medicinaalt5

Sakras Art Gallery

Sekuenca filmike

Vegëza

RTK

TOP CHANNEL

RTV 21

ALSAT

TV KLAN

KLAN KOSOVA

BOTA.AL

ALBANIAPRESS

ALBINFO

EXPRESS

KOHA DITORE

ZËRI INFO

KOSOVA SOT

INSAJDERI

BOTA SOT

GAZETA METRO

GAZETA SINJALI

ALBANIAN POST

KALLXO COM

LAPSI.AL

ZEMRASHQIPTARE

KOSOVA PRESS

TELEGRAFI

EUROPA E LIRË

ZËRI I AMERIKËS

PSIKOLOGJIA

TRIBUNA SHQIPTARE

SHËNDETI

DITURIA

PRESHEVA.COM

GJUHA SHQIPE

KOSOVARJA

RADIOPROJEKT

Psikologji 2 - Medicina alternative (5)

Shkruan: Dr. Endru STENVEJ

Përktheu: Hasan HAMËZBALA

MEDICINA ALTERNATIVE (5)

Udhërrëfyes në terapitë natyrore

Profesioni i mjekut është siç duket tmerrësisht i pasigurt – dhe për këtë ka arsye të mira. Ai nuk mund të pranojë kritikën apo diskutimin, sidomos nëse vjen nga dikush që është jashtë këtij profesioni. Megjithatë, në vendet e mëdha, siç është Kina, apo në Afrikë, mjekësia tradicionale dhe mjekësia më e mirë moderne aplikohen paralelisht dhe reciprokisht respektohen, sepse ka lëmenj që i përgjigjen më së miri secilës prej tyre, apo lëmenj të cilëve njëra prej tyre duhet t’u përkulet.

ÇKA, S’KA ARGUMENTIM?

Është vështirë të bisedosh gjatë me mjekë e shkencëtarë ortodoksistë për terapitë alternative mjekësore, e që ata të mos përmendin se provat klinike janë të domosdoshme për t’u dëshmuar se terapitë janë të vlefshme. Në të vërtetë, mendoj se mungesa e provave në shumë nga këto fusha paraqet gurin më të madh të provës për shumicën e mjekëve. Kjo ndodh për shkakun se mjekët janë të mësuar të besojnë se veprimi i shërimit mund të jetë i pranueshëm vetëm në qoftë se me argumente dëshmohet se është ashtu.

Ka shumë lloje të ndryshme provash klinike, por në esencë të gjitha mund të ndahen në “të kontrolluara” dhe “të pakontrolluara”. Në këto të dytat, terapeuti thjesht evidenton të gjitha rezultatet e veprimit special të shërimit, e pastaj analizon se sa herë ai veprim ka qenë i suksesshëm, respektivisht i pasuksesshëm. Provat e kontrolluara paraqesin rregulla shumë më të rrepta, klasifikojnë pacientët e shëruar me atë veprim, përdorin placebon, e nganjëherë aplikojnë edhe situata kur as pacienti e as mjeku nuk dinë se cili veprim shërimi zbatohet. Shumica mendojnë se ky lloji i fundit i provave është më i mirë, shkaku se, siç thonë, me atë rast nuk mund të ketë njëanshmëri.

Këto prova janë pa dyshim të suksesshme kur vlerësohen barnat, por pothuaj është e pamundshme, ose jashtëzakonisht vështirë, të zbatohen tek terapitë medicinale alternative, meqë sipas definicionit shumica e terapive natyrore shëron pacientin si unitet të veçantë, e jo si “edhe një rast me shtypje të lartë gjaku”. Për shumicën e terapeutëve natyrorë është e paparamendueshme që të grupojnë pacientët, ta zëmë, me tension të lartë gjaku, dhe t’i shërojnë plotësisht në të njëjtën mënyrë – thjesht shkaku se shkaktarët e sëmundjes tek secili individ mund të jenë të ndryshëm.

Por mjekët parashtrojnë këtë pyetje: në qoftë se terapitë alternative nuk mund t’u nënshtrohen provave dyfish të verbra apo provave të ngjashme të komplikuara, pse atëherë thjesht nuk bëhen provat e kontrolluara ashtu si duhet? Kjo vërejtje është me vend, edhe pse pyetja edhe më tutje mbetet aktuale, shkaku se vetë natyra e shumë terapive mjekësore alternative vështirëson zbatimin e provave të kontrolluara. Në qoftë se shfrytëzoni intuitën, forcat psikike dhe parametrat tjerë të pakapshëm, nuk mundeni që terapinë ta kontrolloni mjaft kujdesshëm, sa të jeni në gjendje që plotësisht saktë ta përsëritni në ndonjë rast tjetër. Kur lexuesi do ta lexojë tërë librin, do ta ketë të qartë pse kjo vështirë mund të arrihet. Megjithatë, ekziston arsye e fortë shkaku i së cilës rezultatet e provave plotësisht të pakontrolluara mund të merren si argumente të pranueshme. Me fjalë tjera, në qoftë se shumë herë duket se një gjë vepron – atëherë ajo vepron.

