Rasti mė i volitshėm pėr J. J.
Norwich do tė kishte qenė qė nė tėrė kohėn e luftimeve bizantine tė mos e
harronte faktorin shqiptar, i cili po detyrohej qė tė nxirrej
nga vdekja e sigurtė nė kėtė mizori luftimesh fetare nė tė tri
kontinentet, krahas tre armiqėve tanė mė tė mėdhenj kombėtar nė
sferėn gjithėpėrfshirėse, tė cilėt fshiheshin nėn rrobat fetare: 1)
kryesisht greqinė, e cila thirrej nė megal-idenė e Greqisė
sė re, qė nuk ishte e njėjta me grekėt e vjetėr, tė cilėt, dihej,
se qenė ilirė dhe grekė, d.m.th. epirotėt; 2) rusėt
qė pėrpėliteshin nė luftė me bizantėt si rrebelues dhe
kryengritės, e cila mė vonė do ti merrte nėn politikėn
pansllaviste tė ashtuquajturit sllavė tė jugut, qė nuk qenė
sllavė tė vėrtetė dhe as terėrėsisht identik me ata
qė i kanė kualifikur rusėt me dipolmacinė e tyre dhe i futen nė
luftė kundėr Perandorisė Osmane, por qė kishin njė dallim tė madh me
kroatėt, tė cilėt e kishin pranuar fenė katolike romake, prandaj nuk u futen
nėn kėtė politikė, qė marrin pjesė bullgarėt, serbėt dhe malazeztė;
3) otomanėt, me fenė kundėrshtare, islamizmin sunit, nė filim
tė veēuar nga islamizmi sheit, tė cilėn me luftė e marrin nėn Muavinė e
Bagdatit tė Sirisė, kundėrshtarit tė Alisė dhe tė Pejgamerit Muhamed, gjė qė
nuk e thonė osmanėt tekstualisht. Perandoria Osmane bėri sikur i
bashkoi tė dy krahėt, nė tė cilėt sheitėt dhe dervishlerėt
qenė kudo nė ballė tė luftės. Duke qenė mė afėr Perandorisė Bizantine, ata i
mėsuan tė gjitha format dhe metodat apo mundėsitė e qeverisjes sė shtetit,
qė ishte bėrė shtet militant, duke sjellur nė vetvete disa veti tė
pandryshuara tė sekteve tė krishtera.
Pėr t`i shpjeguar kėto gjėra, po
nisemi nga periudha e shekullit tė XV. Nė kėtė kohė janė bėrė kthesa tė
mėdha nė historinė e shoqėrisė njerėzore. Nė radhė tė parė ėshtė
shkatėrruar Perandoria Bizantine (1453), e cila ka qenė nė tė vėrtetė e
iliro-shqiptarėve; e helleno-grekėve; dhe e
trako-vllehėve, ndėr tė cilėt hellenėt, por edhe trakasit kanė
qenė tė pėrzier me pakica shqiptare, greke dhe turke,
respektivisht me bullgarėt dhe grekėt, ndėrsa, ndėr ta,
epiri, ishte tėrėsisht iliro-shqiptar.
Mbi kėto themele ngritet godina e
Perandorisė Osmane. Shkatėrrimi i kėsaj force shkaktoi fundin e Kohės
sė Madhe dhe fillimin e Kohės sė Re, e cila nėnkupton
kryesist fillimin e periudhės sė Humanizmit dhe tė Renesanncės.
Nė kėtė periudhė kombi ilir bie nga skena apo pėrfundoi
dhe filloi tė afirmohej si komb shqiptar mė shumė se tė quhet
komb ilir ēfarė nė tė vėrtetė pa diskutim qė ishte, pra njė bashkėsi e
qėndrueshme njerėzish, e formuar nė bazė tė karakteristikave tė gjuhės qė e
fliste; tė territorit qė e zinte pėr t`i shpėtuar ēdo sulmi tė jashtėn,
ēfare e solli tė rrudhej sa i pėrket shtrirjes territoriale, nė tė cilat u
detyrua tė merrte pjesė; tė veprimtarisė ekonomike, shoqėrore, politike dhe
kulturore dhe tė formimit psiqik e filozofik. Si kategori e kėtillė,
kombi shqiptar, si komb i pavarur, i dalur nga kombi ilir, i cili
ėshtė shkrirė paralelisht nė njėsitė adminstative tė popujve qė u krijuan me
territoret e tij, e dha kontributin e vet nė zhvillimin e
Humanizmit dhe tė Renesancės nė Evropė.
