Sakras Art Gallery

Sekuenca filmike

RTK

TOP CHANNEL

RTV 21

ALSAT

TV KLAN

KLAN KOSOVA

BOTA.AL

ALBANIAPRESS

ALBINFO

EXPRESS

KOHA DITORE

ZËRI INFO

KOSOVA SOT

INSAJDERI

BOTA SOT

NACIONALE

GAZETA METRO

GAZETA SINJALI

ALBANIAN POST

KALLXO COM

LAPSI.AL

ZEMRASHQIPTARE

KOSOVA PRESS

TELEGRAFI

EUROPA E LIRË

ZËRI I AMERIKËS

PSIKOLOGJIA

TRIBUNA SHQIPTARE

SHËNDETI

DITURIA

PRESHEVA.COM

GJUHA SHQIPE

KOSOVARJA

RADIOPROJEKT

HALUCINACIONET - PËRSHKRIMI DHE THELBI I SIMPTOMËS, SHKAQET, LLOJET (DËGJIMORE, VIZUALE, NUHATËSE, SHIJUESE, ETJ.), TRAJTIMI

(2)

Është e rëndësishme të jesh në gjendje të dallosh se çfarë lloj halucinacionesh kanë njerëzit, jo vetëm sepse këto çrregullime perceptuese paraqesin në vetvete rrezik...

            LLOJET E HALUCINACIONEVE SIPAS MËNYRËS SË PERCEPTIMIT TË TYRE

Sipas mënyrave të perceptimit dallohen llojet e mëposhtme halucinacione nga lidhja e tyre me analizues të ndjeshëm:

Halucinacione vizuale

Me halucinacione të vërteta, një person sheh objekte që nuk dallohen nga mjedisi i zakonshëm dhe falsiteti i tyre zbulohet vetëm kur përpiqet të ndërveprojë me to (prek, kap). Me pseudohalucinacione, pacienti nuk sheh objekte, por kopjet e tyre jotrupore (jo një mace, por hijen e tij, jo një tramvaj, por siluetën e tij). Ato ndryshojnë nga iluzionet në atë që shfaqen nga e para dhe nuk janë një perceptim i shtrembëruar i një objekti tjetër.

Halucinacione dëgjimore

Halucinacionet dëgjimore përfshijnë tinguj dhe zëra të zakonshëm (në rastin e fundit ato quhen verbale - nga latinishtja verbalis "verbal"). Me halucinacione të vërteta, një personi i duket sikur thirret emri i tij, kërcitje, hapa në një apartament të zbrazët duken. Në pseudo-halucinacione, ai ka ndjenjën se tingujt ose zërat po transmetohen drejtpërdrejt në trurin e tij (sikur të jetë ndezur një radio në kokën e tij). Ato ndryshojnë nga iluzionet në atë që ndodhin së bashku me tinguj të tjerë, dhe jo në sfondin e tyre.

Halucinacionet dëgjimore shpesh shoqërohen me deluzione perceptuese karakteristike për shqisat e tjera.

Halucinacionet nuhatëse

Halucinacionet nuhatëse manifestohen në formën e një perceptimi pervers të aromave në mungesë të një dëmtimi organik të receptorëve të nuhatjes ose rrugëve të tyre. Për shembull, një personi i duket se diçka mban erë në banesën e tij, megjithëse njerëzit rreth tij nuk ndjejnë asgjë.

Halucinacionet e shijes ndodhin në mungesë të dëmtimit organik të sythave të shijes dhe shpesh shoqërojnë dëlirin e helmimit, kur njeriu mendon se duan ta helmojnë.

Halucinacione viscerale

Me halucinacione viscerale, pacientët ankohen se diçka është brenda tyre, ndërsa përshkruajnë qartë objektin brenda (formën, madhësinë e tij, ndonjëherë edhe çfarë lloj objekti përshkruhet). Për shembull, pacienti mund të thotë se ka një mace ose një shishe në të. Iluzione viscerale të perceptimit duhet të dallohen nga senestopatitë, në të cilat pacienti ankohet për ndjenja të paqarta, të dhimbshme që lindin brenda trupit, ndërsa ai nuk mund t'u japë atyre ndonjë karakteristikë specifike. Është e rëndësishme të theksohet se si me çrregullimet viscerale të perceptimit ashtu edhe me senestopatitë nuk zbulohen anomali organike në trupin e njeriut dhe për këtë arsye pacientët mëkatojnë për analfabetizmin e mjekëve që i ekzaminojnë ato.