Pas tërë kësaj që thamë shtojmë vetëm këtë se me terapi të ndryshme alternative janë bërë prova, dhe pikërisht tash (1985) duhet të fillojnë provat e reja me shërime spirituale tek sëmundje të ndryshme. Mjekët kanë zgjedhur sëmundjet dhe pacientët, kurse sëmundjet “e lehta” nuk janë marrë në konsideratë.

Doktor Siril Maksvell (Maxvell), këshilltar mjekësor në një kompani ndërkombëtare farmaceutike, në letrën e tij dërguar revistës British Medical Journal 1971, shpjegon shumë bukur vështirësitë me eksperimentet dyfish të verbra. Si shembull ka sjellë përdorimin e barit imipramin në shërimin e urinimit natën tek fëmijët. Hulumtimi i tij tregon se në historinë e hershme të veprimit të tij shërues provat e kontrolluara kanë treguar se imipramini nuk është i ndonjë rëndësie të madhe. Në një provë të kryer më 1962 është konstatuar se bari nuk është i dobishëm; dy prova në vitin 1963 ishin negative (edhe pse një më vonë ishte pozitive), kurse më 1964 provat e kontrolluara kanë dëshmuar se bari në një numër të përafërt rastesh ka qenë i suksesshëm, gjegjësisht se nuk ka qenë i suksesshëm. Nga ajo kohë e këndej në vazhdimësi lajmërohen artikuj që dëshmojnë se imipramini në të vërtetë është i dobishëm. Gjatë pesë vjetëve janë lajmëruar pesëmbëdhjetë artikuj të cilët kanë “konfirmuar” dobishmërinë e tij si dhe një që “dëshmonte” pa-dobishmërinë e tij. Po qe se si “argument” përfundimtar do të pranoheshin rezultatet e hulumtimeve të bëra para vitit 1964, veprimi përsosshmërisht i dobishëm i barit do të ishte i humbur, edhe pse vlerësimet e bëra në bazë të provave të mëhershme të pakontrolluara klinike ishin pozitive. Poenta e doktor Maksvellit është se në mjekësi një provë, vetëm pse është e kontrolluar, nuk do të thotë se është edhe e mirë, gjegjësisht e dobishme. Këto prova të bëra më fëmijët që natën derdhin ujë në shtrat mund të merren të kontrolluara, e megjithatë provat e pakontrolluara të bëra më herët kanë dhënë përgjigje të saktë – dhe atë më shpejt. Provat tjera të kontrolluara (gjithsej 19) me të njëjtin bar, por kësaj radhe në shërimin e depresionit, vetëm sa kanë vërtetuar të dhënat (të fituara katërmbëdhjetë vjet më parë në një provë të pakontrolluar) se ky bar është efektiv edhe në shërimin e depresionit.

Së këndejmi më duket e drejtë që t’i çmojmë provat e pakontrolluara të bëra nga njerëz të ndershëm të qëllimit të mirë, së paku si pikënisje për hulumtim të mëtutjeshëm. Është krejt e kuptueshme që ndonjë mënyrë të re shërimit kurrë nuk duhet hedhur apo përqeshur vetëm shkaku se nuk ka kaluar nëpër provat më të rrepta të cilat jemi në gjendje t’i mendojmë. Sikur kështu të veprohej në mjekësinë orodoksiste, do të na mungonin shumë barna tejet të dobishme – pikërisht siç sot na mungojnë shumë terapi alternative.

Mjekët ortodoksistë kanë filluar ta pranojnë këtë pikëvështrim, edhe pse pa vullnet dhe ngadalë. Hulumtimet më të reja me kamomilin tregojnë se ai është po aq i fuqishëm sa edhe barnat moderne kundër kalljeve të cilat nuk përmbajnë steroide, e megjithatë askush nuk di se cili është ai përbërës kryesor i tij, kështu që ai nuk mund të sintetizohet. Një autor në revistën Lancet-a propozon që të shfrytëzohet e tërë bima po qe se vërtetohet se vepron e që të mos pritet derisa shkencëtarët të izolojnë përbërësit aktivë të saj, e që pastaj prej tyre të prodhohen barnat.

