Sakras Art Gallery

Sekuenca filmike

RTK

TOP CHANNEL

RTV 21

ALSAT

TV KLAN

KLAN KOSOVA

BOTA.AL

ALBANIAPRESS

ALBINFO

EXPRESS

KOHA DITORE

ZËRI INFO

KOSOVA SOT

INSAJDERI

BOTA SOT

GAZETA METRO

GAZETA SINJALI

ALBANIAN POST

KALLXO COM

LAPSI.AL

ZEMRASHQIPTARE

KOSOVA PRESS

TELEGRAFI

EUROPA E LIRË

ZËRI I AMERIKËS

PSIKOLOGJIA

TRIBUNA SHQIPTARE

SHËNDETI

DITURIA

PRESHEVA.COM

GJUHA SHQIPE

KOSOVARJA

RADIOPROJEKT

Shkruan: Nijazi BASHA

       MJALTI (3)

     Mjalti më i lehtë dhe më i dobët për shëndetin tonë është ai mjaltë i cili vilet shumë herët ose i cila vilet vetëm prej një lloj luleje mirëpo, vetëm për shërimin e lukthit preferohet të përdoret mjalti i lehtë dhe i dobët, sepse mjaltin e fortë lukthi i sëmur nuk mundet ta përpunoj lehtë. Mjalti i fortë është ai i cila vilet kah fundi i pranverës kur ka edhe lule të shumëllojshme, sidomos të atyre të pemëve dhe livadheve. Kjo mjaltë është më e mirë për shëndetin e njeriut në krahasimi me mjaltin e lehtë.

            Gjendja ndërkombëtare  e mjaltit

            Në vendet më të zhvilluara, siç janë Evropa perëndimore, mjalti është vështirë të jetë i cilësisë së mirë, sepse bujqësia moderne i kufizon kushtet e natyrshme të bletës në përgjithësi. Bujqësia moderne i përdor shumë preparatet kimike dhe ato artificiale për shtimin e sasisë së prodhimeve bujqësore. Bujqësia  biologjike, për fat të keq, në botën e zhvilluar nuk është e përparuar aq sa duhet.

            Në Kosovë, për dallim me atë vende të Evropës, viset kodrinore e malore i përbëjnë afro 80%  të territorit. Këto vise janë të paprekura  në një far mënyre nga bujqësia moderne  e cila koncentrohet në sasinë dhe cilësinë artificiale të produkteve bujqësore. Për këtë fajtorë janë më se shumti ata që e përdorin ushqimin artificial dhe, patjetër duhet vetëdijesuar kombi ynë që të mësohet të përdor vetëm ushqime biologjike nëse dëshirojmë të jemi të shëndetshëm. Kohëve të fundit sëmundjet kancerogjene , infarktet etj., janë duke bërë skandal në popullin tonë, nga të cilat vdesin shumë njerëz të rinj, vetëm e vetëm se nuk jemi të vetëdijesuar që duhet ta përdorim ushqimin biologjik siç e kemi përdorur para 30 viteve .

            Sot është një fat i mirë për prodhuesit e bletarisë, sidomos në rrethin e Therandës, pasi   tokat kanë mbetur akoma pa u helmuar nga bujqit e rrezikshëm që punojnë me mjete moderne, të cilëve nuk ju intereson fare kualiteti biologjik as cilësia, por sasia. Preparatet kimike frytet i bëjnë të duken të bukura dhe të qëndrojnë shumë gjatë, por kurrsesi nuk janë të  freskëta e as të shëndetshme.

            Mjalti më kualitativ, për momentin, është në komunën e Therandës për arsye se shumë pak është e zhvilluar bujqësia moderne e cila prodhon vetëm ushqime artificiale dhe tokat shkon gjithnjë duke i helmuar.

            Bletaria dhe Bujqësia

            Bletaria ndihmon shumë bujqësinë. Me ndihmën e bletarisë prodhimet bujqësore shumëfishohen, bletari përfiton vetëm nga mjalti, kurse bujqësia dhe natyra fiton deri në 300 herë më shumë dhe i gjithë ky proces është absolutisht ma biologjik. Për momentin e sotëm  territoret me të ruajtura dhe më biologjike, të çdo lloj prodhimi, janë viset kodrinore malore, prandaj mjaltët më të shëndosha  në komunën e Therandës janë ato të bjeshkëve të:  Budakovës , Vraniqit, Maqitevës, Mushtishtit dhe të Grejkovcit.

            Mjalti  i dobët, i fortë dhe shumë e fortë!

