Sakras Art Gallery

Sekuenca filmike

RTK

TOP CHANNEL

RTV 21

ALSAT

TV KLAN

KLAN KOSOVA

BOTA.AL

ALBANIAPRESS

ALBINFO

EXPRESS

KOHA DITORE

ZËRI INFO

KOSOVA SOT

INSAJDERI

BOTA SOT

GAZETA METRO

GAZETA SINJALI

ALBANIAN POST

KALLXO COM

LAPSI.AL

ZEMRASHQIPTARE

KOSOVA PRESS

TELEGRAFI

EUROPA E LIRË

ZËRI I AMERIKËS

PSIKOLOGJIA

TRIBUNA SHQIPTARE

SHËNDETI

DITURIA

PRESHEVA.COM

GJUHA SHQIPE

KOSOVARJA

RADIOPROJEKT

Bartur nga: Lidhja pellasge 

ILAÇET E LASHTA (1)

      Burimet e lashta dhe të reja, librat e mjekësisë dhe botanikës përmendin erëzat si ilaçe të rëndësishme për trajtimin e një sërë sëmundjesh. Përdoren për të prodhuar vajra, ilaçe,afrodisiak, por gjithashtu edhe në ritualet e ndryshme të të gjithë popujve. Romakët e lashtë vlerësuan si vetitë e tyre shëruese, ashtu dhe shijet e tyre të shkëlqyera.

            Burimet e lashta dhe të reja, librat e mjekësisë dhe botanikës përmendin erëzat si ilaçe të rëndësishme për trajtimin e një sërë sëmundjesh. Përdoren për të prodhuar vajra, ilaçe,afrodisiak, por gjithashtu edhe në ritualet e ndryshme të të gjithë popujve. Romakët e lashtë vlerësuan si vetitë e tyre shëruese, ashtu dhe shijet e tyre të shkëlqyera.

            Gjatë mesjetës, ashtu si dhe në Greqinë e lashtë, mirëqenia trupore dhe të ushqyerit e rregullt ishin të lidhura pazgjidhshmërisht. Erëzat atëherë “konsideroheshin sa joshëse, aq dhe të shëndetshme.” Dallimi në mes një tregtari erëzash dhe një farmacisti ishte nga i paqartë deri në mos ekzistues.

            Në shekujt 16 dhe 17 shembull tipik ishte besimi i mjekëve britanikë mbi vetitë e mrekullueshme të arrëmyshkut, të cilët besonin se ishte një lloj bari çudibërës në gjendje për të kuruar edhe murtajën e tmerrshme. Kjo është parë si zgjidhja e pothuajse çdo sëmundjeje, por edhe si një nxitës i fuqishëm seksual.

            Pothuajse të gjitha erëzat janë burime të mëdha të antioksidantëve, që na mbrojnë nga plakja, por edhe nga sëmundje të ndryshme si diabeti dhe për të forcuar sistemin tonë imunitar kombinuar me një ushqim të ekuilibruar. Shumë prej tyre kanë veprim antiinflamator dhe qetësues. Disa të lehtësojnë tretjen, ndërsa të tjera janë konsideruar si afrodisiak. Janë antimikrobikë të shkëlqyer dhe shfarosin mikroorganizmat patogjenë.

            Çdo erëzë përmban një pasuri vitaminash, mineralesh,mikroelementësh e të tjera të dobishme për trupin tonë dhe janë të “ngarkuara” me një shumëllojshmëri vetish, nganjëherë të provuara e nganjëherë të pakonfirmuara shkencërisht, por dhe pa kalori. Megjithatë duhet të kemi kujdes me sasinë e përdorur të erëzave. Sasia e vogël është e mjaftueshme.

            Duhet të theksohet se mjekësia tradicionale e popujve, të tilla si Ayurveda dhe mjekësia kineze, shënojnë numër të mahnitshëm vetish terapeutike për një shumëllojshmëri erëzash dhe barnash.

            Megjithëse, jemi përpjekur për të identifikuar cilat bimë i përkasin erëzave, është vështirë për të caktuar pikërisht pikën që ndan erëzat nga bimët dhe barërat, meqë përdorimi i të gjitha këtyre kalon përtej kufijve të shijenjohjes dhe prek terapinë e vërtetë përmes traditës së vet natyrës që na jep bujarisht. Megjithatë ne do të përpiqemi, që të përmendim disa prej tyre dhe disa prej vetive më të rëndësishme, të dobishme, të njohura deri tani nga ne.