Madje edhe kur provat janë kryer në mënyrë adekuate (e kjo në shumë mjekësi alternative vështirë të arrihet, shkaku se aty veprimet janë më të shumëllojshme sesa në mjekësinë ortodoksiste Mjekët ortodoksistë nuk janë të disponuar t’i marrin seriozisht dhe është krejt e kuptueshme (edhe pse e pafalshme): sepse ndjehen të rrezikuar nëse rezultatet dëshmojnë se terapia është e dobishme.

Kjo pagatishmëri e profesionit mjekësor për të qenë të hapur ndaj kritikës më së miri mund të shihet në shembullin e ekzaminimeve që janë kryer nga Shoqata Mjekësore Britanike. Terapeutët që merren me terapitë natyrore kanë qenë, natyrisht, shumë të interesuar për rezultatet e këtij hulumtimi, shkaku se Shoqatës Mjekësore Britanike padyshim i ka konvenuar që gjërat të mbesin siç kanë qenë. Asnjë anëtar i hulumtimeve nuk ka pasur kurrfarë kualifikimi zyrtar për asnjërën nga terapitë natyrore, e meqë në këtë rast Shoqata Mjekësore Britannike ishte edhe gjyqtar edhe porotë, shumë përfaqësues të terapive kryesore natyrore kanë refuzuar të ofrojnë materialin argumentues. Shumica e njerëzve që janë marrë me terapitë natyrore janë frikësuar mos në bazë të hulumtimit të Shoqatës Mjekësore Britanike numri më i madh i terapive nuk do të mund të rekomandohen, dhe se kanë për t’u zgjedhur vetëm ato me të cilat merren mjekët apo laikët e stërvitur të cilët punojnë nën kontrollin mjekësor. Aspak nuk është çudi që terapeuti natyror mesatar, i cili kalon pjesën më të madhe të kohës “duke pranuar pjesë” prej të cilave mjekësia ortodoksiste ka hequr dorë, nuk dëshiron që – si fizioterapeut apo pedikur – të bëhet ndihmës mjeku.

Kur ky libër veç do të jetë i botuar, do të jenë më në fund të shpallura rezultatet e këtij hulumtimi – së paku kështu të gjithë shpresojnë. Gjërat aq shumë janë zvarritur saqë shumë terapeutë pyesin se a do të jenë, vallë, rezultatet ndonjëherë të shpallura.

MJEKËSIA ALTERNTIVE NË BOTË

Mjekësia tradicionale, në masë të caktuar, ekziston në të gjitha kulturat, kurse shprehjet si “mjekësi shtëpiake” apo “mjekësi popullore” përdoren për veprimet e tilla të zakonshme. Mjekësia tradicionale është e vjetër shumë shekuj, madje edhe mija vjet, varësisht nga vendi dhe kultura për të cilën bëhet fjalë. Me qenë se dy të tretat nga numri i përgjithshëm i banorëve në tokë (kryesisht nga vendet në zhvillim) ekskluzivisht mbështeten në terapi të tilla tradicionale, Organizata Botërore e Shëndetësisë ka vendosur që aktivisht të stimulojë mjekësinë tradicionale anembanë botës për të arritur qëllimin e vet lidhur me “shëndet për të gjithë njerëzit gjer në vitin 2000”. Është interesant se shumica e njerëzve të Botës së Tretë i mbetet besnik sistemit të vet të mjekësisë popullore, qoftë në pyetje sistemi i ajurvedave, ai kinez, sistemi “sidha” apo ai “unani”, madje edhe kur atje ekziston mbrojtja shëndetësore perëndimore. Organizata Botërore e Shëndetësisë ka premtuar se do “të kultivojë qasje realiste ndaj mjekësisë tradicionale, se në dritën e shkencës bashkëkohore do të hulumtojë anët e mira të mjekësisë tradicionale për të mundur të pengojë veprimet e dëmshme e për të stimuluar ato të dobishmet, dhe për t’i ndihmuar integrimit të njohurive dhe shkathtësive të çmueshme të mjekësisë tradicionale perëndimore.” Në raportin e Organizatës Botërore të Shëndetësisë thuhet po ashtu se “sistemi tradicional i mjekësisë dhe mjekësia “moderne” shumë gjatë kanë shkuar rrugëve të ndara duke ushqyer antipati reciproke. Megjithatë, a nuk janë, vallë, synimet e tyre identike – përmirësimi i shëndetit të njerëzimit, e me këtë dhe i kualitetit të jetës? Vetëm mendja e kufizuar do të mund të mendonte se njëra nuk mund të mësojë asgjë nga tjetra.”