Diferencimi i çrregullimeve të perceptimit sipas organeve shqisore, shpesh nuk jep vlera diagnostike, megjithëse, si rregull, halucinacionet vizuale shfaqen dhe zhduken shpejt me psikozat akute, ndërsa ato dëgjimore ndodhin në kushte afatgjata, kronike (siç është skizofrenia). Halucinacionet e shijes, prekjes, viscerale dhe nuhatjes janë shumë më pak të zakonshme.

Sipas kompleksitetit të imazheve dallohen: të thjeshta dhe lloje komplekse halucinacionesh. Për të thjeshtat është karakteristike shfaqja e mashtrimeve perceptuese me ndihmën e një analizuesi. Një shembull: janë imazhet verbale të izoluara që sjellin shqetësim të konsiderueshëm për pacientët. Në çrregullimet komplekse, imazhet shoqërohen me grupe të ndryshme analizues.

Është e rëndësishme të jesh në gjendje të dallosh se çfarë lloj halucinacionesh kanë njerëzit, jo vetëm sepse këto çrregullime perceptuese paraqesin në vetvete rrezik për jetën, por sepse në disa raste ato çojnë në pasoja të rrezikshme për një person dhe për të tjerët. Sipas mekanizmit të shfaqjes, dallohen shkeljet e mëposhtme:

-imperativ

Komanda e çrregullimeve imperative, tregon si të silleni. Pacientët dëgjojnë urdhra, duke iu bindur atyre, veprime të cilat i sjellin ata ne situata të rrezikshme. Si rregull, çrregullimet imperative kombinohen me sjellje agresive. Ata vënë në rrezik si pacientët ashtu edhe mjedisin e tyre, ndryshe nga llojet e tjera të halucinacioneve.

-të lidhura

Çrregullimet e shoqëruara përfaqësohen nga alternimi i imazheve, kur ato zëvendësojnë njëra-tjetrën në mënyrë të njëpasnjëshme (për shembull, halucinacionet verbale çojnë në shfaqjen e halucinacioneve vizuale të shoqëruara me to).

-refleks

Për zhvillimin e shqetësimeve refleksore të perceptimit, ndikimi i një stimuli real në një analizues të caktuar është i nevojshëm, por imazhet e ndjeshme marrin një karakter tjetër që nuk është karakteristik për të. Ajo që i dallon nga iluzionet është perceptimi i njëkohshëm i stimulit dhe i halucinacioneve.

-ekstrakampale

Çrregullimet perceptuese ekstrakampale janë një nga variantet e halucinacioneve vizuale, kur imazhet perceptohen nga pacienti pa rënë në fushën e perceptimit të tij (pacienti sheh një objekt që nuk mund ta shohë, domethënë anash ose pas tij).

           DELUZIONET DHE HALUCINACIONET

Deluzionet dhe halucinacionet janë manifestime karakteristike të sindromës paranojake që shfaqet me skizofreninë ose psikozën e etiologjive të ndryshme.

Me zhvillimin e psikozës, ka një shkelje aktiviteti mendor kur reagimet mendore nuk korrespondojnë me mjedisin, gjë që çon në çrregullime të sjelljes dhe një vlerësim joadekuat të mjedisit. Simptomat e psikozës ndahen në "pozitive" (shtohet një lloj çrregullimi mendor, për shembull, pacienti fillon të shohë halucinacione) dhe "negative" (vërehen ndryshime në sjellje, si apatia, varfëria e të folurit, përjashtimi social).

Ndonjëherë deluzionet dhe halucinacionet mund të ndodhin si një efekt anësor i medikamenteve. Në raste të tilla, duhet të konsultoheni me mjekun tuaj dhe ose të ndryshoni regjimin e trajtimit ose të ndryshoni dozën e barit.

Patologji organike

Shpesh imazhet halucinative lindin si rezultat i një dëmtimi organik të pjesëve të trurit përgjegjës për përpunimin e informacionit të perceptuar. Si rezultat i stimulimit të pjesëve më të larta (kortikale) të analizuesit, pacientët mund të shohin halucinacione në formën e ndezjeve ose objekteve të thjeshta, të dëgjojnë tinguj (muzikë, zëra), të nuhasin erë, shije të ëmbël, të kripur, të hidhur në gojë. Është e rëndësishme të theksohet se nuk ka patologji të receptorëve periferikë (sy, veshë, hundë, gjuhë).

