezikun. Qysh në shprehjet lëvizëse të këtij afekti, veçanërisht në mimikë, gjejmë fillimin e një kundëraksioni, por se kjo nuk sillet në linjë të drejtë - nuk është agresive.

            GËZIMI

            Nuk duron izolimin. Është pikërisht shprehja e parë me të cilën tregohet se vështirësitë janë mposhtur. Pas saj shfaqet buzëqeshja, e cila plotëson ndjenjën e çlirimit.

            Me anë të gëzmit njeriu ngritet mbi vetveten dhe kërkon simpatinë e të tjerëve.

            KEQARDHJA

            Është shprehja më e pastër e ndjenjës shoqërore. Ky afekt tregon sesa është dikush i aftë që të ndiej pozitën e të afërmit të tij.

            Në këtë kontekst vlen të ceket se ka njerëz, të cilët gjithnjë turren përpara kur të ndodh ndonjë fatkeqësi dhe ndonëse s’bëjnë pothuajse asgjë, duan veç të përmenden. Kështu ata orvaten që në këtë mënyrë më së liri ta arrijnë famën në opinion.

            TURPI

            Pa këtë afekt shoqëria njerëzore do të ishte e pamundur. Ky afekt paraqitet te njeriu në situatë të atillë, kur ai në sferën e tij shpirtërore ndien rrezikimin e vlerës së personalitetit të tij dhe kur i kanoset që të humb diç nga dinjiteti i tij, për të cilën secili njeri është i vetëdijshëm. Ka njerëz që pos në fytyrë skuqen edhe në gjoks.

            VËREJTJET E PËRGJITHSHME PËR EDUKIM

            Për faktin se pridërit nuk janë as pedagogë dhe as psikologë ajo që luan sot rolin në edukimin familjar është egoizmi familjar. Kjo ka të bëjë edhe sa i përket vetë organizimit familjar që s’mund të shkëputet nga autoriteti i babait. Kësisoj shpesh ndodhin gabimet e tilla në edukim kur fëmijëve u thonë se duhet të krenohen para të tjerëve dhe se veten ta konsiderojnë më të mirë. Në këtë mënyrë te fëmiu mbillet ndijesia e dominancës.

            Lëvizjet e para të sjelljes së butë të fëmiut lidhen ndaj nënës. Nëna për fëmiun është përjetimi më i rëndësishëm i afërsisë, ajo është person ku ai mëson të ndiej e të njoh të tjerët. Mirëpo kjo butësi dhe ky interesim i fëmiut nuk duhet të koncentrohen vetëm te nëna e vet, sepse tek ai zhvillohet baza për mungesë të ndjesisë shoqërore.

            Edukimi i gabueshëm në ditët e para të jetës mund të ketë pasoja të rënda të mëvonshme. Edukimi i rreptë dhe i vrazhdë mund të pamundësojë gëzimin e jetës dhe lojën e përbashkët, kurse edukimi në atmosferë gjithnjë të ngrohtë e të përzemërt mund më vonë të sjell gjer tek ajo që fëmiu të mos ketë aftësi e mundësi të adaptohet në klimë më kontestuese jashtëfamiljare. Numri i madh i fëmijëve në klasë nuk i ofron mundësi as mësuesit për edukim të drejtë të fëmijëve.

            As jeta nuk mund të sjell ndonjë ndryshim qenjësor dhe kjo është psikologjikisht e kuptueshme, pasiqë njeriu hyn në jetë si i gatshëm, me botëkuptime të verifikuara dhe që synon drejt qëllimit individual për dominim. Përndryshe jeta, përkundrazi, është mësuese e keqe, nuk është aspak e butë dhe e mëshirshme, nuk na tregon fare vërejtjen dhe nuk na këshillon, por se vetëm sa na dobëson me ftohtësi dhe na le të biejmë. I vetmi autoritet që do të mund ta kryente rolin edukativ është shkolla, sikur të mos instrumentalizohej nga ato instanca që synojnë realizimin e planeve të tyre.

            FJALA PËRFUNDIMTARE

            Organi psikik zhvillohet në varësi të kushteve sociale, d.m.th. nga një anë duhet të kënaqen kërkesat e organizmit, kurse në anën tjetër kërkesat e shoqërisë njerëzore. Ky ligj i zhvillimit psikik na tregohet si një udhërrëfyes më i rëndësishëm për çdokend që nuk do të bie nën ndikimin e drejtimeve të errëta, por që synon me vetëdije ta ndërtojë fatin e tij. Me këtë njohje të njeriut ofrojmë shkencën, e cila askund nuk kultivohet dhe që tregohet si më e rëndësishme për të gjitha llojet e shoqërisë.

            Fund

(1)    (2)