Sakras Art Gallery

Sekuenca filmike

RTK

TOP CHANNEL

RTV 21

ALSAT

TV KLAN

KLAN KOSOVA

BOTA.AL

ALBANIAPRESS

ALBINFO

EXPRESS

KOHA DITORE

ZËRI INFO

KOSOVA SOT

INSAJDERI

BOTA SOT

GAZETA METRO

GAZETA SINJALI

ALBANIAN POST

KALLXO COM

LAPSI.AL

ZEMRASHQIPTARE

KOSOVA PRESS

TELEGRAFI

EUROPA E LIRË

ZËRI I AMERIKËS

PSIKOLOGJIA

TRIBUNA SHQIPTARE

SHËNDETI

DITURIA

PRESHEVA.COM

GJUHA SHQIPE

KOSOVARJA

RADIOPROJEKT

Shkruan: Abas FEJZULLAHI

VEPRIMTARIA E PROFESOR ANTON ÇETTËS PËR PAJTIM E BASHKIM KOMBËTAR (1)

Shqiptarët në Kosovë dhe në të gjitha trojet kudo që gjinden dhe jetojnë, kanë aq shumë nevojë, për ringjalljen e Profesor Anton Çettës, për fjalën e tij të urtë, të artë por edhe të fuqishme në ndikimin për të mirë, që, mbetet i përjet- shëm në kujtesën historike, për frytet e jashtëzakonshme nga punët e mëdhaja të bëra në vitet 1990-ta, përmes Lëvizjesë Gjithëpopullore për Pajtimin e Gjaqe- ve, kur së bashku me rininë studentore, si nismëtar jetësuan në praktikë idenë për pajtimin e gjaqeve.

             „…Baca Anton ishte dukshëm i lodhur, por dhe i disponuar. Më tha kështu: „Don Lush, prekma pak shpinën. A kam ende shpinë?“ Unë iu përgjigja: „ Si jo, në shpinën tënde është mbarë  Kosova, edhe më tepër, populli shqiptar!“  Ai si në hoka më tha:“ Nuk e di a kam më shpinë, aq jam këputur …  A ka ndonjë vend ku mund të  mbështetemi pak para se të dalim para popullit në kremtimin e pajtimeve të gjaqeve?“.

            Porosia e tij nga takimi im i fundit me të para se të kalonte në amshim ishte kjo :

             «Nëse vdes pa e parë dhe përjetuar lirinë dhe pavarësinë, së  paku një gisht i imi do të jetë jashtë vorrit, mbi të. Atë ditë që do të agojë liria, eja, e shtjere edhe gishtin tim në varr, që të pushoj në  qetësi në tokën time të shtrenjtë, të shenjtë dhe të lirë“.

Pjesë e shkëputur nga kujtimet e Dr.Don Lush Gjergji

            Në periudha të ndryshme historike, populli shqiptar është ballafaquar me pushtues të ndryshëm, qëllimi i të cilëve ka qenë jo vetem nënshtrimi, por edhe shkatërrimi i qënies biologjike dhe kombëtare.

            Shqiptarëtë e rrezikuar nga pushtuesit e ndryshëm, janë bashkuar në forma dhe mënyra të ndryshme për t`i shpëtuar dhunës dhe rreziqeve, kanë gjetur forma dhe mënyra të ndryshme që të bashkohen, duke lënë anash, shumë ngatërresa, plagë dhe gjaqe që për fatin e keq të shqipëtarëve kanë qenë të pranishme vazhdimisht dhe vazhdojnë të jenë të pranishme edhe tani, por kohëve të fundit kanë marr përmasa të mdha dhe shumë shqetë- suese në Kosovë, Shqipëri dhe në të gjitha trojet shqiptare, edhe në kurbet kudo që gjinden shqiptarët, tue shkaktue pasoja të rënda për familjarët dhe kombin në përgjithësi.