Pėr kėtė po u drejtohemi burimeve
angleze. Kombi shqiptar ėshtė formuar para pushtimeve turko-osmane
dhe para Betejės sė Parė tė Kosovės (1389).
Personeli i Institucionit ENDERUN, qė ndahej nė Enderun Mektebi, qė
pėrfshinte shkollėn e Pallatit tė Sarajit, dhe thjeshtė ENDERUN, qė
pėrfshinte oborrėtarėt dhe personelin e lartė tė Sarajit e tė Perandorisė
Osmane, si psh. Sadriazemėt (Zėvėndės-sulltani, Kryeministrat) dhe
vezirėt (ministrat, bejbelerėt, qeveritarėt me tė mėdhenj te
administratės sė Perandorisė Osmane), ejaleteve (provincave),
sanxhakbejlerėve (perfektėve), tė sanxhaqeve (tė perfekturave),
tė profesorėve tė Universitetit, dhe sidomos tė Univerisetit tė Pallatit tė
Sarajit, ishin nė pėrqindje tė madhe me kombėsi shqiptare (kavmi
Arnaut) dhe boshnjake (iliro-bogumile).
Kėtu qėndron arėsyeja e vetme e zvogėlimit tė ilirėve, tė
cilėt vinė duke u ndarė nga feja e re e osmanėve, islamizmi,
qė kishte karakter ideologjik fetar dhe militant nė tėrė Perandorinė
Romake e Bizantine. Selia e Vatikanit tė Perandorisė Romake dhe
Kosnstantinopoja e Perandorisė Bizantine i kundėrshtojnė me greko-ilirėt nė
mes, pėr shkak tė fesė e cila ndahet nė tri kandet e saj fetare: romak,
ortodoks dhe islamist, pa i zėnė nė gojė ilirėt.
Krishterėt turk u quajtėn GOGĖ, MAGOGĖ, JEXHUXH e MEXHUXH, prej tė
cilėve AVARĖT e kanė prejardhjen, dhe nga tė cilėt janė vendosur nė
rrethinėn e Smederevės, prej tė cilit e ka prejardhjen e vet populli
SERB (jo kombi serb), qė nėn te filloi tė quhej populli ilir,
triball e rrasian, tė cilėt u adoptuan nė skizmatikėt serbė (tė
kuptohemi, jo-komb); ndėrsa, nė Bullgari lindi nėn ndikimin e
Kur`anit rryma e re krishtere-monoteiste, e quajtur BOGUMILIZĖM,
qė do tė thotė nė sllavisht tė dashurit e Zotit (bog-u-mil),
dhe kėtė rrymė e pėrqafuan edhe vise tjera tė Perandorisė Bizantine, d.m.th.
viset e Ilirisė, tė Maqedonisė, tė Kosovės apo Dardanisė, thjeshtė RRASISĖ,
gjatė pėrpjekjeve pėr ta mbajtur nėn sundimin e saj sundimtarėt rrasian apo
triballė; dhe nė fund, tė viseve tė Shqipėrisė, tė Bosnjės, tė cilėt
quheshin ilir-bogumilė. Iliro-bogumilėt e pranuan si fe zyrtare
bogumilizmin, kėshtu qė ishte e afėrt me muhamedanizmin (apo
islamizmin), tė cilėn menjėherė e pėrqafuan gjatė rėnies sė tyre nė sundimin
osman.
