Njerėzit e shėndoshė kanė veprim tė shėndoshė
Njerėzit e shėndoshė nuk presin nga tė tjerėt
tua zgjidhin problemet, ashtu siē kanė pritur nga prindėrit e tyre nė
fėmijėri. Njerėzit e shėndoshė e posedojnė forcėn e vet nė tė cilėn
mbėshteten me vetėpohim, kanė besim nė vete dhe nuk presin qė tė tjerėt,
eprorėt e tyre, qeveria, tua zgjedhin problemet e tyre.
Njeriu i shėndoshė e nėnkupton njeriun nė
harmoni me vetveten, pa tendosje, me botėn shpirtėrore sa mė tė hapur, pa
paragjykime pėr botėn dhe njerėzit, thjesht qė e pranon secilin si vetveten
dhe e kultivon vetėdijen se tė gjithė ne nė planetin Tokė: jemi njė familje.
Prandaj, duke u bazuar nė kėtė vetėdije pozitive, ēdo person ka tė drejtė
dhe mban pėrgjegjėsi pėr mendjen e vet, trupin dhe rrethinėn. Njeriu i
kėtillė e di se tėrėsia e qenies ėshtė e pranishme nė ēdo pikė tė kohės dhe
hapėsirės, dhe pėr kėtė arsye tėrėsia ėshtė e pranishme nė mendjen e
ēdo personi.
Sa mė i shėndoshė tė jetė njeriu, aq mė tepėr ka
mundėsinė tė marrė mbi vete pėrgjegjėsinė personale pėr mirėqenien e vet,
thjesht tė vetėqeveriset. Sepse, siē thotė Or, vetėqeverisja ėshtė e drejtė
jona natyrore. Dhe nėse vetėqeverisja ėshtė pak e pranishme nė jetėn tonė,
kjo ndodh shkaku se njerėzit janė tė prirur mė tepėr tė presin qė tė tjerėt
(eprorėt, kryetarėt e partive, qeveritė etj.) tua zgjidhin problemet, kjo
ndodh, sipas Orit, sepse njerėzit janė tė lidhur me sindromin prindėror tė
dėnimit. Pėr arsye se prindėrit invalidojnė autoritetin e vėrtetė fėmijėror
dhe, mė vonė, kur ata rriten, mbeten tė mėsuar nė atė qė tė kenė udhėheqės
(tė cilėt nė esencė janė vetėm zėvendėsim pėr prindėrit), e tė cilėt do tė
udhėheqin jetėn e tyre. Nė nivele tė thella emocionale, njerėzit nuk besojnė
nė faktin se kanė tė drejtė ta udhėheqin veten e tyre.
Arsyet e thella mund tė jenė edhe nė natyrėn e
ndikimeve religjioze
Por, arsye edhe mė e thellė se kjo, gjithnjė
sipas Orit, ėshtė ndoshta edhe natyra e ndikimeve religjioze nė njeriun. Nė
harmoni me traditėn judaiste-kristiane, Zoti, burimi i vetė jetės ėshtė
transcendental, i madhėrishėm dhe larg pikėmbėrritjes sonė. Gjithnjė derisa
njerėzit tė besojnė se Zoti ėshtė diēka qė ėshtė jashtė vetė atyre, deri
atėherė edhe pushteti do tė jetė, po ashtu, jashtė tyre. Kur njerėzit
besojnė se Zoti transcendental mundet vullnetarisht tė vrasė njerėzit shkaku
i arsyeve tė veta, atėherė ky besim reflektohet nė shoqėri si kriminalitet,
vrasje dhe luftė, si shprehje e pashmangshme e hyjnores sė tillė kapricioze.
Ngjarjet negative sociale dhe politike, tė cilat
i shohim nė botėn tonė tė sotme janė forma tė protestės tė nxitura nga ana e
atyre, ndjenja e natyrshme e tė cilėve mbi pėrsosmėrinė ėshtė e invaliduar.
Zgjidhja e vetme pėr problemet e botės ėshtė ndėrtimi i pėrsosmėrisė
vetanake.
