Njė ekspert pėr punė
hidraulike duhet tė respektohet si njė fizikan i madh. Nė fakt, para se tė
vdiste, Albert Ainshtajn kishte thėnė: Nė qoftė se ka njė tjetėr jetė unė
kisha pas dėshirė tė lindė si hidraulik, e jo si fizikan pėrsėri. Ēka ėshtė
mjaft, mjaft ėshtė. Nėse Albert Ainshtajn dėshiron tė jetė i lindur si
hidraulik, kjo ėshtė e mrekullueshme; vetė ideja ėshtė e mrekullueshme.
Eksperti i hidraulikės duhet tė respektohet dhe tė ketė dinjitet si njė
profesor. Kėto janė profesione. Ju nuk duhet ta vlerėsoni dikė me profesion;
individi ėshtė i paēmueshėm. Hierarkia do tė largohet nga shoqėria nė qoftė
se nuk ka profesione mė tė mėdha mė tė larta se profesionet tjera; atėherė
krahasimi do tė fillojė tė zhduket.
Nė shkolla krahasimi
duhet tė fillojė tė zhduket. Nuk ėshtė e domosdoshme qė ēdo fėmijė ta lexojė
gjeografinė apo historinė pėrveē nėse ai e do atė. Zgjidhja e lėndėve duhet
tė bėhet me dėshirėn e tij. Ēdo shkollė, ēdo universitet, ēdo fakultet duhet
tia kushtojė sė paku dy muaj nė fillim tė vitit studentėve qė tė njoftohen
me tė gjitha lėndėt e tjera, pėr ti dėgjuar mėsuesit e lėndėve tė ndryshme,
dhe pėr tė gjetur pėr veten e tyre se cila ėshtė dashuria e tyre, ajo qė e
joshė zemrėn dhe inteligjencėn e tyre.
Tash pėr tash situata
ėshtė e tillė qė njė person i cili ka mund tė bėhet kasap i mirė ėshtė bėrė
kirurg. Shoqėria duhet tė ndėrtohet prej individėve tė veēantė, duke e
nxjerr jashtė talentin e tyre sa mė shumė qė ėshtė e mundur. Arsimi duhet
ti ndihmojė atė, prindėrit duhet ti ndihmojė atė, tė gjithė pėrreth duhet
tė ndihmojė qė ēdo fėmijė tė sjellė talentin e tij. Por tani qė nuk ėshtė
situata, tė gjithė janė qenie tė urdhėruara.
Prindėrit e mi
dėshironin tė bėhem inxhinier apo mjek. Unė thjesht refuzova. Iu thashė: Do
tė shkoj ta studioj filozofinė sepse kam pėr ti luftuar filozofėt tėrė
jetėn time.
Ata thanė: Ēfarė
pakuptimsie. Nėse donė ti luftosh filozofėt pse duhet ti shpenzosh gjashtė
vjet duke studiuar filozofinė?
Unė iu thashė: Pa
studiuar filozofinė nuk mund tė gjykoj drejt. Unė kam pėr ta studiuar
filozofinė. Mua mė pėlqen mėnyra filozofike e argumentimit, dhe unė dua tė
shkoj sa me thellė me argumentet e tė gjitha filozofive qė kanė prodhuar.
Por unė po vazhdoj tė luftoj kundėr kėsaj, sepse nga pėrvoja ime e di se
asnjė filozofi e vetme nuk ka krijuar njerėz tė ndritur. Ato kanė luajtur
vetėm me fjalė, gjimnastikė e logjikės, ata kurrė nuk arritėn pėrtej mendjes
sė tyre, por ata mbetėn mendje.
Prindėrit e mi mė
kėrcėnuan: Nėse zgjedh filozofinė atėherė mos harro se ne nuk do tė
pėrkrahim financiarisht.
Unė iu thashė: Kėtė
skeni pasur nevojė tė ma thoni. Unė nuk do ta pranoj atė nė asnjė mėnyrė,
sepse kur unė zgjodha drejtimin tim unė do ta gjej edhe rrugėn time. Unė e
pėlqeva drejtimin qė ma ofruat ju; natyrisht ju jeni jashtė diskutimit. Pse
unė duhet ta kėrkoj mbėshtetjen tuaj financiare? Edhe nėse ju e ofroni atė,
unė do ta refuzoj.