Shkaqet e zakonshme halucinacione në lezione organike:

-Ndryshimet aterosklerotike në arteriet kryesore duke çuar në hipoksi të departamenteve të furnizimit me gjak;

-hipotensioni ortostatik duke çuar në një ndërprerje afatshkurtër të furnizimit me gjak në tru;

-goditje hemorragjike (zakonisht i shoqëruar me shenja të rritjes së presionit intrakranial);

-sëmundjet onkologjike (tumoret dhe metastazat e tyre);

-demenca;

Halucinacionet e lidhura me gjumin mund të vërehen në gjendjen e përgjumur si dhe narkolepsia. Narkolepsia është një sëmundje në të cilën ka flukse të përgjumjes dhe rënies së pakontrolluar në gjumë, periudhave të uljes së tonit, muskujve skeletorë etj., por duke ruajtur vetëdijen. Kjo sëmundje karakterizohet gjithashtu edhe nga shqetësimet në gjumin e natës dhe shfaqja e llojeve të tilla të halucinacioneve si hipnagogjike dhe hipnopompike.

-Halucinacione hipnagogjike

Halucinacionet hipnagogjike ndodhin në momentin e fillimit të gjumit. Është e vështirë për një person të bjerë në gjumë, pasi imazhet e ndritshme shkëlqejnë para syve të tij, duke e shpërqendruar atë. Halucinacionet hipnagogjike mund të ndodhin edhe te njerëzit e shëndetshëm me punë të rëndë  etë tepërt.

-Halucinacionet hipnopompike

Halucinacionet hipnopompike ndodhin në momentin e zgjimit nga gjumi, pas së cilit pacientët kanë imazhe që i pengojnë ata të vlerësojnë në mënyrë adekuate mjedisin.

Halucinacionet hipnopompike dhe hipnagogjike, që ndodhin në sfondin e një sëmundjeje të rëndë ose abuzimi me alkoolin, tregojnë zhvillimin e deliriumit.

Sëmundja dhe halucinacionet

Sëmundja dhe halucinacionet mund të shfaqen njëkohësisht në trupin e njeriut si një tipar karakteristik i kësaj nozologjie, ose si një ndërlikim jospecifik. Prandaj, është e nevojshme të dallohet kur sëmundja dhe halucinacionet shoqërohen fillimisht, dhe kur lindin çrregullime të perceptimit si rezultat i një gjendjeje të përgjithshme të rëndë. Në rastin e dytë, trajtimi i halucinacioneve duhet të fillojë me eliminimin e sëmundjes themelore. Ato shfaqen me nozologjitë e mëposhtme:

-Delirium;

-migrenë;

-sëmundja e Huntingtonit;

-Skizofrenia;

-epilepsi;

-Sëmundja e Parkinsonit (me kurs i gjatë);

-Sëmundja e Alzheimerit (në raste të rënda);

Shkaqe të tjera të halucinacioneve

-konsumimi i më shumë se 750 mg kafeinë, në një periudhë të shkurtër kohore, mund të shkaktojë delirium, tringëllimë në veshët dhe halucinacione vizuale;

-abuzimi me alkoolin;

-droga që shkaktojnë halucinacione (marihuana, LSD, etj.);

-ethe, veçanërisht tek fëmijët dhe të moshuarit;

-patologji serioze që ndikojnë indirekt në funksionimin e trurit ( dështimi i mëlçisë, dështimi i veshkave, HIV në fazën përfundimtare);

-helmimi me kërpudha;

-lëndimi traumatik i trurit;

-goditje në tru;

-dehidratim;

Në taktikat e trajtimit, në shumicën e rasteve, nuk ka rëndësi se cilat halucinacione shqetësojnë pacientin, pasi ato janë vetëm simptoma të sëmundjeve të ndryshme, megjithatë, ato mund të përdoren për të gjykuar ashpërsinë e proceseve të vazhdueshme në trupin e njeriut. Është e rëndësishme që trajtimi i sëmundjeve që shkaktojnë çrregullime mendore, të mos bëhet nga njerëz që nuk kanë edukimi mjekësor, sepse kjo mund ta përkeqësojë situatën.

Trajtimi i halucinacioneve tek fëmijët

Meqenëse halucinacionet tek një fëmijë ndodhin më shpesh për shkak të çrregullimeve bipolare (të manifestuara në formën e manisë ose hipomanisë), epilepsisë dhe skizofrenisë, trajtimi i sëmundjes, zakonisht e lehtëson këtë simptomë.

Trajtimi i çrregullimit bipolar tek fëmijët dhe të rinjtë, përfshin ndërhyrje farmakologjike dhe psikologjike. Medikamentet zgjidhen dhe përshkruhen ekskluzivisht nga një mjek, pasi fëmijët janë më të ndjeshëm ndaj veprimit dhe efekteve anësore të tyre, gjë që kërkon një qasje shumë individuale.

