Tiranė, 26 shkurt 2018: Gjuha e fshehtė e Piramidave
Them e fshehtė sepse njeriu modern, nuk do tė arrijė
asnjėherė tė lexojė nė bibliotekėn e gurtė tė piramidave, pa njohur
BESIMIN dhe SIMBOLET e shkruesve dhe gdhėndėsve tė lashtėsisė. Historia e
besimit ka dėshmuar, se pėrpara hyjnizimit tė njeriut, janė hyjnizuar
objektet qiellore, kafshėt apo pjesė tė trupit tė njeriut (gjaku, zėmra,
truri, organet riprodhuese, gjiri etj.), ku vėnd tė veēantė ka zėnė SYRI.
Hyjnizimi i tij lidhet me kohėn e krijimit tė miteve tė para nė historinė e
besimit.
Nė traditėn e shqipetarėve pėrdoret edhe sot shprehja ruaje si
dritėn e syrit, dhe pėr fėmijėt ėshtė drita e syrit tim, etj., qė tregon
pikėrisht momentin kur njeriu primitiv e kuptoi se, drita dhe syri, janė mjetet
mė tė rėndėsishme tė jetės sė tij. Dėmtimi i syve, sikurse edhe zhdukja e
dritės, sillte errėsirėn dhe pėr ēdo qėnje tė gjallė tė natyrės ishte e
barabart me vdekjen. Pėr rrjedhojė, nė besimin zanafillor DRITA u muar si
ēfaqje e plotfuqishmit qiellor i cili kishte krijuar botėn tokėsore, dhe
SYRI, mėnyra e vetme pėr tė parė dhe shfrytėzuar krijimet e tij.
Xh.Katapano duke folur pėr idenė e Krijuesit nė filozofinė e
Atlantidėve - pellazg tė Egjiptit pohon: Si kisha qėndruar pėr njė kohė tė
gjatė nė kėtė atdhe mistik tė besimit mė tė lashtė (...) arrita tė kap e tė
pėrvetsoj rrezet mė tė pastra tė asaj filozofie tė parė shpėtimtare,
dlirėsia e sė cilės tregon, nė mėnyrė tė patjetėrsueshme, tė
pakundėrshtueshme, prejardhjen dhe natyrėn e burimit tė ndritshėm: ZOTIN,
mendimin e Tij, tė shfaqur brėnda relativitetit tė asaj kohe dhe hapėsire,
si DRITĖ bardhėsore. (30)
Pėr tė gjitha periudhat nėpėr tė cilat ka kaluar zhvillimi
historik i besimit tė njeriut, nė rast se ndjek metodėn shkencore, mund tė flasin
qartas objektet arkeologjike. Hyjnizimi i syrit dėshmohet nė shumė figurina
tė periudhės parahistorike (fig.1,2posht), dhe me sy jashtėzakonisht tė
zmadhuar, nė periudhat e mėvonshme, tė zbuluara sidomos me shumicė nė
territoret e Sirisė sė sotme (fig.3). Nė dialektin tosk tė Ēamėrisė, syrit i
thonė siri.
1- Periudha e bronxit
(3000-1800) Spanjė; 2- Figurinė me sy. Rajoni Tell brak (Siri) 3- Objekt
sumerian 4- Syri i shqiponjės (sė stilizuar) i shprehur nė formėn e simbolit
tė Zotit, nė artin parakolumbian - Inka. (31)
Nė mitologjinė e Egjyptit tė lashtė, Syri i Horosit, pa
figurėn njerėzore (fig.1 poshtė), kishte fuqi hyjnore pėr mbrojtjen dhe
ringjalljen e faraonit, ruajtjen e vėndeve tė shėnjta nga armiqtė dhe
pėrdorej veēanėrisht gjatė riteve tė misterit. (32) Duke qėnė njė nga
simbolet mė tė rėndėsishme, atė e gjejmė nė objektet e zbukurimeve tė
njeriut, nė vizatimet dhe gdhėndjet e dhomave mortore, tė mureve tė
piramidave dhe nė banesat e kohės. Lidhja, sipas besimit tė lashtė nė Egjipt,
tė Syrit me Krijuesin dhe aftėsia e ringjalljes sė njeriut sipas mitit tė
Horosit, e bėnė simbolin kryesor tė pushtetit dhe mbrojtjes sė elitės
drejtuese, nė kėtė jetė dhe botėn e pėrtejme. (33) Duke patur njė fuqi tė
tillė magjike, simboli i veēuar i syrit ėshtė pėrdorur gjėrėsisht nė artin e
piramidavė (fig 1,2 poshtė) nė shkrimet me hieroglife dhe mė vonė, nė
alfabetet e lashta tė Azisė sė Vogėl (siē e pamė mė lart).