            Piperi

            Ai konsiderohet “mbreti” i erëzave. Tekstet indiane i referohen 3000 vjet më parë, ndërsa Egjiptasit e përdornin atë në përzierjet e erëzave për balsamim.

            Të pasura me antioksidantë, në sajë të substancës “djegëse” kapsaikinë, lehtëson dhimbjet muskulore dhe dhimbjet paskirurgjikale, pasi bllokon lidhjet kimike që bartin mesazhin e dhimbjes në tru. Ka veprim antibakterial, ndihmon në kollë, të dridhurat, bronkitin, alergjitë dhe lufton viruset e dimrit. Përmirëson qarkullimin e gjakut dhe largon depresionin. Hulumtimi i botuar në «American Journal of Clinical Nutrition», thotë se piperi ndihmon në humbjen e peshës.

            Piperi ose peperi ka komponentin piperinë, i cili sipas hulumtimit nga ana e Universitetit të Miçiganit, ka efekt parandalues për kancerin e gjirit. Karakteristika kryesore e piperit të zi është aftësia për të irrituar disa sythe shijeje, që urdhërojnë stomakun të clirojë acid klorhidrik, duke përgatitur fillimin e procesit të tretjes. Si rezultat i kësaj, ushqimi ndahet më shpejt pa lënë hapësirë për zhvillimin e mikroorganizmave, që çojnë në fryrje të rënda, kapsllëk madje edhe diarre.

            Speci i kuq

            Ai vjen nga varietet e specave djegës dhe shija pikante i kushtohet lëndës kapsaikinë. Piperi i kuq është një burim i shkëlqyer i beta-karotenës, që është një formë e vitaminës A, e cila i jep veti antioksiduese, gjithashtu dhe vitaminës C, e cila është e përshtatëshme për trajtimin e ftohjeve, keqtretjes, etheve dhe gripit. Marrja e mjaftueshme e tij është e lidhur me reduktimin e rrezikut të sëmundjeve kardiovaskulare, ndërkohë ka veprim antinflamator dhe vitamina, të cilat mbrojnë qelizat kundër veprimit shkatërrues të rrënjëve të lira. Mekanizmi mbrojtës përfshin zvogëlimin e oksidimit të kolesterolit, duke zvogëluar kështu efektet e dëmshme tek enët e gjakut. Speci i kuq si dhe specat e tjerë djegës kanë efekte antithrombotike, nxitëse, tretëse, tonike dhe veti dezinfektuese, ndërsa njëkohësisht veprojnë si qetësues natyrorë dhe kontrollues të nivelit të sheqerit në gjak.

            Meksikanët përherë kanë zakonë të pijnë të nxehta me spec të kuq për ftohjet, ethet dhe keqtretjet.

            Gabimisht speci i kuq ka famën e rritjes së rrezikut të ulçerës peptike. Përkundrazi, pakëson duke neutralizuar bakteret përgjegjëse për shkaktimin e ulcerave peptike. Ai gjithashtu stimulon mukozën e stomakut të çlirojë lëngjet mbrojtëse, që pengojnë krijimin e ulçerës. Megjithatë, në rastet e individëve me historik të ulçerës peptike, konsumi i tij duhet të bëhet me kujdes. Një studim mjaft interesant ka treguar se konsumimi i specit djegës mund të reduktojë rrezikun e kancerit të prostatës nëpërmjet një serie të efekteve mbrojtëse në këto qeliza.

            Rigoni ose origani

            Vendoset në krye të “gatimit mesdhetar”, është barishte aromatike që mund të përdoret e freskët apo e thatë. Konsiderohet si një barishte prehistorike e zbuluar në monumentet paleolontike në Greqinë e lashtë, ku adhurohej si një simbol i gëzimit dhe i lumturisë, meqënëse zbukuronte edhe kurorat në ceremonitë martesore. Por edhe helenët e lashtë e pinin çajin e rigonit për të kuruar spazmat e barkut dhe për diarret.

            E gjejmë në zonat kodrinore dhe malore të vendit dhe pothuajse në çdo sallatë. Rigoni ka një veprim antioksidant shumë të veçantë e të fuqishëm dhe është një prej bimëve më të freskëta. Falë thimolës dhe karvakolës përbërëse, vepron si një “mburojë” kundër viruseve dhe bakterieve, duke parandaluar veprimin e mikroorganizmave në ruajtjen tonë nga sëmundjet e ndryshme. Aktiviteti i njohur antioksidant është më i fortë se antioksidantët artificial BHA dhe BHT,që përdoren nga industria për mishin e paketuar.

