kodeshqiptare1

Sakras Art Gallery

Sekuenca filmike

Vegëza

RTK

TOP CHANNEL

RTV 21

ALSAT

TV KLAN

KLAN KOSOVA

BOTA.AL

ALBANIAPRESS

ALBINFO

EXPRESS

KOHA DITORE

ZËRI INFO

KOSOVA SOT

INSAJDERI

BOTA SOT

GAZETA METRO

GAZETA SINJALI

ALBANIAN POST

KALLXO COM

LAPSI.AL

ZEMRASHQIPTARE

KOSOVA PRESS

TELEGRAFI

EUROPA E LIRË

ZËRI I AMERIKËS

PSIKOLOGJIA

TRIBUNA SHQIPTARE

SHËNDETI

DITURIA

PRESHEVA.COM

GJUHA SHQIPE

KOSOVARJA

RADIOPROJEKT

Shkencë - Kode shqiptare (1)

Shkruan: Ahmet QERIQI

www.radiokosovaelire.com

KODE SHQIPTARE (1)

Ditët e javës janë emërtuar sipas emrave të trupave qiellorë ose planetëve. Të gjitha këto emërtime janë me prejardhje nga gjuha latine. Dita e parë, e Diel, është emërtuar për nder të Diellit, i cili adhurohej nga romakët paganë si hyu i pamposhtur. Dielli, gjithashtu, adhurohej edhe prej grekëve, egjiptasve persianëve, sumerëve paganë, me emrat: Helios, Ra, Apollo, Ogmios, Mithra. Dita e dytë, e Hënë, emërtohet sipas Hënës, hyjneshë e adhuruar edhe me emrat: Selene, Luna, Mani.

III Ditët e Ja(h)vës

Shtatë ditët e javës të gjuhës shqipe paraqesin një fushë jo sa duhet të gjurmuar nga aspekti gjuhësor por edhe fetar, historik e dokesor.

Ditët e Javës, lidhen ne gjenezën dhe krijimin e tokës e të gjithësisë nga Hyji, “Allahu”, “JAHVE”.

Gjashtë ditët, duke filluar nga dita e diel, janë ditët e krijimit, ndërsa dita e shtatë është dita e pushimit, dita kur HYJI kishte krijuar tokën, yjtë, gjithësinë përgjithësisht, ndërsa ditën e shtatë, kishte pushuar. Dita e shtatë te hebrenjtë është ditë e pushimit rigoroz. Dita e diel, u bë ditë pushimi nga krishterimi, duke i ikur me qëllim ditës së pushimit të traditës hebraike.

Gjuha shqipe ka ruajtur emërtimin më autentik të mundshëm për ditët e Javës. Në shumë gjuhë të botës, kuptimi i ditëve të javës është reduktuar në kuptimin matematikor, numëror si” “shtatëshi” apo “shtatëshja” madje edhe në hebraishten, e cila identifikohet me “besëlidhjen e Vjetër”.

Hebraisht, Java, quhet Sheva, në kuptimin shtatëshi.

Italisht, “Settimana”, frëngjisht “Semaine”, sllavisht “Sedmica”, të gjitha këto në kuptimin, shtatë ditë, shtata apo shtatëshja.

Vetëm gjuha shqipe, me sa dimë ne, ka ruajtur kodin e vjetër të kalendarit javor në trajtën krejtësisht autentike si “Ditët e Ja(h)vës” apo shkurtimisht “Java”.

Ky kod nuk mund të lidhet vetëm me “Dies jovis” të latinishtes, meqë emri Jov, më vonë Jovan, emër i gjinisë mashkullore, sipas fonetikës së gjuhës shqipe nuk mund të shqiptohet Java, që është emër i gjinisë femërore, ndërsa të gjitha ditët e javës në gjuhën shqipe i përkasin gjinisë femërore. JAVA, është shkurtesa e koduar për mëvetësinë absolute të krijuesit.

Tetragrami hebraisht JHVH, sipas mendimit tim mund të zbërthehet vetëm me gjuhën shqipe dhe me asnjë gjuhë tjetër të botës. Sepse kodi përmban esencën e besimit në një hyj, në kuptimin: Je Hy i Vetmi Hy.

Formula e besimit hebraik përmblidhet në këto fjalë:

Ishmea Jishrail adonaj (JHVH) ellohenu adonaj (JHVH) ehod.

Në kuptimin shqip do të thotë:

“Dëgjo (popull) i Izraelit, Zotynë ( JHVH) është Një”. (Enciklopedia e religjioneve të gjalla”, Beograd, 1992, f. 705.).