Ata mbetėn tė habitur.
Ata nuk mund tė besonin se si unė do tė mund ta menaxhoj por ia kam dalur.
Gjatė natės e redaktoja njė gazetė, dhe nė mėngjes shkoja nė kolegj. Dhe nė
mes, sa herė qė mund tė gjeja kohė, unė flija.
Mė nė fund ata filluan
ta ndjejnė fajin. Babai mė kishte shkruar: Na fal dhe pranoj kėto.
Unė shkova dhe i
ktheva parat e tyre tė dhuruara, dhe njė ditė ai erdhi vetė dhe mė tha: Ti
a smundesh me harrue, a smundesh me falė?
Unė i thashė: Unė
mund tė fal, por nuk mund tė harroj, sepse ju mė keni detyruar nė diēka
vetėm pėr shkak tė financave, vetėm pėr shkak tė parave paraja ishte mė e
rėndėsishme pėr ta. Ju menduat pėr para mė shumė se qė menduat pėr mua, dhe
ju mė kėrcėnuat. Unė nuk kam kėrkuar para. Ju mund ti mbani parat tuaja.
Unė jam duke ia dal shumė mirė.
Nė fakt, gjėrat
tuboheshin aq bukur, sepse puna nė gazet ishte e parėndėsishme. Ju duhet
vetėm ti shpikni gjėrat qė nuk kanė ndodh, gjėrat qė askush nuk i ka thėnė.
Kryeredaktori im mė thirri dhe mė tha: prej se keni ardhur ju qarkullimi
ėshtė rritur. Por disa letra kanė filluar tė vijnė ku thonė: Ku janė kėto
gjėra qė po ndodhin? Kush po i thotė kėto gjėra?
Unė i thashė: Mos
keni merak. Ju merakosuni vetėm pėr qarkullimin tuaj. Unė nuk kam kohė tė
dal jashtė pėr tė shikuar dhe raportuar; unė thjesht rri kėtu dhe e
pėrfundoj tėrė punėn time. Unė nuk dua ta humbė gjithė natėn. Pėr dy, tri
orė i shpiki gjėrat dhe i qesė nė letėr. Qarkullimi juaj ėshtė nė rritje. Ju
duhet ta shikoni qarkullimin tuaj, dhe ēdo letėr qė vjen, ju thjesht ma
pėrcillni. Unė do ti pėrgjigjem atyre.
Kam punuar edhe nė
gazetari. Ai ka punuar edhe nė kolegj gjithashtu, sepse unė isha i
pėrjashtuar nga kolegji. Profesori ishte i gatshėm tė jep dorėheqje. Ai tha:
Ose ai mund tė jetė nė kolegj ose unė mund tė jem nė kolegj.
Unė i thashė atij:
Para se ta bėni kėtė, vetėm le ta takojmė drejtorin.
Drejtori mė tha: Ai
ėshtė profesori ynė mė i vjetėr, shumė i respektuar, dhe ne nuk dėshirojmė
ta humbim atė. Ne e dimė se ti ke tė drejtė sepse ai ka ligjėruar
filozofinė dhe ai thjesht e ligjėronte filozofinė sikur jepte urdhra. Ne
vetėm i mėsonim pėrmendėsh ēfarė ai thoshte dhe i bartnim nė fletėt e
provimit.
Unė isha duke ia
argumentuar. I thashė: Nėse ky njeri nuk ėshtė i aftė pėr tė argumentuar,
ai thjesht duhet tė thotė: "nuk e di", dhe unė nuk do ti kisha hipur nė
qafė. Por ai nuk ka kurajo tė mjaftueshme pėr tė thėnė madje edhe kėtė.
Drejtori mė tha: Unė
po e kuptoj gjithė problemin. Unė nuk mund tju detyroj tė largoheni, por do
tė ishte mjaft e sjellshme ta bėni njė gjė: ta braktisni kolegjin. Unė do
ti telefonoj drejtorit tė njė kolegji tjetėr pėr tju pranuar.