Shenjti Nikel Dardani, shek. IV-V, nga Remeziana e Dardanisė
Nga fiset barbare janė dyndur nė
Ballkan kryesisht fiset turke nga shekulli VI e deri nė shekullin
XIII, si p.sh. avarėt (avatarėt), bullgarėt, vllehtė, kumanėt, peēenegėt,
oguzėt, magjarėt (hungarezėt), etj. Kėshtu qė serbėt i pėrkisnin kryesisht
fisit avarė dhe nuk ishin sllavė, pra nė asnjė burim historik tė
ardhurit nuk i kemi tė identifikuar nė Ballkan si fis sllav.
Padyshim se para turqėve quhej Gadishulli Ilirik dhe nė emėrtimet e para tė
tij, e tėrė siujdhesa apo gadishulli dhe kontinenti quhej Hemi.
Toponimin gjeografik Ballkan, siē e kemi thėnė mė parė, e kanė lėnė
tė ardhurit turq, avarė dhe bullgarė. Ndėrsa nė Himalaje gjendėt edhe
sot njė lokalitet me emrin e pandryshuar Serbistan, kurse nė
Sanxhakun e Smederevės ėshtė identifikuar nė shekullin e XVI
mikrotoponimimi Turēin dhe Turska Reka. Kjo do tė thotė se
ata kanė qenė njė fis turk. Madje, jo vetėm serbėt por edhe kroatėt kanė
qenė tė identifikuar me fisin avar, jo sllav. Numri i tyre ishte i
vogėl dhe nuk i kishte karakteristikat e etnikumit tė tyre nė Ballkan. Ai u
shkri me fiset autoktone tė pellazgėve, ilirėve, dardanėve, triballėve dhe
mezėve, etj.,
kėshtu qė ne e pranojmė se deri nė shpalljen e tyre si komb, nė
gjysmen e dytė tė shekullit XIX, nuk kanė qenė komb, dhe nuk kanė
pasur prejardhje sllave, siē pohon kėshtu zoti Schevill,
krahas shumė fallsifikatorėve tė historisė ruse, serbe e sllave.
Studiusit nuk dinė tė dallojnė
shencėtarėt prej pseudoshkencėtarėve. Ata nuk dinė mirė as dallimet nė
mes tė feve dhe kombeve. E drejta e besimit ėshtė e drejta e ēdo njeriu
tė besojė nė cilėn do besim apo fe nė botėn moderne, dhe nė qoftė se nuk do
tė besojė mund tė qėndrojė i pa fe apo pagan, qė ėshtė
keqpėrdorur shumė nė mesjetė, aq sa i drejtoi shumė popuj tė botės nė luftė
kundėr njėri tjetrit. Disa popuj humbėn, u tjetėrsuan. Kombi ilir po
zvetėrohej. Prej tij u formua gradualisht kombi shqiptar.
Nga perandorėt ilirė tė
Perandorisė Bizantine tė Lindjes janė perandorėt Konstandini i Madh,
Konstandini i II, Konstanci, Konstanci i II, Magnenci, Juliani, Joviani,
Vallensi, Valentiniani i I, Teodosi i Madh, Graciani, Valentiniani i II,
Arkadia, Honoria, Teodosi i II, Valentiniani i III, Markiani, Leoni i I,
Julian Neposi, Romul Augustusi, Zenoni, Anastasia i I (ose Anastasi i I),
Justini i I, Justiniani i I i Madh, Justini i II, Tiberi i I Kostandini,
Mavriki,
etj. herėn e parė, prej vitit 330 deri ė vitin 602, qė pėrbėjnė
gjurmėn e parė tė perandorėve ilir. Kėtė fakt tė posaēėm tė
studiusve tė historiografisė kanė mundėsi qė ta lėnė pa parė
ata qė duan tė zbresin nė duart e pseudohistorisė.
|
|
|
Grafi kushtuar perandorit Justinianit I nga Iliria |
Konstantini i Madh nga Iliria, perandor i Perandorisė Romake dhe
Bizantine |
Valentiani i III- nga Iliria (419-455) |
Pėr fat tė keq, dhe pikėrisht nė
kėtė vepėr, e bėn edhe Norwich. Kjo nuk na habit, sepse botohet nė kudrin e
qindra vepra tė reja tė ashtuquajturve shkencėtarė tė anglisė apo
tė pėrėndimit, qė bazohen vetėm nė shkrimet e armiqve tanė. Pra,
tani po kthehemi nė fillim, se J. J. Norwich nuk i sheh me tė vėrtetė
ilirėt, tė cilėt nuk quhen mė ilirė, por shqiptarė, albanė,
arbėr, avranitas, etj. emra kėta tė rinj tė pėrdorur nga tė
huajtė dhe nga princėrit shqiptar, ndoshta vetėm pėr tė mbuluar gjurmė dhe
pėr tė mbetur gjallė.
