KAPITULLI 20
Shėndeti: energji e tejmbushur
e jetės
1 mars 1986 paradite
Pyetja e parė
Shoqėritė perėndimore
kanė zhvilluar sistemin shėndetėsor mė tė shtrenjtin qė ka ekzistuar
ndonjėherė. Njerėzit shpenzojnė me miliona dollar nė vit nė tė, dhe kjo
ėshtė me tė vėrtetė e suksesshme nė disa fusha tė kirurgjisė apo nė
transplantim, nė parandalimin e infeksioneve... por, duket se njerėzit janė
shumė mė tė sėmurė se qė kanė qenė pėrpara. Ēka ėshtė shėndeti?
Shkenca medicinale
perėndimore e ka parė njeriun si njė njėsi tė ndarė tė ndarė nga natyra.
Kjo ėshtė njė nga gabimet mė tė mėdha qė ėshtė bėrė. Njeriu ėshtė pjesė e
natyrės; shėndeti i tij nuk ėshtė asgjė tjetėr pėrveē tė jesh i qetė me
natyrėn.
Mjekėsia perėndimore e
konsideron njeriun si diēka mekanike, kėshtu qė kudo qė mekanikėt janė tė
suksesshėm, ajo ėshtė e suksesshme. Por njeriu nuk ėshtė njė makinė; njeriu
ėshtė njė bashkim organik, dhe njeriu nuk ka nevojė vetėm pėr trajtimin e
njė pjese tė sėmurė. Pjesa e sėmurė ėshtė vetėm njė simptomė qė tregon se i
gjithė trupi po kalon nėpėr vėshtirėsi. Pjesa e sėmurė ėshtė vetėm duke e
treguar atė sepse ėshtė mė e dobėt.
Ju e shėroni pjesėn e
sėmurė, ju jeni tė suksesshėm
por mandej diku tjetėr sėmundja paraqitet. Ju
e keni penguar sėmundje pėr tu paraqitur vetėm pėrmes njė pjese tė sėmurė;
ju e keni bėrė atė mė tė fortė. Por ju nuk e keni kuptuar se njeriu ėshtė
njė tėrėsi, ose ėshtė i sėmurė ose ėshtė i shėndosh, nuk ka stacion nė mes
kėtyre dy gjendjeve. Ai duhet tė merret si njė organizėm i tėrė.
Unė do ti ju jap disa
shembuj qė do tju bėj tė qartė kėtė.
Akupunktura ėshtė
zhvilluar nė Kinė afėrsisht shtatė mijė vjet mė parė aksidentalisht. Njė
gjuetar kishte qenė duke u pėrpjekur pėr tė vrarė njė dre, por shigjeta e
tij qė kishte qenė duke fluturuar drejt drerit, ishte kthyer drejt tij dhe
e kishte goditur atė nė kėmbė. Gjuetari nuk e kishte ditur se si kishte
ndodhur kjo, qė shigjeta tė gjendet nė kėmbėn e tij. Gjuetari kishte vuajtur
nga migrena tėrė jetėn e tij; nė momentin kur shigjeta kishte goditur kėmbėn
e tij, migrena ishte zhdukur. Kjo ishte shumė e ēuditshme. Askush nuk kishte
menduar nė kėtė mėnyrė.
Nga ky aksident e tėrė
akupunktura ėshtė zhvilluar, dhe ėshtė zhvilluar nė njė shkencė tė plotė.
Kėshtu qė nėse shkoni tek ndonjė akupunkturist dhe i thoni: "diēka keq ėshtė
me sytė e mi, apo diēka nuk ėshtė nė rregull me kokėn time, apo diēka nuk
ėshtė nė rregull me mėlēinė time", ai ndoshta nuk do tė brengoset pėr
mėlēinė tuaj, kokėn tuaj, sytė tuaj. Ai do tė mendojė pėr tėrė organizmin;
ai do tė pėrpiqet pėr tju shėruar, e jo vetėm njė pjesė tė sėmurė.