I thashė: Unė nuk dua
ta shqetėsoj askėnd. Shkova nė kolegjin tjetėr.
Drejtori tjetėr mė
tha: Kushti im ėshtė se ju doni ti bashkoheni kėtij kolegji por ju kurrė
nuk duhet tė jeni tė pranishėm nė asnjė klasė, sepse i kam dėgjuar raportet
unė nuk dua ti shqetėsoj profesorėt e mi.
Unė i thashė: Kjo
ėshtė absolutisht e mrekullueshme. Kjo ėshtė ajo qė kam kėrkuar. Ēfarė bėhet
me pėrqindjen time me qenė prezent?
Ai tha: Unė do tė
kujdesem pėr kėtė. Ti do ti kesh nėntėdhjetė pėqind tė pikėve qė ke qenė i
pranishėm.
Unė i thashė: Kjo
ėshtė e pėrkryer. Kjo ėshtė ajo qė kam kėrkuar. Tash jam krejtėsisht i
lirė.
Kėshtu dy-tri orė i
kaloja nė gazetė, dhe mandej tėrė ditėn isha i lirė tė shkoja nė bibliotekė
dhe tė lexoja sa ma shumė dhe mė thellėsisht qė ishte e mundur.
Unė kurrė nuk kam
ndjerė, nė asnjė ēėshtje, nė jetėn time se ekzistenca ju zhgėnjen nėse ju
jeni tė ndershėm. Ajo gjithmonė ju ndihmon; ėshtė pafundėsisht e mėshirshme.
I tėrė ky sistem i
hierarkisė mund tė shpėrbėhet, dhe vetėm atėherė kompleksi i inferioritetit
do tė tretėt. Ky ėshtė vetėm simptomė.
Gjithkush ndihet
inferiore - Unė them tė gjithė, pa pėrjashtim - nė njė farė mėnyre apo
tjetėr. Dikush ėshtė mė i bukur se ju, dikush ėshtė mė i shėndetshėm se sa
ju, dikush ėshtė mė i arsimuar se ju, dikush ėshtė nė njė post mė tė lartė
se ju, dikush ka njė grua shumė mė tė bukur mė se qė keni ju. Jeta ėshtė njė
gjė e tillė komplekse, dhe ka shumė gjėra nė jetė tė cilat nėse ju filloni
ti krahasoni, askush nuk ėshtė i njėjtė edhe njė njeri si Napoleon
Bonaparti ...
Ju do tė mendoni se
Napoleoni nuk duhet tė ndihet inferior: ai ėshtė njė nga heronjtė tanė i
ashtuquajturi mė i ēmenduri nė histori. Por ai ėshtė ndier shumė inferior
pėr shkak se nuk ka qenė shumė i gjatė; ai ka qenė njė metėr e pesėdhjetė i
gjatė. Dhe si e tillė ishte njė plagė se ushtarėt e tij ishin mė tė gjatė,
truproja e tij ishin mė tė gjatė.
Njė ditė ai duke varė
njė pikturė nė dhomėn e tij, truproja i kishte thėnė: Zotėri, lėrmani mua.
Unė mund ta bėj kėtė, unė jam mė i lartė se ju.
Ai i thotė: Ktheje
kėtė fjalė prapa. Thuaj ju jeni mė i gjatė se unė, jo mė i lartė. Ka qenė
shumė i prekshėm rreth kėsaj ēėshtje.
Por unė nuk shoh asnjė
problem: nėse ju jeni gjashtė kėmbė (kėtu duhet kuptuar kėmbėn si njėsi
matėse pėr gjatėsi ang: feet), shtatė kėmbė, pesė kėmbė, gjithsesi kėmbėt
tuaja arrijnė nė tokė - ky ėshtė i tėrė qėllimi. Nuk ėshtė sikur kur jeni tė
pesė kėmbė qė janė tė varur dy kėmbėt lart dhe tė gjithė qeshin me ju. E
tėra ėshtė qė kėmbėt tuaja tė arrijnė nė tokė, ju mund tė ecin. Ēka ėshtė
kjo me rėndėsi? A keni vėnė re se askush nuk dėshiron tė martohet me njė
grua qė ėshtė mė e gjatė se ai? - Pėr kėtė arsye tė thjeshtė.