Edhe në gjuhën arabe, formula e besimit islam përmblidhet me fjalinë e ngjashme për nga kuptimi, “Esh-shhedu en la ilahe il-lallah, Muhamedun resulu-llah” që do të thotë, “Dëshmoj se nuk ka tjetër (hy) veç Allahut... dhe Muhamedi është i dërguari i tij”.

Kodi JHVH nuk mund të jetë i rastësishëm, sepse përmban në vetvete formulën e besimit monoteist, krejtësisht identike si në besimin hebre ashtu edhe në atë islam. Tetragrami (JHVH) lidhet pikërisht me ditët e krijimit, sipas “gjenezës”. Ditët e Javës, janë ditët e Hyjit, JHVH, i shqiptuar hebraisht si Jehova, meqë në gjuhë hebraike dhe në atë arabe, zakonisht nuk shkruhen tri zanoret: a,i,u.

Kodi i zbërthyer në shqip:

J - Je

H- Hy

V- Vetmi

H- Hy.

Në cilën gjuhë të botës do të gjendet një shpjegim i tillë fenomenal gjuhësor, përderisa një shpjegim i tillë i përkryer nuk gjendet në vetë gjuhën hebraike? Rastësinë me këtë rast e përjashton vetë fenomeni i Ditëve të Javës, gjashtë ditëve të krijimit të botës sipas Biblës dhe Kur’anit.

Në traditën e hershme hebraike ka qenë e ndaluar të përmendet emri i plotë i Krijuesit. Katër shkronjat e koduara hebraike: Jod-Hi-Vav-Het, kanë qenë dhe kanë mbetur një kod specifik i besimin në një Krijues, në një Hy të Vetmin Hy, si krijues i përgjithshëm dhe i vetëm, i tokës i gjallesave dhe i gjithësisë.

Studiuesi i religjioneve, Mexhid Yvjesi në një shkrim të tij në formë reagimi rreth studimit “Ditët e javës në gjuhën shqipe”, shkruar nga akademik Besim Bokshi, shkruan se Ditët e javës, së pari u përvetësua në Romë në shekullin e katërt, prej nga më vonë u përhapën në Evropë.

Me urdhër të perandorit romak, Konstantini i Madh, në vitin 321, u vendos që dita e parë e javës të caktohet dita e diel.

Dita e diel u caktua si ditë e parë e javës për nder të Diellit, sepse prej kohësh, prej romakëve paganë, adhurohej kulti i Diellit, me emrin: Sol Invictus (Dielli i pathyeshëm, i pamposhtur).
Por, nuk duhet harruar se ditët e javës qenë përvetësuar nga romakët prej egjiptianëve. Prej tyre i përvetësuan popujt tjerë për rreth Detit Mesdhe.

Egjiptasit i kanë përvetësuar ditët e javës prej persianëve, të cilët i kanë përvetësuar prej babilonasëve, të cilët i përvetësuan prej sumerëve.

Java prej shtatë ditësh është përcaktuar sipas katër fazave të Hënës, që e plotësojnë muajin. Hëna e Re është faza e parë, gjysma e parë është faza e dytë, Hëna e Plotë dhe gjysma e fundit.

Dita e tretë, e Martë, sipas Marsit, i cili te romakët paganë adhurohej si hyjni i luftës me emrin Martius.

Dita e katërt, e Mërkurë, sipas Merkurit, i cili ishte hy pagan te romakët, kurse te grekët adhurohej me emrin Hermes.

Dita e pestë, e Enjte, adhurohej si hyjneshë e fuqisë.

Dita e gjashtë, e Premte, sipas Afërditës (Venerës,) dita kushtuar Venerës, hyjneshë e dashurisë. Të gjitha planetët rrotullohen rreth Diellit në drejtim të kundërt me akrepat e orës, përveç Venerës, hyjnesha e dashurisë, që sillet në drejtim të akrepave të orës.
Dita e shtatë, e Shtunë, sipas Saturnit, i cili adhurohej prej romakëve paganë si hyu i bujqësisë.

Prej shtatë ditëve të javës, në gjuhën shqipe pesë ditë janë përkthime nga latinishtja, e cila i ka përvetësuar nga greqishtja, kurse vetëm dy emërtime, e enjte dhe e premte, janë në gjuhën shqipe.” ( Mexhid Yvjesi: Ditët e Javës në gjuhën shqipe.)