Pse nuk mund tė organizohet shoqėria e njerėzve
tė shėndoshė?
Arsyet, shkaku i tė cilave njerėzit nuk mund tė
krijojnė njė shoqėri tė shėndoshė ndodhet nė faktin se programi i tyre
luftarak i pengon qė racionalisht tė mendojnė. Lufta e tyre i mban nė
frikė konstante prej fqinjėve tė tyre. Mandej, shkaku se nga logjika e cila
buron nga traumat e tyre tė lindjes, e cila konsiston nė formulat jeta
ėshtė armiqėsore, njerėzit mė mundojnė dhe universi ėshtė vend i
tmerrshėm, lufta e tyre e sheh botėn si diēka me tė cilėn nuk mund tė
udhėheqėsh racionalist dhe i sigurt.
Ērol luajnė shkollat aktualisht nė krijimin e
njė vetėdijeje tė kėtillė?
Shkollat tona esencialisht paraqesin arsimimin
si proces tė luftės intelektuale. Leonard Or preferon qė tė kemi njė sistem
shkollor i cili do tė ishte i orientuar kah natyra, nė vend se kah librat.
Nėse vetėm kjo pikė kyēe ndryshohet, thotė ia, krejt spontanisht kishte pėr
tu hapur fusha e gjerė e potencialit njerėzor. Nėse mėsojmė qė interesimin
e studentėve tanė ta mbajmė pėrherė tė hapur dhe nėse nuk janė tė detyruar
qė pjesėn e mbetur tė jetės ta kalojnė duke u fshehur apo duke kompensuar
diē, vetėm sa pėr tiu pėlqyer mėsuesve, shumica e studentėve tanė do tė
mund tė zhvilloheshin nė gjeni. Ėshtė fakt i pamohueshėm, thotė Or, se
ekziston lidhje proporcionale nė mes tė asaj se sa njė person ėshtė i liruar
nga traumat dhe tė inteligjencės sė tij.
Prindėrit duhet ti respektojnė fėmijėt e tyre
dhe tė mėsojnė nga ta
Unė gjithnjė kam potencuar se prindėrit duhet
ti respektojnė fėmijėt e tyre dhe tė mėsojnė nga ta. Fėmijėt, nė njė
kuptim tė caktuar, duhet ti trajtojmė si mė superior sesa prindėrit e tyre,
shkaku se ata janė mė afėr ndjenjės sė tyre tė vėrtetė natyrore tė
inteligjencės. Prindėrit, nė vend qė fėmijėve tė tyre tu shkaktojnė lėndime
tė njėjta, ēfarė vetė i kanė marrė, duhet tu lejojnė qė tė jenė mjetet tė
ēlirimit tė tyre. Mėsuesit do tė duhej tė ishin profesionalė, tė cilėt iu
ndihmojnė fėmijėve tė mėsojnė njėri nga tjetri atė qė vėrtet ėshtė e
vlefshme, nė vend se ti maltretojnė me informacione, tė cilat janė tė
parėndėsishme pėr jetėn e tyre, pėr jetė tė suksesshme. Mėsuesit duhet ti
bėjmė tė lirė qė tė mund tė mėsojnė nga nxėnėsit e tyre.
Kur rinia jonė do tė jetė e liruar nga ndjenja e
luftės jetėsore, unė besoj nė marrėdhėnie mė tė shėndosha ndėrnjerėzore.
Marrėdhėniet nuk do tė jenė aq shumė tė ngarkuara nga xhelozia, mashtrimi,
smira reciproke. Marrėdhėniet do tė ishin mė tėrėsore, mė me pak frikė dhe
mė tė shėndosha.
Pėrse ėshtė vėshtirė pėr shumicėn e njerėzve ta
shijojnė kėnaqėsinė nė jetėn e tyre?
Jeta pa ndjenjėn e luftės sigurisht do ta kishte
kėnaqėsinė si bazė tė saj, nė vend tė vuajtjeve dhe marrėdhėnieve
armiqėsore, siē ėshtė tani rasti me shumicėn absolute tė njerėzve.