Kam pas njė mik i cili
ishte dashuruar nė njė femėr, por problemi ishte se ajo me tė vėrtetė ishte
e gjatė, gati 30 cm mė e gjatė se ai. Ai tha: Me qenė i dashuruar ėshtė
tjetėr gjė, por ajo po insiston pėr martesė, prindėrit e mi janė kėmbėngulės
pėr martesė. Dhe unė kam frikė se kudo qė tė shkoj me tė unė do tė dukem si
njė budalla.
Njerėzit veē po na
pyesin kur po shkojmė ne diku
ata po e pyesin atė, jo mua: "A ėshtė ky
vėllai yt i vogėl?" Unė po shqetėsohem pėr mė vonė: kur ajo bėhet mė e
vjetėr ndoshta ata do tė fillojnė tė pyesin: "A ėshtė ky djali mi i madh i
yti?" kjo ėshtė aq e turpshme dhe askush nuk mė pyet mua, tė gjithė e
pyesin atė, sepse ajo ėshtė mė e gjatė dhe mė e madhe, e unė jam mė i vogėl
dhe mė i dobėt.
Kjo ėshtė marrėzi
absolute. Njė vlerėsim i vogėl dhe ne vazhdimisht krahasojmė.
Unė i thashė atij:
Gjithmonė mbaje njė stol tė vogėl me vete.
Ai tha: Si po
mendon?
I thash: Mbaje njė
stol tė vogėl, gjithmonė rri nė stol. Atėherė tė gjithė do tė pyesin ty ku
qėndron problemi, askush nuk do ta pyet gruan tėnde. E mandej ti mund tė
thuash: "Unė jam burri; qė ėshtė problem. Ajo ėshtė gruaja ime. Mė lejoni
tju prezantoj tek ajo." Kjo ėshtė njė gjė e thjesht. Bėne njė stol
plastike, nuk peshon shumė, dhe barte me vete kudo. Kėnaqu nė tėrė lojėn.
Njerėzit tė cilėt janė
nė poste tė larta janė ende nė siklet tė njėjtė me diēka ose tjera.
Thuhet se mbreti i
madh i Indis, Poras, i cili ka luftuar me Aleksandėrin, se kishte qenė duke
shkuar me karrocėn e tij nė pyll pėr tė shėtitur nė mėngjes. Befas, ai e
kishte parė njė vajzė tė bukur duke marrė ujė nga pusi. Ai kishte ndal
karrocėn, kishte zbritur, dhe kishte shkuar pėr ta shikuar vajzėn.
Kur ishte kthyer nė
karrocė ai kishte mbet i habitur: karrocieri kishte qenė duke e puthur gruan
e tij e cila gjithashtu kishte qenė nė karrocė. Ai ishte zemėruar shumė, por
gruaja i kishte thėnė: Nėse ti mund tė shkosh ti shikosh gratė tjera se a
janė tė bukura , unė e di se ky burrė ėshtė shumė mė i bukur se ti, shumė mė
i fortė se ti, kėshtu qė ku qėndron problemi? Nėse ti je mbret edhe unė jam
mbretėreshė, pse po xhelozon? Unė nuk xhelozova. Unė me tė vėrtetė ndjeva
lehtėsim kur ti shkove atje. Kjo ishte njė mundėsi e mirė tė kem njė lidhje
tė shkurtėr dashurie me karrocierin.
Qė nga ajo ditė thuhet
se Poras kurrė mė nuk kishte shikuar asnjė femėr. Por kjo duhet tė ketė qenė
njė represion shumė i madh; ai ishte njė adhurues i grave, por ai kishte
frikė se ēfarė do ti thotė gruaja.
Gjithkush ndihet
inferiore nė njė farė mėnyre apo tjetėr, dhe arsyeja ėshtė se ne nuk
pranojmė sė tė gjithė janė tė veēantė. Nuk ėshtė ēėshtje e inferioritetit
apo superioritetit. Gjithkush ėshtė vetėm njė nė llojin e tij, kėshtu qė
krahasimi nuk mund tė krijohet.