1 - «Syri i Horosit »
nė tempullin Kōm Ombo. 2 - Tempulli i Horosit... 3 - Faraoni me pamjen e
Horosit-shqiponjė (34)
Studiuesja e objekteve arkeollogjike dhe simboleve tė tyre tė
periudhės 7000-3500 pK., tė Europės - Maria Gimbutas - nėnvizon njė fakt tė
rėndėsishėm nė kėrkimin shkencor se: Asnjė simbol nuk mund tė shqyrtohet i
veēuar. Kuptimi i pjesėve, mundėson tė kuptosh tė pėrgjithshmen dhe tė
kuptosh tė pėrgjithshmen, tė lejon tė thellohėsh pėr sejcilėn pjesė. (35)
Pra qė tė kuptohet njė simbol, duhet parė edhe lidhja e tij me simbolet e
tjera. Ajo qė vihet re nė artin e piramidave ėshtė shoqėrimi i kudo-ndodhur
i simbolit tė syrit hyjnor me shqiponjėn.
Vetė shqiponja nuk luan ndonjė rol nė tregimet e miteve tė
Egjiptit tė lashtė, pėrveē paraqitjes sė Horosit me figurėn e saj dhe emrit
tė tij «shqiponjė», e kundėrta ndodh nė art dhe besim. Shumė perėndi kanė
krahė shqiponje (Isis, Mat, Bes, Ptah, etj.), mbulesa e kokės sė grave tė
faraonėve ėshtė po njė shqiponjė. Tė gjitha mumjet, sarkofagėt dhe vetė
varret janė tė mbėshtjella me shqiponja apo me figura njerėzore tė paisura
me krahėt e saj. Mungesa nė mite e SHQIPONJĖS, simbolit aq tė rėndėsishėm
besimtar nė artin e piramidave, dėshmon se ky simbol, nuk ėshtė me origjinė
nga kjo hapėsirė gjeografike, por ėshtė sjelle nga mbretėr tė huaj (Atllantidė-pellazg),
qė pushtuan brigjet veriore tė Afrikės dhe fushat pjellore tė Nilit, duke
krijuar Dinastitė mė tė fuqishme tė lashtėsisė.
Dr. i shkencės sė Lashtėsisė Arif Mati vėren se: Nė Oasis tė
Sivahut nė Egjipt, vėndi i shėnjtė (i vizituar nga Aleksandri i Madh) kishte
pėrafėrsi befasuese me atė tė Dodonės (36) Ndėrsa Xhuzepe Katapano, i cili
zbuloi metodėn e pėrdorur nga Perėndia Thot pėr leximin e hieroglifeve, duke
u bazuar nė fjalorin e pellazgo-arbėrve, pohon: Prania e ilirishtes (gjuhės
shqipe-shėn im) nė Egjipt mund tė vendoset deri nė kohėra shumė tė hershme,
rreth 12 mijė vjet mė parė, duke pėrkuar me zhdukjen e Atlantidės sė
pėrshkruar nga Platoni nė dialogjet Timeu dhe Krizia (Crizia;) (37)
Meqėnėse njė nga mjetet e rėndėsishme tė pėrcjelljes sė miteve
tek njerėzit ishte pasqyrimi nė objektet e kultit (piktura, gdhėndje murale,
statuja etj), artistėt e lashtėsisė, i jepnin rėndėsi edhe detajeve
sqaruese.