            Rigoni është një ilaç i mirë për infeksionet e lëkurës, për papërkulshmërinë e muskujve dhe kyceve, por edhe për ata me sistemin e dobët të frymëmarrjes. Rigoni është i njohur për burimin e beta-karotenës dhe hekurit.

            Kjo lehtëson tretjen dhe lufton kapsllëkun. Tonik dhe mik i mirë për mushkëritë, ndihmon në bronkitin kronik. Ajo ka veti stimuluese dhe ndihmon njerëzit, që vuajnë nga lodhja.

            Vaji esencial është tonik, ngërçlargues, stomakshërues, kollëheqës, gëlbazëndalues dhe përdoret në fërkimin e lëkurës dhe banjot qetësuese e tonike.

            Së fundi, ndoshta përbën shoqëruesin ideal për mishin e pjekur në skarë, meqënëse fibrat bimore të tij ulin kolesterolin dhe trigliceridet në gjak e në këtë mënyrë balancojnë dëmet e mundëshme nga ngrënia e mishit. Pak veta dinë për aktivitetin antikanceroz të rigonit. Mishi nga natyra përmban nitrate, që në kombinim me aminat e stomakut krijojnë nitrosaminat, lëndë kancerogjene. Rigoni në mish, përveç shijes që jep, ndihmon për të parandaluar zhvillimin e nitrosaminave.

            Bahari (allspice, pepe garofanato,piment)

            Bahari vjen i dyti pas karafilit për nga përmbajtja e antioksidantëve në bazë të një vlerësimi të Universitetit të Oslos. Gjithashtu i është dhënë aftësia e uljes së tensionit, por pa pasur prova hulumtuese të mjaftueshme për këtë veprim.

            Për shkak të vetisë anestezike përdoret në prodhimin e shumë kremrave që mund të lehtësojnë dhimbjen. Vajrat e tij përdoren në ilaçe vepruese për të lehtësuar patretshmërinë dhe dhimbjet në stomak, ndërsa ndihmon në tretjen e yndyrnave. Përballon dhimbjen e kokës dhe të dhëmbit.

            Vajrat esenciale janë përdorur në Aromatherapy për të trajtuar probleme të tilla si: artriti, kolla, dhimbja barkut, depresioni, lodhja, stresi. Kompresat e mbarsura me bahari lehtësojnë dhimbjet reumatike dhe nevralgjitë.

            Kombinimet me piper, kanellë, karafil dhe arrëmyshk përdoren në industrinë e mishit, ushqimore dhe të pijeve.

            Mustarda

            Vlera ushqyese e mustardës i kushtohet farës së sinapit, që ka përqindje të larta proteinash, mikroelementesh dhe minerale si: kalcium, magnez, kalium dhe niacin. Mustarda ka kalori të pakta dhe yndyrë të ulët me mungesë tipike të kolesterolit.

            Shumë studiues kanë raportuar mbrojtjen e ofruar nga vaji i mustardës kundër mikroorganizmave të tilla si: E.Coli, Listeria e Staphylococcus aureus. Në të gjitha farat e mustardës ka përbërësa isotheiakyanike, që lëshohen kur aktivizohet një enzimë, e cila ndodhet gjithashtu tek farat dhe quhet myrosinasa. Për më tepër, shumë studime i kanë lidhur këto bashkime isotheiakyanike me mbrojtjen kundër kancerit. Eksperimentet laboratorike kanë treguar se ngrënia e farës zvogëlon rrezikun e shfaqjes të disa formave të caktuara të kancerit, veçanërisht zorrës së trashë dhe stomakut.

            Kompresat me sinap dhe kremrat mund të jetë ndër trajtimet më të efektshme për infeksionet e kafazit të kraharorit. Vaji i sinapit është i dobishëm për lehtësimin e dhimbjes në kyce, duke shkaktuar hyperaemia ndihmon në dhimbjet muskulore dhe skeletore dhe mund të ndihmojë në trajtimin e acarimeve të lëkurës. Fara e bluar përdoret për terapinë reumatizmale dhe si një mjet për uljen e mbingarkesës në organe. Sinapi i aplikuar jashtë redukton trysninë e organeve të brendshme duke tërhequr gjakun në sipërfaqe dhe është i dobishëm në dhimbjet e kokës, nevralgji dhe ngërcet (tkurrjet). Ndihmon në trajtimin e infeksioneve respiratore, ngrirjet (chilblains) dhe plasaritjet e lëkurës. Vaji i sinapit rekomandohet për forcimin e flokëve dhe pluhuri për antiseptik.

