Sakras Art Gallery

Sekuenca filmike

RTK

TOP CHANNEL

RTV 21

ALSAT

TV KLAN

KLAN KOSOVA

BOTA.AL

ALBANIAPRESS

ALBINFO

EXPRESS

KOHA DITORE

ZËRI INFO

KOSOVA SOT

INSAJDERI

BOTA SOT

GAZETA METRO

GAZETA SINJALI

ALBANIAN POST

KALLXO COM

LAPSI.AL

ZEMRASHQIPTARE

KOSOVA PRESS

TELEGRAFI

EUROPA E LIRË

ZËRI I AMERIKËS

PSIKOLOGJIA

TRIBUNA SHQIPTARE

SHËNDETI

DITURIA

PRESHEVA.COM

GJUHA SHQIPE

KOSOVARJA

RADIOPROJEKT

Shkruan: Nijazi BASHA

USHQIMI OPTIMAL (4)  

    Yndyrat janë burimi i vetëm i energjisë së njeriut. Por nuk janë të gjitha yndyrat në mënyrë të njëjtë të shfrytëzueshme dhe nuk bëjnë efekte të njëjta. Me rëndësi është përmbajta e kalorive. Me rëndësi është që gjatë të shpenzuarit të tyre, të lirohet sa ma shumë energji e të ketë sa ma pak gazra të dëmshme. Yndyrat janë hidrokarbure, ku karboni është në lidhje me hidrogjenin dhe me një sasi të oksigjenit.

            PËRDORIMI I DIETËS OPTIMALE NË JETËN E PËRDITSHME

            Para se të fillojë përdorimi i ushqimit optimal duhet të respektohen dy rregulla.

            Së pari, duhet menjëherë të ndërpritet principi i vjetër i të ushqyerit: duhet menjëherë të ndërpriten karbohidratet dhe të fillohet me yndyrat shtazore. Për t’iu përshtatur ushqimit të ri lypset një kohë rreth një muaj tek të rinjtë ose të shëndoshët, kurse tek të sëmurët ose tek pleqtë përshtatja zgjat deri në tre muaj.

            Së dyti nëse shkojmë në pushim ose në vizitë diku, nuk bën t’i ndryshojmë rregullat tona sipas të tjerëve, por mundësisht duhet t’i përmbahemi disiplinës sonë.

            KUR DHE SA DUHET TË HAMË

            Më së miri është të mos hamë ushqime tjera në mes mëngjesit, drekës dhe darkës.

            Mëngjesi duhet të hahet më së shumti me yndyrë, ashtu që të jemi të ngopur për tërë ditën, si p.sh. me vezë të ziera ose të fërguara, tëlyen lope (gjalpë) ose kajmak 35% me yndyrë.

            Mëngjesi hahet në orën 8.00. Dreka diku ka ora 16.00, e po qe se jemi pak të uritur edhe në orën 21 - 22. Kaq vonë mund të përdorim diçka me karbohidrate, por më mirë është të mos hamë fare kaq vonë.

            Nëse mëngjesi nuk na hahet, bën ta hamë vetëm drekën në ora 12.00 dhe darkën diku ka ora 18 - 20.

            ÇFARË DUHET TË HAMË

            Duhet të hamë kryesisht prodhime shtazore, si dhe ato produkte që kanë sasi të madhe të yndyrës; proporcioni 2.5 me 1 gram albumina.

            1. Ushqimi më i rëndësishëm është veja e pulës, sidomos të kuqët e vezës i cili është shumë i pasur me materie ushqyese. Të kuqët e vezës përmban në vete vlera biologjike të yndyrës, e përmban edhe aminoacidin cholin i cili është shumë i rëndësishëm për organizmin e njeriut.

            2. Grupi i dytë i ushqimit janë prodhimet e qumështit: kajmaku, yndyra, gjalpi, gjiza, djathi etj.; mundësisht të jenë sa më të pasura me yndyrë: prej 30% deri në 80%.