Nė objektin e kultit
tė Aztekėve tė Amerikės (fig.1 poshtė) njė rradhė me sy tė njeriut janė
gdhėndur sipėr shqiponjės sė stilizuar. Rrathėt anės shqiponjės janė simbole
karakteristike tė Zotit. Tė njėjtėn pasqyrim e shikojmė edhe nė piramidat
egjiptiane (fig.2), ku syri i madh qėndron mbi shqiponjėn nė qėndėr tė
kryqit mbi dy brirė tė kaut ose tė dhisė. Simboli i rrethit mbit trupin e
shqiponjės (fig.3, sipėr) tregon se shqiponja ėshtė syri i Zotit, hėna nė
tė djathtė, shpreh faktin se ky simbol i pėrket besimit hėnor (Zoti i parė
ka qenė Hėna). Objekt i fiseve sumere. (38)
Tė tre objektet, nė njė largėsi tė madhe gjeografike, sqarojnė
arsyen e hyjnizimit tė mbretėreshės sė shpendėve: SHQIPONJA ėshtė SYRI
hyjnor i ZOTIT. Asnjė e folur e ndonjė populli tė lashtė apo modern nė botė,
as edhe gjuha sanskrite, nuk ėshtė nė gjėndje ta shpjegojė gjuhėsisht kėtė
mit shumė tė lashtė. Vetėm nė gjuhėn e shqipetaro-arbėrve tė sotėm, mund tė
tregohet kuptimi filozofik besimtar i simbolit : Zoti / Drita = Syri i
shqiponjės. Mė qėnėse e kam trajtuar gjėrėsisht kėtė fakt (Shqiperi emėri
parahistorik i Zotit, nė botėn moderne, pj e I-rė) do ta prek kėtu
shkurtimisht.
Kur njeriu i shpellave besoi nė njė Qėnje tė mbinatyrshme
qiellore, e cila kishte krijuar botėn qė e rrethonte dhe fisin e tij, shumė
mė herėt se sa tė dėshironte ta luante vetė rolin e ndėrmjetėsit, kėtė
detyrė ua besoi zogjve. Objektet arkeologjike dėshmojnė se, kėtė vėnd nė
besimin zanafillor e ka patur shqiponja. Xh.Katapano e quan shqiponjėn zog
i DRITĖS (39) Lidhja e saj me Krijuesin, qė ėshtė ruajtur nė artin e
objekteve tė kultit, fjalorėt teologjik dhe simbolet e besimeve tė mėvonshme
deri nė kohėt moderne, tregon se shqiponja ka qėnė simboli mė i rėndėsishėm,
pas atij tė Zotit. Sipas historianit tė famshėm tė Aleksandrisė, Filones,
(30pK-45 pas K.) nė «Quaestiones et Solutiones in Genesis», nė besimin e
lashtė Shqiponja pėrfaqsonte «Zotin e Dytė dhe Mėnēurinė e tij» (40)
Nė dialektin tosk tė Ēamėrisė, shqiponja emėrtohet IPE qė sot
ndodhet si rrėnjė e emrit SHQIPETAR. Kjo rrėnjė nė fakt ėshtė njė fjali (i+pe),
ku «I», sipas eruditit arbėresh Xhuzepe Katapano, nė doktrinėn e Thotit,
pėrfaqson Fuqinė Krijuese tė Zotit ėshtė vetė FJALA (41) + folja e kohės sė
shkuar - pashė/veta e dytė, njėjės / (ti) pe. Ky emėr do tė thotė: Zotin pe
dhe i pėrket periudhės sė herėshme tė historisė (matriarkatit) dhe tė
besimit, kur njeriu vuri re, se asnjė shpend nuk matej dot me shqiponjėn nė
fluturimin drejt lartėsisė hyjnore. Jo rastėsisht pikėrisht rrėnja « i »
qėndron e pandryshueshme nė tė gjitha fjalėt shqipe qė pėrmbajnė konceptin e
dritės, me tė cilėn identifikohej vetė Zoti. (42)
Tek arbėreshėt, shqipetarėt e Italisė, Shqiponja emėrtohej AIN,
emėr i cili nė besimin e lashtė pėrfaqėsonte syrin e Krijuesit. Nė gjuhėn
hebraike, arabe, kaldaike dhe siriane, emri Ain tregon syrin (Appunti sui
primi elementi di lingua ebraica. Gastone Ventura). Syri nė kėto alfabete
shpreh gėrmėn « O », me kuptimin e « hiēi-it » dmth asgjė (tabela poshtė).