            Mjalti më i lehtë dhe më i dobët për shëndetin tonë është ai mjaltë i cili vilet shumë herët ose i cili vilet vetëm prej një lloj luleje mirëpo, vetëm për shërimin e lukthit preferohet të përdoret mjalti i lehtë dhe i dobët, sepse mjaltin e fortë lukthi i sëmur nuk mundet ta përpunoj lehtë. Mjalti i fortë është ai i cili vilet kah fundi i pranverës kur ka edhe lule të shumëllojshme, sidomos të atyre të pemëve dhe livadheve. Kjo mjaltë është më e mirë për shëndetin e njeriut në krahasimi me mjaltin e lehtë.

            Mjalti shumë i fortë është ai që vilet shumë vonë - diku kah fundi i gushtit - në rrafshe, dhe kah fillimi i shtatorit - në bjeshke, dhe kjo mjaltë është shumë më e shëndosh për njeriun,  sepse në këtë mjaltë ka nektar dhe polen që është vjelë prej pranverës së hershme e deri në vjeshtë.

            Mjalti i lehtë ose i hershme mund t'i ketë rreth 50 lloje të aromave. Mjalti i fortë, pak më i vonshëm se ky, munde t'i ketë rreth 100 lloje të aromave, ndërsa mjalti shumë i fortë dhe i vonshëm,  mund t'i ketë rreth 150 lloje të aromave.

            Nga ky ilustrim i shkurtër, mund ta kemi një sqarim më të qartë rreth mjaltit të lehtë, të fortë dhe shumë e fortë.

            Më herët e kemi cekur se mjalti i pastër nuk bën të përzihet me mjaltin që ushqehet ëma dhe shoqëria e bletës për ta ruajtur gjendjen shëndetësore të saje. Bletaria moderne mjaltin e përzier me sheqer e quan - mjalti i pjellorisë, kurse atë të papërzier me sheqerna dhe ilaçe, e quan - mjalti i hojeve.

            Mjalti në kuzhinën moderne shqiptare

            Edhe unë jam ndër ata që e përdor mjaltin në kuzhinën moderne. Me mjaltë munde të bëhet edhe salca e sallatave të gjelbra, sipas dëshirës mund t'i qitet kosit, qumështit, çajit  por me kusht - çajit, qumështit, kafes mos t'u qitet mjalti nëse janë të nxehtë, nëse dëshirojmë ta ruajmë kualitetin e mjaltës.

            Mjaltin mund ta përdorim të kombinuar me pemë të ndryshme, zakonisht për ëmbëlsira. Po ashtu, mund të bëhen pije shumë të shëndosha të përziera me alkool dhe verëra të ndryshme.

            Ngjyrat e mjaltës

            Ngjyrat e mjaltës reagojnë sipas dritës. Nëse mjaltin në kavanoz e mbajmë në vend të errët, i e ruan ngjyrën ashtu si e ka, nëse kavanozin e lemë në vend me dritë, mjalti fillon të behet më i mbylltë, sepse nektari dhe poleni përmbajnë në vete pigmente dhe ngjyra të ndryshme.

            Mjalti i cili vilet nga lulja e bagremit e ka ngjyrën shumë të çeltë, ndërsa mjalti i cili është i bjeshkës dhe ai verës shumë të nxehtë, është më i mbylltë (errët).

            Si ruhet mjalti?

            Mirë është të ruhet në vende të errëta, të pastra, të flladshme - të mos jetë, as shumë ftoftë e as shumë nxehtë. Nuk është mirë që mjalti të qëndroj në frigorifer pasi ai bëhet shumë i trashe dhe kristalizohet shpejtë. Të ftohtit dhe të nxehtit e lartë e dobësojnë kualitetin e mjaltit.

            Kemi mjaltë të hollë (të lëngtë), të kremizuar dhe të kristalizuar!

            Mjalti i lëngtë është i freskët dhe mund të ruhet së paku 6 muaj pa u kristalizuar. Mjalti i cili kristalizohet para 6 muajve duket si më i butë, kokrrat e kristalizuara i ka më të imta, kurse mjalti që kristalizohet mas 6 muajve, ose më ngadalë,  kokrrat e kristalizuara i ka më të trasha.

            Çka  është mjalti i kristalizuar?

            Është sikurse mjalti i zakontë edhe pse duket si diçka e tjetërsuar në shije dhe në pamje, por vlerat ushqyese i ka të njëjta. Mjalti i kristalizuar mund të qëndroj ashtu i ruajtur disa mijëra vite. Në piramidat e Egjiptit të sotëm është gjetur mjalti i prodhuar para 4000 vjetësh. I vetmi prodhim që e ka aftësinë për të ruajtur shumë gjatë dhe të përdoret sërish,  është mjalti. Mjalti i kristalizuar mund të shkrihet në 45-55 gradë celsius. Unë them se nuk ja vlen të shkrihet, sepse shpenzohet shumë energji e panevojshme. Më së miri është të përdoret ashtu si është - i kristalizuar, kur dihet se mjalti i kristalizuar është shumë i qëndrueshëm. Kristalizimi nënkupton qëndrueshmëri shumë shekullore të mjaltës. Mjalti që ka mbi 28% glukozë, kristalizohet më shpejtë - brenda 6 muajve, ndërsa mjalti që ka më pak se 28 % glukozë,  kristalizohet brenda një viti.