            Mustarda e zezë dhe e bardhë përforcojnë sistemin qarkullues dhe tretës. Mustarda e bardhë është diuretik dhe antibiotik,heq dhimbjen, njihet prej shekujsh veprimi shpërndarës dhe clirues i simptomave të sinuzitit. Ndihmon për të djegur kaloritë e tepërta. Sinapi i bardhë vepron si një kundramyk, oreksant, i jonatyrshëm, pastrues, djersitës, tretës, diuretik, vjellënxitës, expectorant (gëlbazënxjerrës), alergjik, stimulues, tonik dhe irritues. Në Kinë përdoret për të trajtuar kollën me shumë gëlbazë, tuberkulozin dhe pleuritin.

            Përmendet që zierja e farave përdoret për të trajtuar ashpërsimin e mëlçisë dhe të shpretkës dhe trajtimin e kancerit në tumore dhe absceseve të qafës.

            Kanella

            Kanella përbëhet nga tre vajra thelbësore që kanë aktivitet të fortë antimikrobial. Eshtë vërtetuar se disa pika vaji të kanellës janë të mjaftueshme për të bllokuar veprimin e mikroorganizmave Bacilus dhe Candida. Gjithashtu, vaji cinnamaldehyde ndihmon në ruajtjen e trupit nga sëmundjet kardiovaskulare duke parandaluar grumbullimin e trombociteve dhe reduktimin e nivelit të kolesterolit në gjak.

            Kanella është një burim i shkëlqyer i manganit dhe hekurit. Kur kombinohet me mollë dhe portokall përmbajtja e vitaminës C tek frutat shërben për shtimin e thithjes së hekurit nga trupi.Hulumtimet kanë treguar se ajo ndihmon kolesterolin e keq, ka veti nxehëse, antiqelbëzuese, antirrudhëse, antiseptike dhe lufton spazmat. Falë aldehidave kinnamike kanella “ul” presionin e lartë të gjakut, ethet dhe ka aktivitet analgjezik. Një tjetër cilësi shumë e rëndësishme e saj është lidhja me diabetin e tipit 2. Ndihmon në rastet e keqtretjes dhe fryrjeve, ndërkohë është një burim i pasur i magnezit, përbërësit thelbësor të densitetit kockor.

            Ndihmon në përballimin e crregullimeve të stomakut, stimulon qarkullimin, heq dhimbjet menstruale, ka cilësi afrodiziake dhe ndihmon në ngopje.

            Në Egjiptin faraonik përdorej në magji dhe në procesin e balsamimit të mumieve.Me kanellë aromëzonin carcafët e tyre të dashuruarit dhe gratë rrobat e tyre. Aroma e saj e bënte dhuratë të denjë për mbretërit dhe për flijimet ndaj perëndive.

            Kaperi

            Në kohët e lashta besonin se bima ka veti shëruese dhe magjike. Mjeku i lashtë Dhioskuridhi rekomandonte gjethet dhe rrënjët e bimës për zhdukjen e ënjtjeve. Era tipike e kaperit është për shkak të acidit kaprik. Bima prodhon vaj esencial me përmbajtje kapparinë një substancë thelbësore që stimulon stomakun.

            Në farmaceutik përdoret në rastet e dobësisë si një nxitës i qarkullimit dhe i funksioneve frymëshkëmbyese, poashtu në rastet e pamjaftueshmërisë, dhimbjeve dhe menstrualet. Jepet grave shtatzëna para lindjes që të shkaktojë kontraktimet në mitër. Ndalon diarren e spazmat në stomak dhe zorrë, përdoret kundër paaftësisë, pickimit të grenzës dhe kafshimit të gjarprit.

            Ai shëron shpretkën, krimbat e zorrëve dhe hemorroidet. Ngjall oreksin dhe stimulon lëngjet e stomakut.Mbulesa e rrënjës përdoret për të trajtuar sëmundje të tilla si: artritin, reumatizmën dhe dhimbjet e dhëmbit.

            Vazhdon...

(2)     (3)