Hiēit nė hebraisht i thonė AIN dhe shpreh Krijuesin qė nuk mund tė njihet.
(43) « I » , siē u vu nė dukje mė lart, tregonte Zotin krijues.
Herog. egjipt/gėrma hebraike /emėrtimi hebr./gėrm.fenikase.(44)
Studiuesi Petro Zhei (Shqipja dhe Sanskritishtja) pohon se : «Simboli
0 ėshtė ai i qėndrės, i Frymės, i Zotit ». (45) Pėr sa mė sipėr, emri Ain i
shqiponjės, i pėrket periudhės mė tė vonshme historike: tė njė shoqėrie tė
qytetruar, tė paisur me njė filozofi tė zhvilluar besimtare. Tė dyja kėto
emra tė shqiponjės (Ipe, Ain) tregojnė rėndėsinė e madhe qė ka pėr shkencėn
historike botėrore, njohja dhe ruajtja e dialekteve tė gjuhės sė ARBĖRVE.
Duke qėnė se simboli besimtar i shqiponjės lidhet me mitin e «
syrit hyjnor », na del detyra tė zbulojmė se: Nė cilėn hapėsirė gjeografike
dhe nė mitet e kujt popullsie, ajo ka zėnė njė vėnd tė veēantė, sa tė
emėrtohet pėrfaqėsuese kombėtarė e tyre ?
Sipas studiuesit tė besimeve tė lashta, Mircea Eliade, pėrhapja
e jashtėzakonshme e figurės sė shqiponjės dėshmon njė traditė tė trashėguar
nga parahistoria mė e lashtė. Nė mitet, legjendat dhe ritet qė lidhen me
hyjnizimin (nė besim-shėn im) nė qiell (il « volo magico ») nė tė gjitha
kontinentet, nga Australia, Amerika qėndrore e deri nė Zonat arktike,
shprehet me krahėt , pendėt dhe figurėn e shqiponjės. (46) Nė tė gjitha
kontinentet, perėnditė mė tė fuqishme nė mite dhe skulpturat e para, janė tė
paraqitur si shqiponja, gjysėm shqiponja, me krahet apo kokėn e saj dhe i
pėrkisnin besimit hėnor.
Simboli i shqiponjės ėshtė pėrdorur nga disa shtete tė Europės,
por aty janė huazuar nė periudha kohore tė ndryshme nga mbretėri tė tjera.
Kėshtu, Shqiponja gjermane (si simbol nė dekor dhe flamur) e ka origjinėn
nga Shqiponja romake. Ishte Karli i Madh qė e pėdori gjatė kurorėzimit nė
vitin 800 si Imperator, duke e vendosur njė shqiponjė mbi pallatin
Aquisgrana. Nė ushtrinė franceze ėshtė pėrdorur vetėm me marrjen e fronit
nga Napoleoni. Mbretėria spanjolle e mori nga Perandoria Austriake, ndėrsa
Perandoria ruse filloi ta pėrdor si simbol tė saj mbas krushqisė me derėn e
Paleologėve, me pretendimin si vazhduese e Perandorisė sė Lindjes (Bizantit).