Por, pėr avarėt, zoti
Norwich e shkruan tė vėrtetėn. Ai flet pėr paraqi-tjen e parė tė
avarėve, gatė kryqėzatės sė parė. Ėshtė periudha e udhėheqjes sė
Perandorit Justini i II, me 14 nėntor 565, kur kishte hyrė nė luftė tė
veēantė me avarėt. Me avarėt ishte i zėnė keqas me luftė gjatė viteve
565-566. Norwich thekson se avarėt ishin njė popullsi me prejardhje
tartare, qė kishte dalė prej disa vitesh nė pėrėndim, dhe se ato fise
kishin dėpėrtuar nė Dalmaci, nė vitin 568, duke mbjellė kudo
shkatėrrim.
Justini i II ishte nė vitin 571 i shkepur me luftė nė tė gjitha anėt,
deri nė Persi, me 571, dhe kėtė e shfrytėzonin fiset avare, kėshtu qė ai e
pranoi paqen me ta pas tri vitesh luftė dhe pagoi shumė, rreth 80`000
monedha argjenti, vetėm qė tė mund tė luftonte me armenėt. Nė skenėn e
historisė qenė shfaqur turqėt qė kishin pushtuar njė kėshtjelllė bizantne nė
Krime", pa harruar sllavėt, sipas Norwichit, se njė
hordhi e madhe, ndoshta 100`000, kishin pushtuar Trakėn dhe Ilirinė, mė
447,
gjė qė pėr ne ėshtė diskutabile, sepse nė Trakė kishin ardhur disa herė
fiset mongole, avare, sllave dhe skandinave pėr tė luftuar me
Perandorinė Bizantine. Kėto ishin vitet e fundit tė Perandorit Justini i II,
i cili vdes nė vitin 578, nė njė mizėri luftėrash. Udhėheqja e tij nuk
kaloi aspak e qetė- thotė me tė drejtė Norwich.
Pas tij, Perandori Mauric, nuk pranoj tė paguaj si kėmbim pėr 12`000 robėrve
tė gjallė nga avarėt, mė 599, tė cilėt mė pas i vranė tė gjithė
pa pėrjashtim, sepse nuk kishte nga t`ia mbajė, dhe e la pokėshtu me
vėshtirėsi tė mėdha njė ushtri pėrtej Danubit, nė zonat e egra barbare, qė
tė kalojnė dimrin. Pėr kėtė shkak ushtarėt e Perandorisė Bizantine u
hidhėruan dhe u dėshpruan me vendimin tragjik tė Mavrikut. Kėtė disponim e
shfrytėzoi greku nė pėrgėnjėshtrimet e tij dhe ata e zgjodhėn perandor
tė tyre Fokėn, njė grek dinak dhe i pashpirtė, i cili, i pasuar nga
idhėtarėt e tij, shkoi dhe masakroi pa shpirt tė 4 djemtė e tij dhe sė
mbrami Mauricin (Maurikun) vetė.
Monedhė ari e perandorit nga Iliria, Valentiniani tė I (364-375). Ai nė
faqen e dytė, ka figurėn e Zotit, me krihė shqiponje, dhe mė poshtė,
shpikjet e tij
Ky ishte filimi i shekullit tė
VII-tė kur sllavėt dhe avarėt filluan tė bėjnė dyndjen e tyre nė
gadishullin e ashtuquajtur Ballkanik dhe Foka, nė vitin 608, kishte nisur
edhe njė fushatė tė spastrimit kundėr evrejve,
tė cilėt kishin bėrė njė numėr tė madh nė Greqi. Me 3 tetor tė vitit 610
hyri mė nė fund Herakli nė Bririn e Artė dhe e likuidoi Fokėn tė lidhur nė
zingjirė, ndėrsa avarėt dhe sllavėt kishim pushtuar Ballkanin.