            Institucionet shtetërore përgjegjese për parandalimin dhe marrjen e mas- ave të duhura me kohë, për t`i zgjedhur problemet e qytetarëve përmes Ligjit dhe Drejtësisë, deri me tani, s`kanë treguar rezultate të nevojshme as për së afërmi…

            Shqiptarët në Kosovë dhe në të gjitha trojet kudo që gjinden dhe jetojnë, kanë aq shumë nevojë, për ringjalljen e Profesor Anton Çettës, për fjalën e tij të urtë, të artë por edhe të fuqishme në ndikimin për të mirë, që, mbetet i përjet- shëm në kujtesën historike, për frytet e jashtëzakonshme nga punët e mëdhaja të bëra në vitet 1990-ta, përmes Lëvizjesë Gjithëpopullore për Pajtimin e Gjaqe- ve, kur së bashku me rininë studentore, si nismëtar jetësuan në praktikë idenë për pajtimin e gjaqeve. Zanafilla e këtij aksioni ishte në thellësinë e nëntokës, në Zgafellat e Trepçës, gjatë kundërshtimeve ndaj rregjimit serb, kur kërkesës së popullit shqiptar të Kosovës për liri iu bënë krah përmes grevës së urisë që organizuan xehtarët në Stan Tërg prej 20-28-shkurt 1989. Këtu u theksua kër- kesa e xehetarit Halit Istrefi për Pajtimin e Gjaqeve ndërsa Sefedin Istrefi ua përcolli mjeteve të informimit dhe kërkesa e xehtarëve nga thellësitë e nënto- kës hasi në mirëkuptim dhe përkrahje gjithëpopullore, si kërkesë shumë e që- lluar, të cilën shumë shpejt të rinjët në fshatin Lumbardh të rrethit të Deçanit në Dukagjin,  Grupi nismëtar me 5 nistor (janar) 1990 me në krye Vesel Lekaj,  Ali Ukaj, Ajete Lekaj, Murteza Lekaj, Besnik Kadrijaj, Abedin Lekaj dhe Hysen Pergjegjaj etj ndërsa nga të vjetrit që i përkrahën e kurrë s`ju ndan të rinjëve ishin Magjun Lekaj, Ram Lekaj e Hasan Ukaj, dhe studntët tjerë  vetem në fshatin Lumbardh. Ndërsa me 2 shkurt 1990 Profesor Anton Çetta i dha përkrahjen të rinjëve të Lumbardhit ku e bëri aksionin nismëtar organizim në shkallë vendi në tërë Kosovën bashkë me student e veprimtar si Nurije Zeka, Hava Shala, Myrvete Dreshaj, Brahim Dreshaj, Lulzim Etemaj, Binak Dinaj, Musë Berisha etj, iu rreken që ta jetësonin. Këtij manifesti iu bashkua dhe i priu kryeplaku i Kosovës, i dashur dhe i nderuari Profesori Anton Çetta, i cili pas grevës së minatorëve pat thënë: “Historia nuk do ta harrojë atë shkëndijë që u ndez në horizontin e tetë të minierës së „Trepçës“ në Stari-Tërg për pajtimin e gjaqeve e të ngatërresave ndër shqiptarët!“

*Epopeja e Minatorëve“ fq.42.Aziz Abrashi & Burhan Kavaja

            Kësaj nisme shumë të rëndësishme ju bashkangjiten dhe e ndihmuan shumë veprimtarë dhe vullnetarë nga të gjitha shtresat: intelektualë, profesorë e akademikë nga Instituti Albanologjik dhe Akademia e Shkencës dhe Arteve të Kosovës, si: Zekeria Cana, Zymer Neziri, Mark Krasniqi, Agim çavdarbasha, Latif Berisha, si dhe përfaqësues të nderuar të Bashkësive fetare si: Don Lush Gjergji, Mulla Xhevat Kryeziu, Mulla Idriz Kakruki-Kosova etj, të cilët në ballë me Profesorin Anton Çetta, me aksionin e Pajtimit të Gjaqeve bënë bash- kimin e popullit si kurrë më parë kundër pushtuesit  serbosllav.