Austria e filloi ta pėrdorė shqiponjėn nė heraldikėn e saj mbas shk. XIV, si
njė trashėgimi dhe lidhje me Perandorinė e shenjt Romake. (47)
Nė lashtėsi e gjejmė simbolin e shqiponjės, nė tė gjitha ato
vėnde, ku fiset pellazge kishin emigruar apo pushtuar, si nė Romė, Azinė e
Afėrt (fiset hitite, etj), Egjipt e deri nė Azinė e largėt e Amerikė,
gjithmonė pėr tė pėrfaqėsuar pushtetin mbretėror. Por, nė asnjė nga vėndet e
lartpėrmėndura dhe tek asnjė popull, shqiponja nuk e ka zėnė atė vėnd
qėndror, nga para-historia e deri nė kohėt moderne, si tek
shqipetaro-arbėrit e sotėm. Dhimitėr Pilika, i cili na ka lėnė njė studim tė
pasur mbi simbolikėn e lashtė tė Pellazgo-Arbėrve, pohon se nė atdheun e
aiakasve Aleksandėr e Pirro Molosit (Shqiperia e jugut-shėn im), shqiponja
vlerėsohet si amanet i stėrlasht.
Zbukurimet popullore e pėrdorin kudo motivin e shqiponjės, me
pamjen e saj natyrore ose tė stilizuar nė : dru ( arka, sėnduk, dollape,
djepe, tavanė, karrige, lugė, veglat muzikore), metal (kama, shpata, enė
shtėpijake), lėkurė (opinga, rripa, breza etj), tekstil (veshjet popullore,
jorganė, qilima), gur (brėnda shtėpisė dhe zbukurimin e kullave). (48) Me
njė fjalė, nė gjithshka qė pėrdor gjatė jetės sė tij, deri edhe nė emrin e
tyre kombėtar, tė trevave dhe gjuhės sė tyre.
Ky adhurim BESIMTAR i Zogut tė bekuar tė Hyjit, siē e
pėrcaktonte Sami Frashėri, nuk mund tė mungonte edhe nė mitet e
stėrgjyshėrve pellazg tė Arbėrve (qė padrejtėsisht emėrtohen greke). Emri
i shqiponjės ėshtė i kudondodhur: Iperione (Shqiponjė) paraqitet si krijues
i natyrės : Hėnės, Diellit dhe Agimit (la Luna,il Sole, l'Aurora ; Hėsiodė,
Theog, 371; Diodoro V, 66) Nė mitet e mėvonshme, shqiponja mbahet si
stėrgjyshe e Adamit, prej tė cilit e kanė origjinėn njerėzit qė populluan
Botėn. Ky mit njihej edhe nė Mesjetė. Sipas autorėve tė tjerė (Hygin, Fablės;
Pausanias, Dėscription dė la Grčcė.) Iperione ėshtė ati i Titanėve (Titanėt
ishin pellazgė). (49) E rigjejmė, si krijuese tė racės njerėzore, nė mitin e
Deukalionit dhe Pirrės, emri i sė cilės do tė thotė shqiponjė. Ky emėr
pėrdoret edhe sot e kėsaj ditė vetėm tek shqipetarėt, por nė gjininė
mashkullore - Pirro, dhe nė gjininė femėrore - Shqipe. (F.Demi ,Shqiperi -
emri parahistorik i Zotit nė botėn moderne , pj I)
Shqipetarėt nuk e braktisėn dhe nuk e kėmbyen kurrė figurėn e
saj, si shprehje e besnikėrisė ndaj FESĖ sė tė parėve (Sellenizmit). Pėr
kėtė pėrkushtim pohon edhe Giovanni Canestrini (1835-1900) nė librin e tij
(Prime nozioni di antropologia): «Kjo racė, ndėr tė gjitha ekzistueset, ka
format mė tė bukura, mė artistike, ajo krijoi kulturat mė tė ndritura, pasi
pėrherė diti tė qėndroje mė pranė Zotit». (50)
Nė tempullin e Dodonės (sė parė) dhe tempujt - motra, tė
ngritura kudo ku u ngulitėn me grupe tė mėdha fisesh, sidomos nė
jug-perėndim tė Europės, Azinė e Afėrt dhe veriun e Afrikės, figura kryesore
e kultit tė tyre mbeti shqiponja. Sipas llogjikės historike tė fakteve,
dalim nė pėrfundimin se : Miti i « Syrit hyjnor » e ka zanafillėn tek
bashkėsitė fisnore qė e kanė patur SHQIPONJĖN SIMBOLIN KRYESOR tė BESIMIT tė
tyre: Dardano - Ilirėt dhe Heleno - Iperiotėt, tė pėrfaqėsuar sot nga Kombi
i Shqipetaro - Arbėrve.