Njė pjesė e madhe jona ėshtė rritur me konceptin
religjioz se kėnaqėsia ėshtė mėkat. Shtresa e shtresa tė tėra tė kėsaj
vetėdijeje ndodhen tė shtresuara nė psikėn tonė, dhe janė tė programuara nė
variacione tė ndryshme nė kėtė temė, dhe pjesa mė e madhe e njerėzve ato
sentimente kurrė nuk i pastron. Gjithnjė kur pėrjetojnė kėnaqėsi, ata ndihen
fajtorė. Kėnaqėsia, prandaj, pėr ta bėhet diēka qė lidhet me dhembjen. Ky
koncept i tė pėrmbajturit nga kėnaqėsia dhe jeta lidhet ngushtė edhe me
paaftėsitė tona qė ta shijojmė vetėdijen e pėrparimit dhe gėzimin nė
profesionin tonė.
Shumica e njerėzve, siē thotė themeluesi i
riberthingut, kurrė nuk provon qė ta lidhin atė qė sjell kėnaqėsinė mė tė
madhe me punėn e tyre, shkaku se mendjen e tyre e destabilizojnė vazhdimisht
vėrejtjet prindėrore duhet dhe nuk duhet, vėrejtje tė cilat nė asnjė
mėnyrė nuk bazohen nė prirjet e tyre natyrore. Mandej, ėshtė fakt, thotė ai,
se shumica e njerėzve as nuk di mė se ēu sjell kėnaqėsinė mė tė madhe. Pėr
kėto turma tė preokupuara me fajėsinė, gjakimi pėr prirjen natyrore mund tė
sjell vetėm gjer tek dhembja, shkaku se nė njė nivel mė tė kthjellėt
kėnaqėsi do tė thotė disharmoni me burimin fillestar tė dashurisė dhe
vlerave.
Si ta shndėrrojmė punėn nė kėnaqėsi tė vėrtetė?
Njeriu i cili ėshtė i orientuar vetėm kah
fitimi, nuk ėshtė nė lidhje as me energjinė e vėrtetė e as me imagjinatėn e
vėrtetė. Pėr kėtė shkak, personi i tillė, gjithnjė derisa e posedon kėtė
kuptim tė kufizuar individual lidhur me atė se ē ėshtė nė jetė e mundur,
robėron tė tjerėt. Nė esencė, ai shpreh urdhrat e tė tjerėve nė vend tė
porosive tė veta tė vėrteta lidhur me lirinė kreative, tė cilėn jeta e
ofron. I pėrfshirė nė kėto rekomandime ėshtė edhe sistemi i besimit se
jeta dhe puna nė tė vėrtetė janė tė mbushura dhembje. Pas 25 deri
nė 50 vjet lufte tė pandalshme, jeta bėhet aq e rėndė sa gati bėhet e
padurueshme.
Ēelėsi pėr qasje krejtėsisht tjetėrfare ėshtė qė
secili tė zbulojė nė ēfarė ai mė sė tepėrmi kėnaqet kur punon, e pastaj tė
shikojė sesi mund tė fitohet prej saj. Tė fillohet me krijimin e listave tė
ēdo gjėje qė shkakton kėnaqėsi e pastaj tė orientoheni nė ato kėnaqėsi tė
cilat mund tė jenė shėrbime tė mira pėr tė tjerėt. Ideja ėshtė shndėrrimi i
kėnaqėsive nė punė.
Mėnyrė tjetėr e rėndėsishme pėr rritjen e kėnaqėsive nė
jetė ėshtė tė zhvillosh atė qė quhet vetėdije e tepricės, thotė Or. Kjo
ide nėnkupton qė ēdo person tė mbajė tepricėn diku nė vete. Meqė secili ka
mundėsinė e zgjedhjes, ai mund tė koncentrohet nė tepricėn e vet apo nė
mungesėn. Nėse njė person shkon rrethit duke llomotitur se shpenzimet e tij
janė mė tė mėdha nga fitimi i tij, teprica e tė hollave nė xhepin e tij e
dėshmon tė kundėrtėn.