Politikanėt janė ata
qė vuajnė mė sė keqi nga kompleksi i inferioritetit. Ata duan botės tia
dėshmojnė se janė mė tė mėdhenjtė, se kanė pushtet mbi miliona njerėz ata
janė presidentėt, kryeministrat. Por nėse shikoni nė jetėt e tyre, kompleksi
i inferioritetit i cili akoma nuk i ka braktisė ata, ėshtė ende aty.
Kryeministri i parė i
Indis Jawaharlal (Xhavaharlal) Nehru ka qenė gjithashtu i gjatė njė metėr e
gjysmė, dhe kur e ka dhėnė betimin pėr kryeministėr, si dhe transferimin e
pushtetit nga duart e britanikėve prapė nė duart e indianėve, Mauntbatten ka
qenė nėnmbret britanik. Ai ishte mė i gjatė
nėse shikoni nė libra do ta
gjeni fotografinė: Xhavaharlal ėshtė nė kėmbė saktėsisht sipas sugjerimit
tim edhe pse unė nuk e kam sugjeruar atė njė hap, dhe Mountbatten ėshtė
duke qėndruar nė dysheme, nė mėnyrė qė ata tė duken njėsoj, tė njėjtėn
lartėsi.
Por ju do tė habiteni
qė gruaja e Mountbatten-it ka qenė e dashuruar nė Xhavaharlal-in.
Mountbatten ishte njė burrė i bukur dhe ai u dėrgua nė Burma, nga Anglia -
ai ishte nga familja mbretėrore - vetėm pėr shkak se ai ishte njė pleiboj i
vėrtetė. Ai kishte krijuar aq shumė skandale, e familja mbretėrore nuk e
toleron kėtė - veēanėrisht familja mbretėrore britanike, se ėshtė tepėr
konservative! Ata e kishin dėrguar atė larg nė Burma duke i thėnė: Atje
bėnė ēfarė tė duash. Ai ishte njė mashkull i bukur, por gruaja e tij ra nė
dashuri me Xhavaharlal-in. Xhavaharlal ishte gjithashtu njė mashkull i
bukur, por jo nė mėnyrė mbretėrore. Ajo i kishte shkruar disa letra dashurie
siē shkruajnė tė rinjtė.
Ēuditėrisht pas kėsaj
shumė gra nė Indi donin tė martoheshin me tė. Gruaja e tij kishte vdekur
shumė kohė mė parė, dhe ai kishte vetėm njė fėmijė, Indira. Janė disa gra tė
cilat i njoh personalisht qė kanė mbetur tė pamartuar pėr tėrė jetėn e tyre
vetėm pėr shkak se ato kishin vendosur tė martohen vetėm me Xhavaharlal-in,
pėrndryshe ato nuk do tė martohen.
Gruaja e Mountbatten-it
nuk ishte edhe aq e bukur; nė fakt ajo nuk ishte as e pashme. Nė tė vėrtetė
ajo kishe njė sėmundje tė lėkurės. Lėkura e saj ka qenė si mund ta quajmė si
e regjur, ishte shumė e shėmtuar, e neveritshme. Por, ndoshta pėr shkak se
ajo ishte britanike dhe ishte gruaja e nėnmbretit, kjo i ka dhėnė njėfarė
superioriteti mbi kompleksin e inferioritetit tė Xhavaharlal-it.
Gratė qė mbetėn tėrė
jetėn e tyre tė pamartuara - dy prej tyre unė i njoh - ishin vėrtet tė
bukura, me zemėr tė madhe. Por Xhavaharlal refuzoi, dhe ai ra nė duart e
kėsaj gruaje lėkurėregjur - tė cilin unė nuk mund ta shoh se si dikush mund
tė mendojė se ishte e bukur, e as edhe njė i verbėr nuk do tė thotė se ajo
ishte e bukur.