            3. Në grupin e fundit bëjnë pjesë llojet e mishrave. Organet e brendshme shtazore janë më të lehta për tretje dhe shumë të pasura me vitamina. Mos të harrohet se mishi përmban sasi të madhe të albuminave, por nuk është mirë të hamë shumë albumina, sepse ato shndërrohen në yndyrë, e nuk është mirë ta ngarkojmë organizmin shumë me yndyra. Albuminat janë të mjaftueshme prej 50 - 80 gramë në ditë; nëse kjo sasi teprohet, është e rrezikshme për veshkat dhe për mëlçinë e zezë.

            Çfarë ndodh nëse njeriu në organizmin e tij futë shumë albumina?

            Ata të cilët hanë 120 - 150 gramë albumina në ditë, duhet ta kenë parasysh se kjo është e tepërt për organizmin dhe e rrezikshme, sepse albuminat kanë përbërje të përbashkët me azotin. Albuminat e tepërta, së bashku me azotin, trupit ia humbin së tepërmi hidrogjenin, kurse ky element është lëndë djegëse e rëndësishme. Për çdo nxjerrje të atomit azotik duhet trupi t’i shndërrojë në amoniak 3 atome hidrogjeni, kurse 2 atome hidrogjeni nxirren në ure. Urea dhe amoniaku e mundojnë veshkën dhe mëlçinë e zezë.

            Principi i shëndoshë është që organizmit mos t’i çojmë materie të panevojshme, sepse po qe se nuk harxhohen duke u shndërruar në energji, ato mbesin në trupin e njeriut si mbeturina.

            Njeriut të shëndoshë do t’i mjaftonin edhe 50 gramë albumina, nëse janë me prejardhje shtazore, prandaj nuk është fare mirë të teprohet me albuminat, sikurse as me karbohidrate.

            Trupi ka nevojë për një sasi të kufizuar karbohidratesh. Nëse këto nuk i marrim me ushqim, atëherë organizmi do të detyrohet t’i prodhojë vetë ato përmes albuminave. Karbohidratet gjenden në patate, bukë, oriz, pemë etj.

            Duhet ta dimë se pemët dhe perimet përmbajnë diçka më pak karbohidrate në vete sesa drithërat e ëmbëlsirat. Pemët dhe perimet në dietën optimale nuk janë aq të preferuara, sepse vlerat ushqyese i plotëson prodhimi i shtazëve. Pemët dhe perimet nëse teprohen në të ushqyer, ato e ngarkojnë organizmin vetëm për së koti.

            Principi i ushqimit optimal është që sa më shumë të kursehet puna e panevojshme në organizmin tonë, prandaj mos të përdorim tepër albumina, e sidomos karbohidrate.

            YNDYRA E SHTAZËVE:  PRODHIMI-BAZË I USHQIMIT OPTIMAL

            Yndyrat janë burimi i vetëm i energjisë së njeriut. Por nuk janë të gjitha yndyrat në mënyrë të njëjtë të shfrytëzueshme dhe nuk bëjnë efekte të njëjta. Me rëndësi është përmbajta e kalorive. Me rëndësi është që gjatë të shpenzuarit të tyre, të lirohet sa ma shumë energji e të ketë sa ma pak gazra të dëmshme. Yndyrat janë hidrokarbure, ku karboni është në lidhje me hidrogjenin dhe me një sasi të oksigjenit.

            Më së miri është për organizmin e njeriut që yndyra të ketë sa ma shumë atome të hidrogjenit, dhe mundësisht sa ma pak atome të karbonit. Vetëm produktet biologjike mund t’i kenë këto vlera.

            Dihet dhe është e njohur se çfarë fuqie liron hidrogjeni (ai fut në lëvizje raketën kozmike me djegien e ujit të pastër). Kurse lokomotivën e trenit e shtynë në lëvizje karboni, ku rezultati i djegies liron helmin e dyoksid karbonit. Djegia e benzinës tek makinat e ndot ambientin jetësor, e tek njeriu prania e karbonit e helmon organizmin.