Akupunktura ka
zhvilluar shtatė qind pikė tė cilat u zbuluan nė trupin e njeriut. Trupi i
njeriut ėshtė njė fenomen i gjallė bio-elektrik. Ai ka njė energji tė
caktuar elektrike - pra ne e quajmė atė bio-energji elektrike. Kjo bio-energjisė
elektrike ka shtatė qind pikė nė trup, dhe ēdo pikė ka tė bėjė me disa pjesė
tė trupit qė mund tė jetė larg nga ajo. Kjo ėshtė ajo qė ndodhi nė kėtė
aksident: shigjeta goditi njė pikė bio-elektrike qė ka tė bėj me kokėn, dhe
migrenė u zhduk.
Akupunktura ėshtė mė e
shenjtė. Dallimi duhet tė kuptohet. Kur ju mendoni pėr njeriun si njė makinė
ju keni marrė njė pamje tė pjesshme tė tij. Nė qoftė se dora e tij ėshtė e
sėmurė, ju vetėm trajtoni dorėn, ju nuk mėrziteni pėr tėrė trupin e tij e qė
dora ėshtė vetėm njė pjesė. Pamja mekanike ėshtė e pjesshme. Ka sukses, por
suksesi i tij nuk ėshtė i vėrtetė sepse e njėjta sėmundje e cila ėshtė
larguar nga dora me operacion, apo gjėra tė tjera, fillon tė shprehet nė
ndonjė vend tjetėr nė formė edhe mė tė keqe.
Kėshtu medicina ėshtė
zhvilluar jashtėzakonisht, kirurgjia ėshtė bėrė shkencė e madhe por njeriu
vuan nga mė shumė sėmundje, mė i sėmurė, se kurrė mė parė.
Kjo dilemė mund tė
kuptohet. Njeriu duhet tė konsiderohet si njė tėrėsi, tė trajtohet si njė
bashkim organik. Por problemi me mjekėsinė moderne, mjekėsinė perėndimore
ėshtė se ajo nuk konsideron se ju keni ndonjė shpirt, se ju tė keni diēka mė
shumė se njė strukturė trup-mendje. Ju gjithashtu jeni njė makinė: sytė tuaj
mund tė zėvendėsohen, duart tuaja mund tė zėvendėsohen, kėmbėt tuaja mund tė
zėvendėsohet - dhe herėt a vonė truri do tė zėvendėsohet.
Por a mendoni se nėse
ne kishim mundur tė marrim trurin e Albert Ajnshtajnit, derisa ai ka qenė
duke vdekur, tia largojmė para se vdekja tė jetė plotė dhe ta bėjmė
transplantimin pėr shembull nė kafkėn e Papa Vojtilės (polakut) a
mendoni se ai do tė bėhej Albert Ajnshtajn? Truri ėshtė vetėm njė pjesė. Ai
do tė bėhej njė fenomen i ēuditshėm, hibrid nė mes njė polaku dhe Albert
Ajnshtajn. Tė paktėn tash pėr tash ai ėshtė krejtėsisht njė polak, atėherė
do tė ishte nė njė gjendje tė paqartė, duke mos ditur se kush ėshtė ai njė
Papė apo njė fizikan!
Kėtė tashmė ne jemi
duke e bėrė: me transfuzionin e gjakut ne po ua ndryshojmė pjesėt njerėzve;
ne kemi zemra mekanike. Njė njeri me zemėr mekanike nuk mund tė jetė i
njėjtė me njė njeri me zemėr tė vėrtetė, zemėr autentike. Njeriu me zemėr
mekanike nuk do tė ketė diēka tė ngjashme me dashurinė. Madje edhe nėse ai
dashuron, ai do tė dashurojė pėrmes mendjes. Dashuria e tij do tė jetė: Unė
mendoj se tė dua, kjo nuk do tė jetė e drejtpėrdrejtė nga zemra, sepse ai
nuk ka zemėr.
Nė Indi shkenca e
medicinės ėshtė zhvilluar pothuaj se para pesė mijė vjetėsh. Dhe ju do tė
befasoheni kur tė dėgjoni se ēdo gjė qė kirurgjia ka sot saktėsisht ėshtė
pėrshkruar nga Sushrut-i, njė nga kirurgėt mė tė njohur nė Lindje, nė
shkrimet e lashta pesė deri nė shtatė mijė vjet tė vjetra. Por kjo ishte
braktisur dhe kjo ėshtė ēėshtja qė dua tju njoftoj.