Një mendim të tillë për ditët e Javës ka shprehur edhe albanologu më i njohur shqiptar, Eqrem Çabej.

Me këtë rast do të bëjmë përpjekje për të zbërthyer kuptimin primat të këtyre ditëve, duke u mbështetur në përmbajtjet, të cilat na ofron në formë shpjegimesh “Besëlidhja e Vjetër- Libri i Gjenezës.

Dita e diel, ose dita e Diellit, dita e parë e krijimit

Sipas librit të “Gjenezës” Hyji tha: “Le të bëhet dritë dhe u bë dritë”. Dhe Perëndia ditën filloi ta quante ditë, ndërsa errësirën e quajti natë.” ( Jeta, si erdhi ajo këtu, botimi shqip i vitit 1995, f. 27.) interpretuar nga “Besëlidhja e Vjetër, Zanafilla.).

Në shumë gjuhë të botës, dita e diel, quhet dita e parë.

Arab. “javmul ehad”, dita e parë,

Hebraisht, “jom ehod”, dita e parë,

Sllavisht, “nedelja”, vjen nga “njet delat”, ( jo punë) dita e pushimit, është ngatërruar me kalendarin e krishterë. Në gjuhët sllave Ditët e Jahvës kanë kuptim pagan, tokësor.

Nedela, dita e papunë,

Po-nedelnik, pas ditës së papunë,

Utorak ose vtornik, e dyta ditë pasuese,

Sreda, dita e mesme,

Cetvertak, dita e katërt,

Petak, dita e pestë,

subota, dita e gjashtë.

Emrat e ditëve të javës në gjuhës sllave nuk kanë kuptim të mirëfilltët përveç një ngjashmërie mbase edhe të rastit me fjalën hebraike Shabat- subota. Në radhitjen e ditëve, në gjuhët sllave, vërehen gabimet e interpretimit të ditëve. Dita e parë është dita e hënë, ditë kjo, e cila vjen pas ditës së pushimit, ndërsa sipas kësaj radhitjeje, dita e mesme është Sreda, në kuptimin mesi. Por dita vijuese e pesta me radhë sipas kodit biblik është e katërta, cetvertak, pastaj petak, e pesta. Emërtimet e ditëve të javës në gjuhët sllave janë emërtime popullore, pagane dhe nuk kanë të bëjnë fare me besimin monoteist apo me krishterim, sepse sllavët ishin të fundit në Evropë dhe Azi që e pranuan këtë fe. Disa fise sllave në Sibir, deri në ditët tona kanë mbetur paganë.

Në gjuhën angleze, ditës së diel i thuhet “Sunday”, në kuptimin “Dita e Diellit”, po ashtu sikur në gjuhën shqipe.

Në gjuhën italiane, “domenica”, po kështu ditë pushimi.

Në gjuhën frënge, “dimanche”.

Në gjuhën magjare, vasarnap, dita e tregut, që lidhet po kështu me ditën e pushimit etj.

Në gjuhën turke, dita e diel shënohet “Pazar” ditë e tregut.

Kuptimi autentik sipas kuptimit të Biblës mendojmë se është restauruar në gjuhën shqipe në gjuhën angleze dhe në disa gjuhë indo-evropiane.

Në gjuhën shqipe fjala Diell nënkupton ditën dhe dritën.

Dita e hënë ( Dita e dytë e vazhdimit të krijimit të botës dhe gjithësisë)

Dita e hënë, është dita e dytë e Javës, sipas kalendarit të vjetër. Në librin e Gjenezës shkruan tekstualisht: “ Le të bëhet një shtrirje midis ujërave e le të ndodh një ndarje midis ujërave. Pastaj hyji vazhdoi një ndarje midis ujërave, poshtë dhe lartë. Këtë ndarje Hyji e quajti “Qiell”. Edhe kuptimi i krijimit të botës dhe gjithësisë mbase lidhet deri diku me satelitin e tokës, të quajtur, Hënë. Hëna, është një satelit që sillet rreth tokës dhe që ka shumë ndikim ekuilibrues në planetin tonë.

Dita e dytë në gjuhën angleze quhet Munday, po kështu në kuptimin dita e hënës, apo dita e hënë.

Në gjuhën italiane Lunedi, që do të thotë, Hëna, po kështu edhe në gjuhët romane. Në shumë gjuhë të tjera, e hëna quhet: dita e dytë. Në gjuhët sllave, “po nedelnik” që tekstualisht do të thotë, dita pas ditës së pushimit.

Vazhdon...

(2) (3) (4)