Ishte 11 shkurti i vitit 641 kur
vdiē Perandori Herakli, i cili, sipas J. J. Norwich, Herakli i dha
goditjen vendimtare traditės sė lashtė, duke e bėrė greqishten
gjuhė tė popullit dhe tė kishės dhe duke i zėvendėsuar titujt romak
imperator, cesar dhe augustus me fjalėn greke
basilius,
gjė qė
ishte njė vendim paragrek
dhe njė gabim trashanik qė bėhej nė tė gjithė Perandorinė Bizantine dhe
shėnonte kthesėn e madhe progreke qė filloi. Kėtu fillon ndarja e parė e
Perandorisė Bizantine, e thirri pėr herė tė parė Kishėn Ortodokse, i vuri tė
gjitha pasuritė e kishave dhe tė manastireve nė pasurinė e shtetit dhe futi
edhe kulturėn progreke tė qeverisjes administrative. Mbas vdekes sė tij zuri
fill dinastia Herakli (641-711), e cila vendosi linjat progreke tė
qeverisjes sė shtetit, admistratės e fesė dhe futjen e gjuhės greke nė
gjuhė zyrtare apo promovimin e fjalorit dhe enciklopedisė Sounda,
qė vie nė vitin 1000, rreth 359 vite pas qeverisjes sė Herakliut.
Bullgarėt, njė bashkėsi fisesh
luftarake dhe pagane, nė vitin 680,
siē vėren dhe thekson me tė drejtė Norwich, pa u futur nė etnitetin e
perandorit, tė cilit, i dėshtoi ekspedita detare me humbje tė konsiderueshme
dhe i nxiti bullgarėt tė kapėrcenin pėr herė tė parė kufirin kėndej Danubit,
tė cilin e kėrcėnonin vazhdimisht mė parė,
dhe tė krijojnė shtetin bullgarė, me pak kufij tė tjerė nga kufijtė qė i ka
sot Bullgaria. T`a lexojmė e t`a kuptojmė edhe njėherė kėtė fjali, do tė
shohim se nuk ishte fjala pėr fiset sllave. Ishte fjala pėr fiset
luftarake tė mongolėve dhe avarėve, etj.
Deri nė vitin 711, kur u vra
Justiniani i II- Rinotmet dhe u mbyt djali i tij 6 vjeēar, Tibeti, nė
mėnyrėn mė mizore, nuk ka pasur askund serbė. Ky ėshtė shekulli i
VIII. Pra, kjo ėshtė njė e dhėnė konkrete.
Justiniani i II- Ritnomet herėn e
dytė edhi nė pushtet, madje edhe kėsaj radhe me ndihmėn e bullgarėve dhe tė
sllavėve, dhe kjo tregoi se shthurja kishte zėnė vend nga Leonci, nė
vitin 695, me Tiberin e III, sidomos me Filipin Bardones dhe Teodosin e III,
kur e mori pushtetin Leoni i II-Izaurik. Kjo tregon se tė gjithė kėta
perandorė pėrfunduan nė krime, siē e kishin marrė nė krye
pushtetin dhe se kjo ua kishte nxjerrė nė sipėrfaqe tė zezat e tyre.
Anastasi i II e kishte shumė tė papėrshtatshme situatėn me saraēenėt, tė
cilėt e rrėnuan nga pushteti, por ēuditėrisht ai e kishte emėruar strateg tė
zonės anadolliake Leonin e III. Kėshtu qė nė saje tė kėsaj, erdhi si
Perandor, nė vitin 717, me emrin Leoni III- Izmir, qė nuk mund ta
dimė pėrse quhej Izmir, por qė ishte fshatar nga anadolli dhe
qėndroi deri nė vitin 741.