            Energjinë që e harxhon trupi i njeriut vjen nga djegia e hidrogjenit. Karboni është burim i panevojshëm energjetik për trupin e njeriut.

            Një krahasim: 1 gram hidrogjen digjet me 8 gramë oksigjen, liron fuqinë 34,3 kilokalori (kcal).

            Dhe 1 gram karbon digjet me 2,6 gramë oksigjen, liron 7,8 kcal; shih, pra, se ç’dallim i madh është ky.

            Yndyrat e shtazës konsiderohen si të ngopura me oksigjen. Kur të bëhet djegia e yndyrës në organizëm të njeriut lirohet edhe nxehtësi. Kjo energji na shërben si lëndë djegëse për procesin jetësor dhe për t’na vënë në lëvizje. Nxehtësia ndihmon që të ruhet temperatura konstante dhe normale. Energjia përbëhet prej hidrogjenit dhe nxehtësia prej karbonit.

            Gjatë ftohjes së trupit, organizmi mund të marrë energji nga nxehtësia, por nuk mund të ndodhë e kundërta.

            Kur ushqehemi me yndyrat shtazore, me një përbërje të lartë të hidrogjenit, energjia mund të shndërrohet në nxehtësi; nëse ne hamë yndyra bimore, organizmi ka pak mundësi për të manovruar.

            Më së miri është që të hamë yndyrë e cila na jep më shumë energji dhe më pak mbeturina. Yndyrat shtazore jo vetëm se kanë shumë energji, por  kanë edhe vlerë më të lart biologjike, ku në vete e përmbajnë tërë kompleksin e enzimave, vitaminave, mineraleve si dhe shumë vlera tjera biologjike për djegien e energjisë sonë. Vetëm yndyrat shtazore i posedojnë të gjitha substancat optimale me një marrëdhënie optimale. Ky lloj i ushqimit jo vetëm se na jep nxehtësi dhe energji, por i plotëson kërkesat më të rëndësishme të zhvillimit trupor. Nëse hamë diçka të yndyrshme, p.sh. kajmak, tëlyen, vezë ose diçka shumë të yndyrshme, por shtazore, atëherë në organizëm e kemi “lëndën djegëse” edhe” stufën”  në të njëjtën kohë, kurse nëse hamë margarinë ose diçka tjetër bimore, e shfrytëzojmë vetëm “lëndën djegëse” dhe atë shumë të dobët. Prandaj djegia e yndyrave shtazore bëhet lehtë dhe lirohet mjaft energji.

            Yndyrat që përdorim sot me ushqimin e zakonshëm, e ngritin nivelin e kolesterinës në gjak dhe zvogëlojnë shfrytëzimin e energjisë së pastër në organizmin tonë. Trupi e zvogëlon djegien e sheqernave dhe e fuqizon shndërrimin e triglicerinës në kolesterinë. Nëse trupi nuk ka nevojë ta djegë sheqerin, sepse ka burim më të mirë të energjisë (yndyrat shtazore), atë do ta shndërrojë në triglicerinë dhe kolesterinë.

            Nuk është e saktë ajo që thuhet se njeriu trashet nëse han yndyrë; yndyrat nuk rezervohen nëse në të njëjtën kohë nuk hamë ushqime të pasura me sheqerna ose karbohidrate.

            Yndyra kurrë nuk shndërrohet në yndyrë, por albuminat, dhe karbohidratet shndërrohen gjithmonë në yndyrë. Sa herë të hamë ushqim të pasur me karbohidrate, është shumë më keq sesa të hamë yndyra. Albuminat dhe karbohidratet patjetër duhet të shndërrohen në yndyrë, sepse yndyra është ajo e cila e bën djegien e energjisë për organizmin tonë, vetëm energjia është ajo e cila na mban në jetë – të fortë dhe aktiv.