Edhe pse do të mund të supozohej se Organizata Botërore e Shëndetësisë duhet të merret vetëm me vendet e pazhvilluara, kjo është larg së vërtetës. Pikërisht siç vendet më të varfra nuk kanë mjete të mjaftueshme financiare për mjekësinë perëndimore, ka shenja se as ne nuk do të mundemi shumë gjatë të përballojmë kaq shumë shpenzime. Qasja e njëjtë që vlen për Botën e Tretë, vlen po ashtu edhe për ne në Perëndim, megjithëqë në masë më të vogël. Do të ishte skajshmërisht e papeshuar në qoftë se do të supozonim se mund ta derdhim pasurinë tonë vetëm se jemi të pasur, edhe vetë para vetvetes jemi të detyruar të kërkojmë mënyra sesi më lirë t’i arrijmë rezultatet e njëjta.

Pothuaj secili vend ka sistemin e vet të mjekësisë tradicionale. Për kinezët kjo është akupunktura, për francezët shërimi magnetik, për gjermanët heilpraxis-i, për britanikët shërimi me bimë, kurse rregullimi i eshtrave është e përbashkët për të gjithë. Por bashkë me traditat popullore shkojnë dhe bestytnitë si dhe pseudomjekësia, ndaj kjo në të kaluarën ka bërë që organet zyrtare mjekësore ta ngulfasin dhe ta shtypin mjekësinë popullore. Njerëzit krejt natyrshëm kanë supozuar se mbrojtja më e re dhe më e shtrenjtë mjekësore duhet të jetë edhe më e mirë; nën udhëheqjen e profesionistëve mjekësorë u është shpëlarë truri dhe janë vënë në pozitën të besojnë se krejt ajo çka s’është mjekësi ortodoksiste perëndimore është ose e dëmshme ose e padobishme. Kjo në shumicën e vendeve ka bërë që të vihen nën kontroll njerëzit që merren me mjekësi duke mos qenë mjekë.

Statusi juridik i personave që merren me terapitë mjekësore alternative është shumë i larmishëm. Në SHBA duhet të jeni mjek që të merreni me osteopati, kurse hiropraktikantëve, të cilët deri vonë ishin jashtë ligji, vetëm pas shumë kontesteve gjyqësore u është lejuar të punojnë. Në disa shtete personave pa kualifikim mjekësor u është e ndaluar me ligj që të merren me akupunkturë, e megjithatë njerëzit edhe më tutje vazhdojnë që të shkojnë tek ta. Disa krahina në Kanada kanë ligje për natyropati, për hiropraktikë dhe osteopati. Në Amerikën Veriore puna me terapi mjekësore alternative merret si ilegale, përpos nëse atë ligji decidivisht nuk e lejon, e megjithatë mjekësia alternative aty lulëzon si askund gjetiu në botë. Pikërisht e kundërta vlen për Britaninë e Madhe ku rëndom drejtësia i lejon secilit që veten ta shpallë çfarëdoqoftë terapeuti, me kusht që të mos “shitet” si mjek. Së këndejmi në Britaninë e Madhe mjekësia alternative me vite ka lulëzuar thjesht shkaku se ka qenë fare lehtë që të merreshe me të. E në qoftë se diçka nuk është në rregull, “pacientët”i mbron ligji dhe duket se sistemi funksionon mirë. Më i mirë se ky sistem është vetëm ai në Gjermaninë Perëndimore, në të cilën ekziston sistemi i dhënies së lejeve për t’u marrë me terapitë alternative (Heilpraktikers). Në Gjermaninë Perëndimore ka 3700 terapeutë alternativë. Këta janë shërues dhe terapeutë natyrorë të cilët prej shtetit kanë fituar lejen për t’u marrë me terapitë alternative. Ata janë mirë të verifikuar, për t’u siguruar se nuk do ta rrezikojnë popullin dhe nuk do të jenë përgjegjës para shoqërisë.

Para nja njëzet vjetëve India vendosi t’i japë privilegje më të mëdha mjekësisë tradicionale. Në sistemin e sotëm ekzistues ligjor, për ata që merren me mjekësinë ortodoksiste si dhe për ata që merren me atë tradicionale vlejnë të njëjtat ligje. Posaçërisht theksohet se edukimi i përgjithshëm mjekësor duhet të bazohet në akceptimin e personit tërësor, e jo për pjesët e tij. Studentët përcjellin kurse themelore nga anatomia, fiziologjia, biologjia dhe patologjia. Pas kësaj ndjekin kurse specialistike sipas zgjedhjes personale, qoftë, bie fjala, për mjekësinë moderne perëndimore, për homeopatinë, ajurvedat etj. dhe të gjithë ata që kanë kualifikim gjenden në të njëjtën pozitë. Sistemi indian është i kundërt me sistemin gjermanoperëndimor të dy klasave, ku Heilpraktikers-ët regjistrohen sipas njërit, kurse mjekët sipas tjetrit status.

Vazhdon...

(1) (2) (3) (4) (6)