            Rezultatet e veprimtarisë për Pajtimin e Gjaqeve

           Veprimtarët atdhetarë dhe intelektualët më të shquar shqiptarë, së bashku me rininë studentore, familjarë e veprimtarë nga të gjitha mjediset e Kosovës, bashkarisht pajtuan mbi 1000 familje të hasmuara, duke arritur  faljen e gjaqeve në emër të Kosovës, Flamurit dhe Kombit, në emër të krijimit të frontit të bashkuar, për ta hapur udhën e çlirimit të Kosovës nga zgjedha serbe.

           Pra, në vitet 1990-ta u falën 1000 gjaqe, u pajtuan mbi 1000 familje, u shpëtuan me mija vrasje, u shtuan me mija ushtarë të lirisë, kur ishim në rrezik nga pushtuesi serb, ku nevoja për afrim e bashkim dhe qëndresë kolektive paqësore dhe forma tjera, ishte e nevojshme dhe e domosdoshme si ajri për frymëmarrje. 

            Themelet e këtij bashkimi ia vunë veprimtarët e Lëvizjes Gjithëpopullore të Pajtimit të Gjaqeve dhe Aksionit Gjithëpopullor “Familja ndihmon familjen“ përmes së cilës u ndihmuan në mënyrë të drejtpërdrejtë dhe afatgjate, mbi 8000 familje skamnore, të cilave ua zgjatën dorën e ndih- mës 8000 familje me gjendje më të mirë ekonomike nga të gjitha trojet shqiptare.

            Lëvizja Gjithëpopullore për Pajtimin e Gjaqeve, duke pasur në krye Profesorin e madh Anton Çetta,  depërtoi fuqishëm dhe përvetësoi dashurinë dhe nderimin e të gjitha moshave dhe të gjinive, kështu që, zemrat e vrara nga gjakmarrja dhe pengu i hakmarrjes u zbutën më lehtë në të gjitha familjet ku hynë „krushqit e pajtimit“!

            Kudo që Profesori shkonte në gëzime e pikëllime, u prit dhe u përcjell me nde- rime të larta e të sinqerta, sepse autoriteti i tij famëmadh, shumë i afërtë me secilin, intelektual e dijetar i rrallë, pedagog e gojëtar i mrekullueshëm, punëtor e studjues shkencor, veprimtar i përkushtuar tërë jetën e tij, për çështjen e afri- mit, pajtimit dhe bashkimit kombëtar, gjithnjë afrues dhe bashkëpunues me të tjerët, arrijti që në takimet e organizuara për Pajtimin e Gjaqeve të tubonte ma- sën prej gjysmë milioni pjesëmarrësish. I madh e i vogël ishin pjesëmarrës të tubimit madhështor te Verrat e Llukës, më 1 lulëzor (maj) 1990, ku morën pjesë 500 000 shqiptarë edhe pse të rrethuar e kërcënuar nga policia e oku- patorit serb e armatosur me autoblinda e tankse dhe mjete tjera ushtarake, ku sipër në hapësiren ajrore qarkullonin helikopterët luftarak, me qëllim frikë- simi, tubimi u mbajt me sukses dhe realizoi qëllimin e tij përcaktues të plani- fikuar, përkundër ndërhyrjes së policisë në keqtrajtimin e qytetarëve pas për- fundimit të takimit dhe marrjen e kryeveprimtarëve në biseda të ashtuquajtura informative aso kohe…

            Pjesëmarrësit, bashkëveprimtarët po edhe familjarët kanë kujtime të shu- mta e të llojllojshme dhe mbresëlënëse nga takimet dhe bashkëpunimi me Profesorin e nderuar Anton Çetta, që disa prej tyre si dëshmi do t`i paraqesim në vijim, për të dëshmuar rëndësinë e madhe të veprimtarisë dhe nderimin e  dashurinë ndaj tij, dhe mbresëlënjet në kujtesën e tyre:

            Kujtime të shkëputura nga veprimtarja Shukrie A. Rexhaj:

            „…prof. Antoni iu përgjegj: Të gjitha rastet janë të rënda, por ne do t`i lehtësojmë. Në këtë moment do të dëgjojmë rininë dhe veten tonë, duke falur gjakun e më të dashurëve. Burrëria mund vetdijen, andej mbahuni burra dhe tregoni burrëri- vazhdoi profesori deri sa vihej rendi në odë, Prof. Mark Krasniqi mori leje për të vazhduar diskutimin... Falja e gjakut nuk është punë e lehtë, por sot është më së lehti. Dhe deri sa mjeku shëron plagët e trupit, ne i kemi hyrë një pune që të shërojmë plagët e shpirtit, tha prof. Marku“…xha Beqirit (babait të Besimit të ndjerë) disi i shëndritën sytë. U ngrit vendosmërisht  në këmbë dhe tha: Në emër të të gjithëve,  po e shtrij dorën e pajtimit! –Qofsh faqebardhë, se i nderuari nderon, ia priti prof Antoni dhe pastaj vazhdoi: Bëhuni burra dhe ruajeni këtë pajtim gjaku, se më vështirë është të ruhet  se të bëhet.“

*Pajtimi i Gjaqeve  1990-1991 fq.237

            Profesor Antoni ishte një burrë trim

            më 21 mars 1990 në orën 23 derisa karavani i krushqëve të pajtimit në krye me profesor Antonin po kthehej nga fshati Rufc i Ri, ku ia kishte kumtuar lajmin Gani Troshupës për faljen e gjakut të vëllait- Qamilit nga Qamil Kajtazi i Tërnit, në krye të fshatit, afër një helikopteri të prishur, kishte zënë  pusi policia serbe. Ajo na ndali dhe filloi të na legjitimonte që të gjithëve. Derisa policia kontrollonte letërnjoftimet tona, unë, për të thyer atë  heshtje të zymtë, i drejtohem profesor Antonit  me këto fjalë:“

- „A po frikësoheni, zotëri profesor“ ?

-„ Përse të friksohem? Ne s`kemi bërë kurrfarë krimi! Kemi pajtuar gjaqe. Këta mund të na rrahin e të na burgosin, e qebesa, edhe të na vrasin, por Lëvizja e Pajtimit të Gjaqeve do të vazhdojë deri në faljen  e gjakut të fundit“. I thot këto fjalë profesor Antoni pa i bërë syri vërr se atë natë mund të na ndodhte ndonjë e keqe….“

*Pajtimi i Gjaqeve  1990-1991 fq.257-25

            Disa kujtime nga Dr. Don Lush Gjergji:

            „…Baca Anton ishte dukshëm i lodhur, por dhe i disponuar. Më tha kështu: „Don Lush, prekma pak shpinën. A kam ende shpinë?“ Unë iu përgjigja: „ Si jo, në shpinën tënde është mbarë  Kosova, edhe më tepër, populli shqiptar!“  Ai si në hoka më tha:“ Nuk e di a kam më shpinë, aq jam këputur …  A ka ndonjë vend ku mund të  mbështetemi pak para se të dalim para popullit në kremtimin e pajtimeve të gjaqeve?“.

Porosia e tij nga takimi im i fundit para se të kalonte në amshim ishte kjo : «Nëse vdes pa e parë dhe përjetuar lirinë dhe pavarësinë, së  paku një gisht i imi do të jetë jashtë vorrit, mbi të. Atë ditë që do të agojë liria, eja, e shtjere edhe gishtin tim në varr, që të pushoj në qetësi në tokën time të shtrenjtë, të shenjtë dhe të lirë“.

            Xhemajl Sahiti kujtime:

             „…Kujtoj rastin në Kuvendin madhështor te Verrat e Llukës, ku këndshëm jehoi zëri i prijësit të pajtimeve të gjaqeve Anton çetta, i cili duke komunikuar lajmin, tha: Deri me tash u falen 600 gjaqe. Në emër të rinisë e të popullit shqiptar e të Anton Çettës për këtë madhështi, më lejo të të puth njëherë, tha  një fëmijë njomak, që sapo kishte shkelur në obligimet e jetës. Në Smolicë të Gjakovës, në emër të rinisë së Kosovës dhe popullit shqiptar dhe të Anton Çettës, e fali gjakun e babait një vajzë njomake, që sapo kishte filluar ta kuptojë barrën e jetës. Në mesin e dhjetëra falësve, ku secili ishte  më i prekshëm dhe më i emocionuar se tjetri, afrohet një vajzë dhe masës së tubuar gati milionshe, i shqipton fjalët: „… në emër të Ibrahim Rugovës fali gjakun e të vetmit vëlla…“