Pse njė shkencė e
zhvilluar ishte braktisur? Sepse ėshtė zbuluar se kirurgjia e konsideron
njeriun si njė mekanizėm e njeriu nuk ėshtė mekanizėm, kėshtu qė nė vend
se ta shkatėrrojnė njeriun ata braktisėn kirurgjinė.
Tė gjitha instrumentet
e pėrsosura qė pėrdoren nė kirurgji janė tė pėrshkruara nga Sushrut-i nė
librin e tij. Tė gjitha operacionet - madje edhe operacionet e trurit - janė
tė pėrshkruar nė detaje sikur tė ishin libra modern tė kirurgjisė. Por kjo
ėshtė shtatė mijė
apo tė paktėn pesė mijė jetė e vjetėr. Ata e kanė
zhvilluar deri nė pikėn nė tė cilėn jemi edhe ne sot, dhe ata duhet tė kenė
qenė tė ballafaquar me problemin e njėjtė siē po ballafaqohemi edhe ne.
Duhet tė ketė qenė se kanė zbuluar se diēka nė esencė ėshtė gabim.
Ne vazhdojmė tė
punojmė aq shumė
e sėmundjet dhe plogėshtia shkojnė duke u rritur. Madje
edhe nėse e bėjmė njė njeri pa sėmundje, kjo sdo tė thotė se ai njeri ėshtė
i shėndosh. Mungesa e sėmundjes nuk ėshtė shėndet. Shėndeti duhet tė ketė
diēka shumė mė pozitive. Shėndeti duhet tė ketė diēka mė pozitive, sepse
shėndeti ėshtė gjėja mė pozitive dhe sėmundje ėshtė gjė negative. Tani
negativja e definon pozitiven.
Shėndeti ėshtė ndjenjė
e mirėqenies, i gjithė trupi juaj funksion nė kulmin e tij pa asnjė
shqetėsim, ju e ndjeni mirėqenien e caktuar, satisfaksion (mirazh) tė
caktuar me ekzistencėn. Kjo nuk ka mund tė ndodhė pėrmes operacionit.
India ka braktisur
tėrė shkencėn dhe ka zhvilluar njė qasje krejtėsisht tė ndryshme Ayurveda,
qė do tė thotė shkencė e jetės. Kjo ėshtė e rėndėsishme. Ne kėtė, nė
Perėndim, e quajmė mjekėsi, dhe mjekėsia tregon drejtė sėmundjes. Shėndeti
ska tė bėj asgjė me mjekėsinė. Mjekėsia do tė thotė se e tėrė shkenca ėshtė
e pėrkushtuar pėr shėrimin tuaj nga sėmundjet.
Ayurveda ka njė qasje
tė ndryshme. Ajo ėshtė shkenca e jetės, kjo ju ndihmon, jo pėr tė kuruar
sėmundjet, por pėr tė parandaluar sėmundjet tė ndodhin - pėr tė ju mbajtur
nė mėnyrė tė shėndetshme qė sėmundje tė bėhen tė pamundura. Mėnyrat e
Lindjes dhe Perėndimit janė tė ndryshme nė kėtė pikėpamje se a ėshtė njeriu
njė makinė apo njė entitet shpirtėror me njė tėrėsi.
Njė fenomen i ri ėshtė
pėrkrahur jashtėzakonisht nė Lindje, dhe kjo ėshtė fotografia Kirlian nė
Bashkimin Sovjetik, njė shkencėtar i madh dhe fotograf. Kirlian ka qenė nė
gjendje tė zhvillojė filma, thjerra dhe kamera aq tė ndjeshme sa qė ai mund
tė bėnte fotografi tė sė ardhmes. Pėr shembull, ju i jepni atij njė syth dhe
ai e fotografon atė, dhe nė fotografi shihet e tėrė lulja e jo vetėm sythi.