Njė dėshmi e rėndėsishme arkeologjike, pėr fat, ėshtė ruajtur nė
Butrint, qytetin ku sipas miteve kishte kaluar mbret Enea dardani, pas
arratisjes nga Troja (~1250pK). Nė muzeun e Butrintit, (fig.1 poshtė). mbi
njė pllakė kocke ndodhet i gdhėndur Syri hyjnor. Nė shėnimin poshtė tij,
nga mosnjohja e lashtėsisė sė Pellazgo-Arbėrve, shkruhej: Hajmali pėr
mbrojtjen nga syri i keq, siē e pėrdorin sot popujt e besimit islamik.
Por kemi dėshmi tė njohjes sė kėtij simboli, edhe nė Europėn
mesjetare. (fig.2,3 poshtė. Nė dokumentarin kushtuar Biblės mė tė madhe nė
botė (Codex Gigas, e njohur si Bibbia del Diavolo ), shkruar nė Pragė 1648,
u ndeshėm me kėtė simbol, nė njė gravurė qė pasqyronte torturat e
Inkuzicionit (shekulli 13) kundėr njerėzve qė nuk i kishin braktisur ritet
dhe simbolet pagane. (51)
Siē e vumė nė dukje nė fillim tė materialit, fjala Bindu nė
filozofinė besimtare tė Indisė sė lashtė lidhej me energjinė e Krijuesit,
por nė gjuhėn sanskrite pėrkthehet pikė uji osė njė pikė. Kjo tregon
se, emėrtimi i simbolit ėshtė i huazuar nga fiset pushtuese, sikurse edhe
simboli i shqiponjės nė Egjiptin parahistorik. Kjo fjalė (folje) qė ndodhet
nė gjuhėn e shqipetaro-arbėrve, ruan nė vetvete edhe njė vlere tė
jashtzakonshme pėr Historinė e Besimit ...
Bindu! - origjina e filozofisė sė hershme besimtare pėr
Krijuesin
Gjatė tė gjithė historisė sė tij, njeriu ka qėnė i pushtuar nga
ndjenja e FRIKĖS pėrballė njė FORCE tė plot-fuqishme qiellore - Zotit. Me
ndihmėn e miteve, ndėrlidhėsit e tij nė tokė, mbreti / kryeprift,
shėrbenjėsit dhe teologėt, nė tempujt dhe nė objektet e kultit tė besimeve
tė mėvonshme, predikonin se, pėr tė mos u pėrballur me zėmrimin e Zotit,
kishte vetėm njė rrugė shpėtimit: BINDU !
Me kėtė ide pėrshkruhet zėmrimi i Zotit nė Testamentin e Vjetėr:
I ngadalt nė zėmrim dhe i madh nė mirėsi, fal fajet dhe rebelimet, por nuk
lė pa ndėshkuar; Pėr gabimet e baballarėve , i dėnon fėmijėt deri nė brezin
e tretė dhe tė katėrt. (Numeri 14,18 [3] / Esodo 20) (52)
Qeveria qė vendosi Zoti tek populli i tij (fiset e
zgjedhura-shėn im) ėshtė plotėsisht hyjnore, kur varet plotėsisht nga
urdhėrat e tij. (53)
Pra, nė sytė e besimtarėve, BINDJA ishte veēoria mė e saktė qė
pėrcaktonte figurėn e Zotit si njė PUSHTET i mbinatyrshėm tė cilit duhet ti
bindesh! Sipas studiuesve tė besimit, kuptimi i parė i hyjnores nuk ka qėnė
njė figurė e caktuar qiellore apo tokėsore, por e njė FORCE qė zotėrohej nga
tė tjerėt. Historiani i besimeve Gerardus van der Leeuw nė veprėn e tij (Phanomenologie
der Religion, (1933) pohon se qėndrimi i njerėzve ndaj kėsaj force
shprehej me habi, frikė dhe lemeri. Objektet dhe njerėzit qė e zotėronin
kėtė forcė, kishin njė natyrė tė veēantė, qė ne e quajmė tė SHĖNJTĖ.