            Yndyrat deponohen vetëm kur përdoren karbohidratet. Gjatë të ushqyerit me sasi të madhe yndyrash, por në principin e dietës optimale – nuk ndodh rezervimi i yndyrës, bëhet djegia e lehtë e saj dhe njeriu nuk trashet, sepse yndyrat e rezervuara shndërrohen në energji. Njeriu han shumë yndyra dhe e humb peshën.

            Produktet shtazore të cilat përmbajnë në vete yndyra të mjaftueshme:

            Vlerën më të madhe ushqyese e ka të kuqtë e vesë. Vlerat biologjike të vezës 30% kanë ndikim në ushqimin e njeriut. Veza e zë vendin më të rëndësishëm në ushqimin optimal. Shumë të mira janë edhe yndyrat e eshtrave. Prodhimet qumështore kanë vlera të rëndësishme sidomos ato që kanë sasi të madhe të yndyrës, si djathi, gjiza, kajmaku, gjalpi dhe tëlyeni.

            Yndyra të dorës së dytë janë yndyrat e bimëve; ato në krahasim me yndyrat shtazore konsiderohen si jo të përshtatshme për njeriun. Yndyrat e bimëve nuk kanë përbërje të hidrogjenit. Sa ma pak hidrogjen që ka yndyra, aq më e keqe është. Hidrogjeni është energji e pastër, e lirë e fortë.

            Margarina (gjalpi bimor) ka tretje të ngadalshme dhe të dobët. Yndyrat e bimës në organizmin e njeriut oksidohen, në lidhjet e dyfishta takohet me oksigjenin. Pasojë është lidhja e oksideve, peroksideve, hiperoksideve; domethënë: me paraqitjen e hidrogjenit peroksid në trupin e njeriut, së bashku me oksigjenin, ai mbyt gjithçka që jeton në organizëm. Në indet të ndryshme  bën kalljen, duke i dëmtuar ato njërën pas tjetrës.

            Ekziston një mbrojtje e vitaminës A, por për ta fituar këtë vitaminë duhet ngrënë në ditë: 6 të kuq të vesë ose 150 gramë gjalpë, e kjo është ngarkesë e panevojshme për organizmin.

            ALBUMINA ËSHTË JETË

            Edhe albuminat e shtazës dallojnë njëra prej tjetrës. Ushqimet jo-biologjike kane vlera energjetike më të dobëta. Albumina dhe proteina e vezës biologjike është shumë e shëndoshë. Vezën, të njomë, nuk është mirë ta pimë ose ta hamë, shkaku i baktereve salmanele; nëse e lypë nevoja mund ta përdorim të njomë në maksimum një vezë. Vezët si ushqim mund t’i hamë 3 - 5 në ditë. Albuminat gjenden në prodhimet e mishrave dhe të atyre qumështore. Një prej vlerave më ushqyese janë organet e brendshme të shtazëve dhe tëlyeni i qumështit.

            Qumështin nuk bën ta pimë shumë, sepse përmban sheqerna, laktozë, mund ta pimë një gotë në ditë. Për ushqimin optimal më së miri është ta përdorim qumështin që ka sasi të madhe të yndyrës.

            Mishi  është një produkt që nuk bënë të teprohet, sepse len pasoja të mëdha. Proteinat dhe albuminat luajnë rol të rëndësishëm në zhvillimin e muskujve, por nuk do të thotë se zhvillimit muskulor i duhet patjetër një sasi e madhe e albuminave ose e proteinave. Mishi që nuk është i pjekur mirë, nuk preferohet të hahet, është i dëmshëm për shëndetin. Mishi i pulës është më i dobët se mishi i viçit apo i deles. Mishi i peshkut nuk është i preferuar për ushqimin optimal, sepse ky mish përmban në vete shumë ujë dhe mbeturina.

            Vazhdon...

(1)   (2)   (3)              (5)    (6)   (7)