Ikonoklastia,
qė filloi nė vitin 711, por qė zgjati deri nė vitin 802, ishte njė periudhė
e pakėndshme pėr Perandorinė Bizantine. Ajo do tė thoshte shkatėrrim i
imazhit, qė shkatėrronte ikonat e caktuara tė Perandorisė Bizantine dhe
nė skenėn fetare i kushtohej mė shumė lidhjeve me islamistėt, qė nuk e
pranonte kurrsesi, se hyjnia kishte njė pamje tė caktuar.
Duhet tė theksojmė se pėrveē
ikonoklastėve, dy murgėt evrej Cirili dhe Metodi, kishin dėshtuar nė
misionin e tyre pėr krijimin e gjuhės sllave, nė pranverė tė vitit
864. Ky ėshtė shekulli i IX. Deri atėherė nuk kishte nė mbarė
Ballkanin serbė. Tė mos harrojnė se nė Moravi, nė atė kohė,
nuk e kuptonin sllavishten. Aq mė pak nuk kishte serbė. Nė qoftė se
duan tė theksojnė pseudohistorianėt rusė, serbo-sllavė tė
kohėve tė vona nė bazė tė shkencės sė re gjeografike, nė cilėn
hartuesit e hartave tė para tė asaj kohe i kanė bėrė me bindjen
e tyre tė mėvonshme, le ta dinė se kanė bėrė lajthitjen e tyre tė veēantė,
qė do tė thotė shtyrje me ēdo kusht tė historisė disa shekuj mė pėrpara
dhe shkenca e tyre ėshtė vetėm pseudohistoria.
Ka edhe shembuj tė tjerė tė
shkencave, tė cilat, nėse shkencėtari do t`i verifikojė, do ta bėjė me mund
pėr t`i ngritur kėto teza nė teori shkencore apo pėr t`i rrėzuar
pėrfundimisht nga tryeza e punės si pseudohistori.
Kėshtu mund tė ngritet me
qėllim pseudohistoria greke, ruse e serbo-sllave. Atėherė mund tė flitet pėr
ithėtarėt e kishave sllave, qė filluan tė grumbullojnė gradualisht
besimtarėt krishterė ortodoksė nė kishat e tyre ortodokse, qė quhen
kisha sllave, sepse e pėrdornin pėr liturgjinė e tyre fetare gjuhėn
sllave, qė patėn nxjerrė Cirili dhe Metodi, pėr t`u dalluar nga
krishtėrimi latin i Romės.
I ashtuquajturi populli serbė,
qė kanė qenė mė tepėr turq avarė se sa tė ashtuquajturit sllavė,
por qė e kanė pėrdorur gjuhėn liturgjike sllave nė kishat otodokse dhe kanė
ndėrruar gjuhė dhe janė idetifikuar si sllavė, janė vendosur sė
bashku me pjesėtarė tė fiseve tė tjera, nė jug tė Danubit, nė rrethinėn e
Smederevės, si kategori sociale, siē na bėnė tė ditur Prof. Dr.
Skender Rizaj, tė cilėt, gjuhėn e kishave qė e pėrdorėn ortodoksėt
serb nė shekullin e XVII e quajtėn gjuha serbe, sepse ajo gjuhė e
kishave ėshtė krijuar nga klerikėt ortodoksė-skizmatikė tė Patrikanės
sė Pejės, dhe tė cilėt, qysh nė shekullin e XV e kishin pranuar
vasaletetin e Sulltanit, ndėrsa nė shekullin e XII e kishin
pranuar autoritetin bizantin.
Nuk ėshtė quajtur komb, sepse ka qenė nė numėr shumė tė vogėl nė
krahasim me fiset e tjera qė i ka sjellur me vete dhe as me kategoritė
etnike tė boshnjakėve, iliro-dardanėve, pra shqiptarėve, tė vllehėve, etj.,
se nuk kishte elemente etnike. Pra, nga Vatikani ėshtė pranuar
Dioqesa e Serbisė nė shekullin e XVII dhe gjuha kishėtare serbe
nė shekullin e XVIII,
tė nxjerrur nga gjuha specifike e ashtuquajtur gjuha sllave, nga
Cirili dhe Metodi.