Kjo ndjesi e njeriut parahistorik pėr forcėn e panjohur nga e
cila varej jeta e tij, mbas mijėra vjetėve u bė tipari dallues i Zotit. Pėr
rrjedhojė, mendoj se, priftėrinjtė tė cilėt merreshin me rregullat e lutjes
dhe pėrcaktimin e emrave me tė cilat duhej ti drejtoheshin Zotit (sipas
karakteristikave tė tij), e kanė emėrtuar BINDU. Simbolet bindu nė artin
dhe objektet arkeollogjike tė Gadishullit Indian (nė fillim tė shkrimit) e
vėrtetojnė se ky emėr pėrfaqson Krijuesin.
Nė veprėn e Sh.Gjeēovit e gjejmė pėrdorimin e kėsaj fjale me
kuptimin hyjnorė: Mė duhet me i dhanė vedit nji tė hovun pėr tė gjatė tė
Shqypėnis sė dashtun, e tė shkoj me xānė vend mbato maje tė bindueshme (hyjnore-shėn
im) tė Dodonės (...) Gojė-thana per komb tonė āsht aq e bindueshme (e
shenjtė), e ka bā qi ti ruejt tė pafyeme e tė pa ndrrueme shum punė e doke
e me jau vu menden djalė pas djalit per mos i qitun nė harresė...(54)
Pėr tė siguruar bindjen e njerėzve ndaj Zotit dhe mbretit (i
cili ishte edhe Kryeprift), shėrbenin etėrit e objekteve tė kultit. Kėshtu
psh, nė ligjin mė tė lasht Romak (Puchta, Institutionenes Rom. Rechts, I.
141, notes.), tregohet se priftėrinjtė kryenin detyrėn e gjykatėsit pėr tė
gjitha ēėshtjet juridike. (55) Pra, filozofia e tė dy pushteteve (e mbretit
dhe atij fetar), qėndronte nė sigurimin e BINDJES sė njeriut nėpėrmjet
dėnimit. Dėnimi mė i rreptė nė mite, ka qėnė ay i pėrmbytjeve ujore, qė
zhdukte racėn njerėzore.
Dihet fakti se njeriu primitiv ka bashkjetuar me shumė dukuri
natyrore qė kanė sjellė fatkeqėsi tė mėdha, si periudhat akullnajore, tė
tėrmeteve dhe zjarreve tė fuqishėm, por kujtimi i pėrmbytjeve ishte mė i
frikshmi. Nga ngjarja e vėrtetė natyrore e pėrmbytjes, u thurr miti mė i
njohur pėr dėnimin hyjnor nga Zoti, tė cilin e gjejmė tek shumė popuj tė
lashtė, qė nga Kina, India, nė Mesopotami (Epopeja e Gilgameshit, e huazuar
nga miti i fiseve sumere tė shk16 p.K.), e deri tek Aztekėt dhe popujt Maja.
E rigjejmė tek besimi kristian nė Bibėl (Genčse 7,1-12) me tregimin e Arkės
sė Noes dhe kopjen e ngjashme tė saj, nė Kuran. (56) Arsyeja e zėmrimit
hyjnor tė Zotit ishin fajet dhe mosbindja e njerėzve ndaj urdhėresave tė
tij.
1 - Dėnimi me
pėrmbytjen (Le Déluge , Francis Danby (1840), Tate Gallery. 2 - Dėnimi gjatė
kristianizmit me tė dėrguarin e Zotit, Archangel Michael. Hans Memling, 3 -
Bindja fjala e parė nė stemėn e Vatikanit.