Nėse ne, pra, koncentrohemi nė tepricat tona,
ajo do tė zgjerohet nė aspektet tona materiale nė harmoni me ligjin themelor
metafizik se krejt ajo ēfarė mendojmė realizohet. Disa afirmacione tė
cilat unė i rekomandoj pėr tu filluar ky proces janė: Ēdo euro qė po
harxhoj, po mė kthehet e shumėfishuar dhe lidhja ime me inteligjencėn e
pakufishme ėshtė e mjaftueshme pėr tė mė sjellė lumturi tė madhe personale.
Kėnaqėsia ėshtė themeli i suksesit
Kėnaqėsia e vetvetes ėshtė ēelėsi i tė gjitha
mbushullimeve. Nė tė vėrtetė, edhe njė afirmacion i dobishėm qė Or preferon
ėshtė: Njerėzit mė paguajnė shumė tė madhe tė hollash qė unė tė kėnaqem dhe
tė jetoj mė lehtė. Isai e thoshte tė njėjtėn gjė kur thoshte: Kėnaqeni sė
pari mbretėrinė qiellore dhe tė gjitha gjėrat tjera do ti keni tė dhėna.
Kjo do tė thotė se ajo qė na sjell kėnaqėsi, ėshtė motiv yni hyjnor, aspekt
yni natyror i cili nga Zoti na ėshtė dhėnė ta bėjmė. Por njerėzit shpesh nuk
e pasojnė intuitėn e tyre hyjnore pėr shkak tė sindromit prindėror tė
mospajtimit; mė me dėshirė sesa ta kėnaqin Zotin nė vete, ata pėrcaktohen
ti kėnaqin prindėrit e tyre, duke bėrė gjėra tė zgjedhura me rezultate
tė kobshme.
Krijimi i njė shoqėrie tė shėndoshė
Po qe se hedhim luftėn si mėnyrė tė jetės, kjo
do tė thotė se kemi gjetur ēelėsin pėr krijimin e njė shoqėrie tė shėndoshė,
ku do tė dominonin marrėdhėniet e mira nė familje e shoqėri, si dhe
marrėdhėniet harmonike me natyrėn.
Po qe se do tė shtrohej pyetja: Pse kjo nuk
ndodh? Pėrgjigjja do tė ishte e thjeshtė: Arsyeja ėshtė akumulimi i mendimit
negativ. Megjithatė, ka mijėra njerėz tė cilėt kanė mėsuar sesi tė ndihen
mirė dhe sesi atė ndjenjė ta mbajnė. Vetėm ta zhdukim frikėn nė vetvete se
diēka e keqe ėshtė nė ne, nė universin tonė dhe nė natyrėn fizike tė jetės,
dhe mendja jonė me mendimet e veta negative mė nuk do tė dominojė mbi ne dhe
trupi ynė do tė jetė psikikisht dhe fizikisht i liruar nga tundimi. Shpejt
do tė shohim se frikėsimet tona janė vetėm modele arkaike tė cilat i kemi
aplikuar qė ta mundojmė veten nė tė gjitha jetėt tona.
Ti pėrzėmė shpirtrat e kėqij dhe demonėt qė
kanė zėnė vend nė mendimet tona
Kur njėherė do ti pėrzėmė shpirtrat e kėqij dhe
demonėt tė cilėt i kemi ftuar vetė e i kemi vendosurėn mendimet tona,
njėherė kur kėta do tė zhduken bashkė me ndjenjėn tonė tė mėkatit fillestar,
e tėra qė na mbetet ėshtė gazi, e qeshura ngazėllyese, e cila do tė
shpėrthejė nė ne pa drojė e pa hezitim, spontanisht siē shpėrthen uji i
nėndheshėm apo gulfa e dritės dhe tė na relaksojė. Tashmė mund tė frymojmė
ashtu siē duhet me tėrė energjinė dhe jetėn tonė tė lidhur me pėrsosmėrinė
dhe Inteligjencėn e Pafundme.
Nga libri Libėr mbi shpirtin dhe mendjen -
ēelėsi i pėrndritjes
(1)
(2)
|