Në trajtimin e psikozës dhe skizofrenisë tek fëmijët, është zakon të përdoren antipsikotikë.

Mos e nënvlerësoni ndikimin e psikoterapisë individuale, e cila duhet të kryhet së bashku me trajtim medikamentoz te fëmijët ose të rinjtë me çrregullim bipolar, psikozë ose skizofreni.

Trajtimi i halucinacioneve tek të rriturit

Trajtimi i halucinacioneve të shkaktuara nga shkaktarët si droga, hipnoza, dehja, zakonisht konsiston në eliminimin e efekteve të tyre. Përjashtim është sindromi i tërheqjes (një grup simptomash që shfaqen kur ndaloni marrjen e substancave psikoaktive), që kërkon trajtim në spitale të specializuara.

Nëse shkaqet e halucinacioneve janë çrregullime psikotike, që janë manifestim i skizofrenisë, çrregullimit bipolar apo edhe çrregullimeve neurotike (epilepsi me aurë në formën e halucinacioneve pamore ose nuhatëse), atëherë është i nevojshëm trajtimi i sëmundjes themelore me arritjen e remisionit, përmes së cilës, halucinacionet pushojnë së shqetësuari pacientin.

Nëse halucinacionet ndodhin tek njerëzit si rezultat i lodhjes së rëndë (zakonisht halucinacione hipnagogjike), rekomandohet pushim.

Trajtimi i psikozës pas lindjes duhet të fillojë që në manifestimet e para dhe të bëhet nën mbikëqyrjen e një mjeku.

Në trajtimin e çrregullimeve psikotike të shoqëruara me halucinacione tek të moshuarit, përdoren antipsikotikë atipikë, të cilët kanë një sasi më të vogël efektesh anësore krahasuar me ato tipike.

Në trajtimin e delirit senile, gjëja kryesore është eliminimi i shkakut (lufta kundër infeksionit, lezioneve organike). Nëse delirium shkaktohet nga çmenduria, bëhet vetëm lehtësim gjatë periudhës akute dhe kujdesi mbështetës, pasi aktualisht nuk ka alternativa të tjera.

Barnat kryesore që përdoren për trajtimin e skizofrenisë aktualisht janë neuroleptikët. Vlen të theksohet se, gamë e gjerë barnash, mund të ndikojnë pothuajse në çdo manifestim të kësaj sëmundjeje. Megjithatë, përdorim afatgjatë i këtyre barnave, mund të çojnë në zhvillimin e efekteve anësore të padëshiruara, të cilat aktualisht po tejkalohen me marrjen e barnave të reja, duke i dhënë përparësi monoterapisë (d.m.th., duke përdorur listën më të vogël të mundshme të barnave).

Shumë shpesh, pas ndërprerjes së periudhës akute të sëmundjes, pacienti përjeton eufori, si rezultat i së cilës ai ndalon marrjen e barnave, ose zvogëlon në mënyrë të pavarur dozën e barnave. Kjo situatë duhet të merret parasysh, pasi edhe një ndërprerje afatshkurtër e barnave rrit shumë rrezikun e rikthimit. Është gjithashtu e rëndësishme të kufizohen aktivitetet e pacientëve me skizofreni, pasi stresi mund të çojë në një përkeqësim të sëmundjes.

Në rast të shfaqjeve të padëshiruara nga ana sistemi nervor, duhet përshkruar barna antikolinergjike, antiparkinsoniane. Për të reduktuar të tjerë simptoma, të padëshiruar, përshkruhen antidepresantë, qetësues, psikostimulantë, por në asnjë rast nuk duhet të harrojmë se stimuluesit mund të çojnë në përkeqësime të skizofrenisë, kështu që, përshkrimi i tyre mund të justifikohet vetëm në kombinim me të fuqishëm me antipsikotikët.

Halucinacionet te sëmundja e Alzheimerit trajtohen me antipsikotikë atipikë, për shkak të efekteve të tyre anësore më të lehta. Vlen të filloni trajtimin me një dozë të vogël, duke e rritur ngadalë, gjë që rrit sigurinë për pacientin.

Trajtimi i halucinacioneve te sëmundja e Parkinsonit kërkon një qasje të shumanshme dhe duhet të kryhet nën mbikëqyrjen e një mjeku pasi gjasat, që sëmundja themelore të përkeqësohet me ndërhyrjen e personave të paaftë, rritet ndjeshëm. Studime të shumta janë kryer për një kohë të gjatë, por deri më tani çështja e trajtimit të halucinacioneve tek pacientët me sëmundjen e Parkinsonit nuk është mbyllur.

Vazhdon...

(1)      (2)     (3)