            Mjalti i kremizuar

            Bletaret dinë ta kremizojnë mjaltin me qëllim që t'i plotësojnë dëshirat e konsumatoreve. Mjalti i kremizuar duket si eurokrem - i bardhe ose si gjalpë e shtazëve.  Pamjen dhe shijen e ka shumë të mirë, është shumë praktikë për të bërë ëmbëlsira, ku këto ëmbëlsira janë shumë më të shëndosha se ato që bëhen me sheqerna të ndryshëm. Është e lehtë për ta lyer bukën në mëngjes etj.

            Shumë konsumatore në perëndim e përdorin mjaltin e kremizuar. Bletari ketë lloj mjalti e përzien në një enë të caktuar deri sa ajo të behet e kremizuar.  Në këtë rast bletarit i kushton punë më shumë dhe detyrohet ta shet pak më shtrenjtë se mjaltin e zakontë (të freskët).

            Mjalti si dekor i kuzhinës

            Në tavolinën e kuzhinës, në tavolinën e dhomës së ndejës, mjalti gjithnjë e më shumë  përdoret si ushqim shërues e delikates. Ashtu si lihen pemët e dekoruara  në një shportë të bukur, po ashtu, edhe mjalti mund të vendoset në një enë të bukur. Mirë është që mjaltin ta përdorim sipas nevojës, por kurrsesi ta teprojmë, dhe me çdo kusht, sa herë ta përdorim, t'i pastrojmë dhëmbët.

            Sa  bletar i ka Kosova?

            Në Kosovë ka rreth  8000  bletarë me mbi 90000 shoqëri bletësh. Sasia mesatare e prodhimi të mjaltës sillet rreth 10 kg për shoqëri dhe kjo nënkupton se prodhohen rreth 900000 kg mjaltë. Sa ma shumë që të ketë bletarë profesional, sasia e prodhimit të mjaltit për një shoqëri të bletës në Kosovë do të shtohet. Mjalti në Kosovë, për kokë të banorit, sillet rreth 200 gr.  kurse në  Evropën perëndimore rreth  2 kg.

            Kosova i ka mbi 2200000 banor, dhe nëse konsumohet mjalti ashtu si duhet, do të ishte nevoja dhe kërkesa e prodhimit (bazuar në standardet evropiane) afro 4.5 milion kg, kurse nëse dëshirojmë të prodhoj edhe për eksport, duhet t'i prodhoj së paku 10 milion kg. Numri i bletarëve në Kosovë  mundet të dhjetëfishohet  dhe fitimi dhe buxheti i popullit mund të dhjetëfishohet. Kosova i ka rreth 1.1 milion hektar sipërfaqe tokësore, ku rreth 70%  e kësaj sipërfaqe është e shumë e volitshme për prodhimin e mjaltit. Kapaciteti i kësaj sipërfaqe për  prodhimin e mjaltit, është rezervë gjigante. Lirisht mund të thuhet se ka rezerva tejet të mëdha të nektarit  - mbi 40 milion kg mjaltë mund të vilen vetëm në trojet e Kosovës, e mos të flasim për kapacitetin në mbarë trojet shqiptare.

            Mjalti  ushqim tepër i shëndetshëm

            Fermentet-enzimat janë ato të cilat gjenden më së shumti në mjaltë dhe janë shumë të rëndësishme për tretjen e ushqimit, si për atë që është i sëmur, po ashtu, edhe për atë që është i shëndosh. Arsyet e fuqisë së mjaltit janë, se  përmban  në vete  shumë vitamina,  enzime  dhe materie tjera të rëndësishme për organizmin. Mjalti përmban më së shumti kaliumin nga të gjithë mineralet - 100 gr e mjaltit i ka afër 40 gr, me vlerën e PH-së.  Tjetër është se në mjaltë gjenden afër 25 lloje të sheqernave.

            Unë mbetem me shpresë se ka bletarë, qenë të ardhmen, do t'i japin të dhënat më të rejat mbi rendësin e mjaltit dhe bletarisë.

            Mbetem me shpresë se shumëkush do të përfitoj, sadopak, nga artikulli im i shkruar.

                                                                                        (1)     (2)