*Pajtimi i Gjaqeve  1990-1991 fq.283

            Dr. Mehmet Rukiqi, ditën e kalimit të profesor Aton Çettës në amshim e përkshkruan mes tjerash: sikur „u rrëzua një lisë i madh“, nën  hijen e të cilit, në këto vite të përgjakshme, janë flladitut shumë zemra. Janë mbajtur shumë kuvende, për pajtimin, bashkimin dhe lirinë  kombëtare, për ta bërë Shqipërinë ashtu siç ëndrronin të gjithë ata burra trima e të rrallë, që jetuan, punuan dhe ranë në altarin e lirisë…“

            Dr. Myrvete Dreshaj në punimin e saj:GOJTARIA E ANTON ÇETTËS, shkruan:

„E kush dinte më mirë se Profesor Anton Çetta që faljen e gjakut ta kërkonte në emër të dëshmorëve, të gjakut të tyre, në emër të popullit, të flamurit, të rinisë, në emër të unitetit kombëtar. E kush tjetër dinte më mirë se Profesor Anton Çetta që të gjykonte dhe të prekte në shpirtin e falësve me moto që e krijuam ato ditë të fillimit të Aksionit të Pajtimit se: Kur na vrasin të tjerët, ne të mos i hapim varre vetvetes, që 32 të vrarët nga terrori shtetëror serb t`i ringjallim duke i falur 32 gjaqe, duke i lënë të pahapura varre të reja dhe se Plagët që na i shkaktojnë të tjerët të mos na duken  më të lehta se plagët që i shkaktojmë vetvetes …“

            Nga kujtimet e  veprimtarit Avdi Kelmendi:

            Fjalën e merr Profesor Antoni:  „ Burra, ju nxënës dhe studentë, tash kur po vinim këtu, jo larg gjeta një laps kimik. Të kisha kaluar para  30 a 20 vjetësh do të gjeja gëzhoja fishekësh, por ja që sot e gjeta këtë laps kimik. Pra, burra, sot ky laps vret, e jo plumbi. Propozoj që ky laps të vëhet në muzeun e shkollës suaj e të ruhet për kujtim, se u gjet në fushën e pajtimit »  Sot ai laps kimik ruhet në muzeun e shkollës në Godanc.

 Ndërsa për Mulla Idriz Kakruki-Kosova ka këto kujtime :

Mulla Idrizi : « Njëherë zoti foli arabisht e dy mijë vjet foli shqip. Jemi në tokën tonë. Luftojmë për atdheun tonë të lirë edhe zoti është i yni, me popullin dhe me gjithë rininë. Përpara do të marrshojmë drejtë lirisë dhe pavarësisë kombëtare » !

*Pajtimi i Gjaqeve  1990-1991 fq.296

            Sipas të gjitha rrethanave dhe kushteve ekzistuese, kur lindi ideja për Pajtimin e Gjaqeve, nisma, zhvillimi dhe rrjedha e ngjarjeve, nëse analizohet në mënyrë të gjithanëshme dhe realisht, del se kanë qenë rrethana dhe kushte të jashtëzakonshme, kur është paraqitur rreziku për dëmtimin apo edhe zhdukjen kolektive nga pushtuesi, kështu që afrimi dhe pajtimi në këto rrethana ekzi- stuese në kohë dhe hapësirë, ka qenë më i shpejtë dhe me rrethana lehtësues për pajtimtarët, për Pajtimin e Gjaqeve në terren, familjet dhe familjarët në hasmëri, përkundër shumë vështërsive tjera të shumta të shkaktuara nga pushtuesi serb.

            Vazhdon...

    (2)