Por kjo ėshtė se si
gjėrat funksionojnė. Dhe pėr shekuj ne e kemi krijuar sėmundjen, ne nuk kemi
lejuar qė njerėzit ta pranojnė veten ashtu siē janė. Nė momentin kur ju e
pranoni veten ashtu siē jeni, pa kurrfarė krahasimi, i tėrė inferioriteti, i
tėrė superioriteti zhduket.
Unė nuk ndjej kurrfarė
inferioriteti, kurrfarė superioritetit.
Unė thjesht jam vetja
ime.
Pse duhet tė
krahasohen me dikė tjetėr?
Ekzistenca kėrkon nga
unė tė jem nė atė gjendje qė jam. Ekzistenca ju do tė jeni ashtu siē jeni.
Ju jeni plotėsim i njė hapsire boshe nė ekzistencė; pa juve aty diēka do tė
mungojė.
Kėshtu qė njė prej
mėsimeve tė mia themelore ėshtė pranimi total i vetvetes pa kurrfarė kushti.
Nė pranimin totale tė vetvetes do tė ēliroheni nga kėto komplekse -
inferioriteti, superioritetit, pėrndryshe do tė vuani gjithė jetėn tuaj.
Ne jemi nė njė situatė
ku ne nuk mund tė kemi tė gjitha, askush nuk mundet. Pra, gjithmonė do tė
ketė diēka qė ju nuk keni dhe qė do tju japė ndjenja e tė qenurit inferior:
Dikush tjetėr e ka kėtė ...; Dhe unė nuk mund tė krijoj nga njė njeri ti
ketė tė gjitha nė kėtė botė. Njerėzit kanė provuar, dhe kanė dėshtuar
krejtėsisht.
Ju e dini alegorinė e
lashtė tė mbretit Midas. Ai iu lut Zotit, dėshira e vetme e tij ishte qė ēdo
gjė qė ai prekė tė bėhet ari. Dėshira e tij u pėrmbush, dhe ai ishte
jashtėzakonisht i lumtur. Ai mendonte se kishte gjetur atė. Tani nuk kishte
asnjė mėnyrė pėr tė qė tė ndjehet inferior: askush nuk e posedon atė
kualitet qė ai ka, ai ėshtė mė superiori nė tėrė ekzistencėn, para dhe pas.
Por shpejt ai e kuptoi
se ishte gabim. Miqtė e tij filluan tė largohen, edhe gruaja e fėmijėt nuk
iu afroheshin mė. Dhe ai vdiq, sepse gjithēka qė ai prekte shndėrrohej nė
ar. Ai nuk mund tė hante asgjė - ju nuk mund tė hani ar, ju nuk mund tė pini
ar.
Por ishte shumė vonė.
Pėr vite ai ishte lutur dhe dėshira iu ishte plotėsuar, tash mė nuk kishte
kohė pėr tė kėrkuar pėr vite tė tėra: Merre me vete kėtė bekim i cili doli
tė jetė njė mallkim.
Mos pyetni pėr asgjė.
Ēfarėdo qė ju keni, ekzistenca ka njohuri se ju mendoni. Ajo ju ka dhėnė
gjithēka qė ju nevojitet. Vetėm eksploroni thesaret tuaja personale dhe
realizoni ato nė plotėsimin e tyre tė plotė. Nxitne ēdo potencial pėr ti
konkretizuar.
Pasi tė zhduket kjo
sėmundje, politika do tė zhduket automatikisht. Politika ėshtė njė rezultat
i kompleksit tė inferioriteti. Njerėzit duan pushtetin pėr tia dėshmuar
vetes dhe tė tjerėve se ata nuk janė vetėm askushi.
Unė ju mėsoj tė jeni
vetėm vetvetja, dhe kjo ėshtė e mjaftueshme. Ju jeni pranuar nga dielli, ju
jeni pranuar nga hėna, ju jeni pranuar nga drunjtė, ju janė pranuar nga
deti, ju jeni pranuar nga toka ... Ēfarė doni mė tepėr?
Ju jeni pranuar nga
tėrė ky univers.
Gėzohuni nė tė.
Fund i kapitullit tė
dymbėdhjetė
(1)
(2)
(3)
(4)
(5)
|