Kur syth ēel dhe bėhet lule, ėshtė e njėjta lule tė cilėn e kishte bėrė
Kirlian mė herėt. Ai ka fotografuar disa zhvillime nė tė ardhmen para se ato
tė ndodhin.
Ai ka provuar tė
njėjtėn edhe me qeniet njerėzore dhe ai ka ardhur tek konkluzionet e
ēuditshme tė cilat pėrshtaten me qėndrimet e Lindjes, por tė cilat janė
krejtėsisht kundėr qėndrimeve tė mjekėsisė perėndimore. Pėr shembull, gishti
i njė njeriu ėshtė prerė nė njė aksident. Menjėherė ai ėshtė fotografuar nga
Kirlian, dhe foto tregon katėr gishta - por ajo gjithashtu tregon aureolin e
gishtit tė pestė, njė foto e fatinur e gishtit tė pestė qė ėshtė zhdukur.
Pra ēka ėshtė ajo qė po vjen nė fotografi? Gishti nuk ėshtė vetėm material,
ėshtė diēka e brendshme e tij, pjesė spirituale e tij, qė vjen nė fotografi.
Kirlian ka qenė nė
gjendje tė parashikojė sėmundjet qė do tė ndodhin tek dikush gjashtė muaj mė
vonė. Vetėm duke marrė fotografi, tė X-rrezeve, ai mund tė thoshte: Ky
person do tė ketė tuberkulozin brenda gjashtė muajve - pėr shkak se
fotografitė e tij tashmė e tregojnė atė. Dhe ai ka dėshmuar gjithmonė
saktė.
Nė fillim mjekėt
refuzuan ti besojnė atij sepse personi nuk tregonte shenja tė tuberkulozit,
X-rrezet e tyre dhe metodat e tyre nuk kanė dhėnė asgjė rreth pacientit: ai
dukej krejtėsisht i shėndosh, sėmundja nuk ishte prezentė.
Por njė pyetje kishte
ngritur Kirlian: njeriu nuk ndihet mirė. Ai ėshtė i shėndosh sipas librave
tė mjekėsisė perėndimore, por sipas mėnyrės e tė menduarit tė Lindjes ai nuk
ėshtė i shėndosh, sepse nuk ėshtė ndjerė i stėrmbushur me energji jete.
Diēka nė tė e zhvillon dhe e shkatėrron shėndetin e tij. Ēdokush qė iu ka
ankuar Krilian-it se nuk ndjehet mirė edhe pse ai nuk mund ta lokalizonte
sėmundjen e tij, Kirlian menjėherė e fotografonte dhe zbulonte se ēfarė do
tė ndodhė me tė.
Kjo ka implikime tė
jashtėzakonshme. Kjo do tė thotė qė njerėzit mund tė parandalojnė sėmundjen
para se ata tė sėmurėn me tė vėrtetė, sepse tani kemi metoda pėr ta zbuluar
sėmundjen gjashtė muaj mė herėt.
Pse pikėrisht gjashtė
muaj? Unė isha nė mėdyshje kur mėsova pėr Kirlian-in dhe punėn e tij. Nė
Lindje, qė nga fėmijėria ime, kam dėgjuar duke thėne qė para se tė vije
vdekja, gjashtė muaj mė pėrpara, njeriu mė nuk mund tė shoh majėn e hundės
sė tij, sepse sytė fillojnė tė rrotullohen nga lartė. Kėshtu qė kur ai nuk
mund ta sheh majėn e hundės sė tij, kjo ėshtė shenjė e sigurt. Kjo ėshtė
pėrshkruar nė shkrimet e shenjta ayurvedic mijėra vjet tė vjetra: ju mund tė
dini se ju do tė vdesin brenda gjashtė muajve nė qoftė se ju nuk mund tė
shihni majė tė hundės tuaj. Sytė e juaj janė duke u pėrgatitur pėr tu
kthyer lart.
Nė tėrė botėn, nė
momentin kur njė njeri vdes, tė tjerėt ia mbyllin sytė. Pse ata ia mbyllin
sytė? Pėr shkak se ata frikėsohen, qė ai, ti shikojė vetėm me tė bardhėt e
syve sytė e tij janė kthyer lartė, dhe vetėm e bardha e syrit ka mbetur.