Sipas shkrimeve helene dhe romake, Permbytja e parė qė njihet
ėshtė ajo e Ogyges (O Gyges), mbretit tė Perėndive (Schol. Hėsiod. Thėog.
806). Tek ky emėr shkronja e parė O, ėshtė simbol besimtar qė shpreh Zotin
+ Gyge (Gigė) emėrtim i bashkėsive fisnore tė Arbėrve tė veriut, tė cilėt
edhe sot njihen si gegėdhe i vėndit tė tyre - Gegėria. Shumė nga
historianėt e lashtė (Isidorus, Orig. lib. XI. 3. 13; Timaeus, fragm. 10, in
Fragm. Hist. graec. I. 195; Diodorus, lib. IV. 21. 7), origjinėn e kėtij
emri e nxjerrin nga fjala gegeneis - tė lindur nga toka (Gea).(57) Sipas
Platonit (Timée ,Critias), kjo pėrmbytje solli zhdukjen e Atlantidės, tė
cilėn Xh.Katapano e pėrcakton se ka ndodhur pėrpara 12000 vitesh.(58)
Pėr sa mė sipėr, faktet tregojnė se, ky mit ėshtė mė i lashti
dhe lidhet me fiset e Titanėve dhe tė Pellazgėve, paraardhėsve mitik tė
Shqipetaro - Arbėrve tė sotėm.
Si pėrfundim
Kemi dėshmuar se :
1. Nė asnjė gjuhė aziatike apo europiane nuk gjėndet fjala Bindu,
qė ta shpreh gjuhėsisht kuptimin e komandės. Nė gjuhėn e shqipetaro-arbėrve
fjala bindu ! ėshtė folje e mėnyrės urdhėrore dhe shpreh pikėrisht kėtė
ide.
2. Zbulimi i fjalės shqipe nė shkrimet e Rig Vedės nuk ėshtė njė
rastėsi sepse, tek njė numėr i madh fjalėsh tė pėrbėra tė sanskritishtes,
mund tė dallohet rrėnja e pastėr shqipe .
3. Nė filozofinė besimtare tė Indisė sė lashtė, simboli Bindu
lidhej me energjinė e Krijuesit, por nė gjuhėn sanskrite emri Bindu nuk e
shpreh kėtė ide. Kjo tregon se, emėrtimi i simbolit ėshtė i huazuar nga
fiset pushtuese.
4. Nė artin e piramidave nė Egjipt, vėrejmė shoqėrimin e
kudo-ndodhur tė simbolit tė syrit hyjnor me shqiponjėn. Mungesa nė mitet
egjiptiane e shqiponjės, simbolit mė tė rėndėsishėm besimtar pas atij tė
Zotit, dėshmon se ky simbol, nuk ėshtė me origjinė nga kjo hapėsirė
gjeografike.
5. Nė dallim nga popujt e tjerė tek Shqipetaro-Arbėrit,
Shqiponja ėshtė njė simbol kombėtar i ruajtur gjatė tė gjitha periudhave
historike. Emri i saj nė gjuhėn shqipe, shpreh mitin e parė, nė besimin e
njeriut primitiv, tė lidhjes me Zotin , i cili mė vonė, nė teologjinė
fetare pėrmėndet si syri i Zotit.
Faktet e sjella nė kėtė material pėr simbolin Bindu, i cili
shpreh THEMELIN e FILOZOFISĖ FETARE nė shkencėn e Historisė sė Besimit, na
ēojnė drejt hapėsirės gjeografike tė Gadishullit Pellazgjik, ose mė sakt,
drejt shqip-folėsve tė sotėm. Por, ēfarė do tė na afrojė kjo trevė e
stėrlashtė e njerėzimit, pėr tezėn tonė ...?
(VIJON)
(1)
(3)
Fatbardha Demi
(fatbardha_demi@yahoo.com)
|