Idhėtarėt e kishės sė krishterė
ortodokse qė shkonte siē i thonin atėbotė populli serbė nė
Patrikanėn e Pejės, tė cilėt ishin mė shumė shqiptare se sa
serbė, Papati i kishte quajtur serbė, pa marrė parasysh se
ishin me rrobe kombėtare shqiptare (shiko njė fotografi tė asaj
kohe), ndėrsa shqiptarėt qė ishin idhėtarė tė kishės sė krishterė tė Romės
me Papatin nė krye, i quante Albanė, pėr ti distancuar nga tė parėt,
qė i quante serbė, dhe po kėshtu i quante grekė tė gjithė
idhėtarėt e kishės sė krishterė ortodose greke qė lidheshin me Patrikanėn
ekumene tė Stambollit,
ndonėse kishte edhe tė etnive tė tjera, pellazgė, ilirė, epirot, pra
shqiptarė.
Me kėto fakte, nuk kanė arėsye
Norwich, Camerun, Schevill, dhe tė tjerė, qė tė besojnė verbėtazi
nė tė dhėnat false tė hartave qė janė krijuar mė vonė pėr shekujt 11, 12,
13, 14, 15, 16, 17, 18, apo duke iu referuar njohurive tė mbledhura
nga pseudoshkencėtarėt e shumtė sllavo-ortodoksė dhe tė dalin me
kombin serb, sikur ka qenė qė atėherė i formuar, nė vend se
ta pranojnė popullin serb, qė nuk e ka sinjifikuar etninė
serbe, por etnitė e ndyshme qė e kanė pėrbėrė popullin serb. Kombi
serb ėshtė krijuar nė gjysmėn e dytė tė shekullit tė XIX, me Vuk Karaxhiqin,
dhe jo mė parė. J. J. Norwich e pėrmendė pėr herė tė parė
Serbinė, kur Maqedonia, Greqia dhe Serbia, bėnin pjesė nėn
urdhėrin ortodoks dhe njohėn supremacinė e Kostantinopojės,
qė nuk e prezentonte kombin serb, por popullin serb, tė
etiketuar kėshtu nga Vatikani. Pra, ėshtė koha e viteve 870-877, koha kur
Focia i syrgjynosur u kthye pas vdekjes sė Ignacit nė postin e tij dhe mori
titullin e Patriarkut, pra e njohu edhe nga papa Jovani i VII, dhe koha kur
nė mėrgim kishte filluar shfaqja e beftė e besimit ortodoks,
megjithėse Cirili dhe Metodi duhet tė pranoin humbjen nė Moravi.
Kjo ėshtė koha kur fiset tė
ashtuquajtura sllave po e pėrdornin si gjuhė liturgjike sllavishten
e Cirilit dhe Metodit dhe po e pėrqafonin fenė e krishterė ortodokse nė
pjesėt Lindore. Ata gradualisht po i krijonin edhe njėsitė administrative
territoriale pėrmes bisimit tė tij krishterė tė Lindjes apo tė Pėrėndimit.
Kroacia ka mbetur nėn besimin e krishterė latin tė Romės, derisa Serbia ka
dėpėrtuar nėn besimin e krishterė tė Lindjes me Patrikanėn ekumene tė
Kostantinopojės.
Deri nė vitet 976-1025, kur
udhėheq nė krye tė Perandorisė Bizantine shfarosėsi i bullgarėve, i
cili kishte luftė me sllavėt dhe rusėt, por nuk kishte luftė
me serbėt, qė ishin edhe iliro-shqiptarėt dhe tokat e tyre.
Nė kėtė periudhė pėrmendet
teokracia e tmerrshme bizantine, tė llojit tė vet grek, pėrmend italianėt
dhe gjermanėt, por nuk i zė nė gojė shqiptarėt. Lufta bėhet nė trojet
tona dhe shqiptarėt, pra nė mes Perandorisė Bizantine me palėt e tjera. Ne
jemi tė shpėrdarė nė tė gjitha palėt.
Pra, ne ishim viktima tė
luftėrave, nė tė gjitha anėt...
Averil Camerun,
"Bizantinėt",
Dituria", Tiranė 2008, faqe 87.
(I)
(II)
(III)
(V)
(VI)
|