Fėmijėt janė aty, tė rinjtė janė aty; por ėshtė mė mirė tė mos lihen ata tė
shohin kėtė. Menjėherė sytė iu mbyllen tė vdekurve. Dhe kjo ėshtė e
ēuditshme se tė gjithė vdesin me sy tė hapur
Por kur syri shkon lartė
qepalla nuk mund tė zbres poshtė; e tėrė energjia ka shkuar lartė!
Unė isha i habitur pėr
shkak tė afatit kohor, gjashtė muaj: Kirlian thotė se ēdo sėmundje mund tė
jetė e njohur gjashtė muaj mė parė. Ēdo person duhet tė shkojė pėr njė
kontroll, dhe nė ēdo spital duhet tė ketė njė aparat tė Kirlian fotografisė
kėshtu qė tė gjithė mund tė dinė paraprakisht se ēfarė lloj probleme ka dhe
nė ēdrejtim ai po shkon... e kjo mund tė parandalohet.
Por kjo do tė thotė qė
ju do tė ndryshoni idenė tuaj qe ta konsideroni njeriun si njė makinė.
Njė makinė nuk ka tė
ardhme. Kirlian ėshtė pėrpjekur tė bėj fotografitė e njė automobili, por ai
nuk ka qenė nė gjendje pėr tė zbuluar se diēka do tė shkojnė keq nė orėn e
ardhshme, se automobili nuk do tė startojė. Asnjė makinė nuk ka ndonjė tė
ardhme, prandaj, se ēfarė do tė ndodhė nuk mund tė fotografohet.
E dyta, ēfarė ka bėrė
mjekėsia perėndimore pėr ta bėrė njeriun mė pak imun. Nėse shkoni nė Indi ju
do tė shihni se nė lum tė njėjtė kėnaqen duke u larė edhe buajt, edhe
gomarėt duke pirė ujė, edhe njerėzit duke u larė, edhe rrobat pastrohen
dhe po i njėjtė ujė prapė pihet. Askush nuk ndihet i sėmurė, askush nuk bie
viktimė e infeksioneve.
Por perėndimori
menjėherė do tė ndjejė telashe nė Indi. Ai nuk do tė mund tė pi ujė qė ėshtė
nė dispozicion sepse ai ujė ėshtė i ndotur, i gjithė uji ka amebe, i gjithė
uji nuk ėshtė i pastėr pėr tu pirė. Ai mund tė pi vetėm ujė tė gazuar.
Imuniteti i tij ėshtė shkatėrruar nga mbrojtja e madhe.
Medicina e vėrtetė
duhet tju jap mė shumė imunitet nė vend se ta largojė atė. Kjo do tju bėj
mė tė fortė, tė aftė pėr tė luftuar ēdo infeksion nė mėnyrė qė ju tė mos
rrezikohen nga tė gjitha llojet e infeksioneve.
Ėshtė njė fakt i
njohur se njerėzit e pasur sėmurėn mė shpesh se njerėzit e varfėr. Njerėzit
e varfėr nuk mund ta pėrballojnė kėtė; njerėzit e pasur munden. Nė Lindje
varfėria ėshtė e madhe, dhe kėta njerėz tė shkretė nuk kanė mjaft ushqim
nėse ata mund ta sigurojnė njė vakt nė ditė ata janė shumė fatlum por ata
nuk janė tė sėmurė. Njerėzit e pasur, madje edhe nė Lindje, janė mė tė
sėmurė. Nė shkencėn mjekėsore tė Lindjes ajo ėshtė ayverda disa sėmundje
janė definuar si sėmundje mbretėrore. Kjo i ndodhė vetėm njerėzve shumė tė
pasur apo familjes mbretėrore sė pari ju duhet tė jeni nė gjendje tia
lejoni vetes ato. Pėr shembull, tuberkulozi ėshtė e njohur si sėmundje
mbretėrore. I varfėri nuk mund tė ketė tuberkulozė.
Vazhdon...
(1)
(2)
(3)
(5)
(6)
|